Czyrenica porzeczkowa
Czyrenica porzeczkowa (Phylloporia ribis (Schumach.) Ryvarden) – gatunek grzybów z rzędu szczeciniakowców (Hymenochaetaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
czyrenica porzeczkowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Phylloporia ribis (Schumach.) Ryvarden Polyp. N. Eur. (Oslo) 2: 371 (1978) | |
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phylloporia, Hymenochaetaceae, Hymenochaetales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Takson ten w 1803 r. opisał Heinrich Christian Friedrich Schumacher nadając mu nazwę Boletus ribis. Potem zaliczany był do różnych rodzajów. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Leif Ryvarden w 1978 r.[1]
Ma ponad 90 synonimów. Niektóre z nich:
- Cryptoderma ribis (Schumach.) Imazeki 1943
- Inonotus ribis (Schumach.) Maire 1938
- Ochroporus ribis (Schumach.) J. Schröt. 1888
- Phellinus ribis (Schumach.) Quél. 1886[2].
Polskie nazwy: huba porzeczkowa, huba porzeczkowa forma trzmielinowa (Franciszek Błoński 1896), żagiew porzeczkowa (F. Kwieciński 1896), żagiew trzmielinowa (Stanisław Chełchowski 1898), czyreń porzeczkowy (Stanisław Domański 1967), czyrenica porzeczkowa (Władysław Wojewoda 1999)[3].
Morfologia edytuj
Wieloletni, do podłoża przyrastający bokiem, często otaczający pęd, półkolisty. Zwykle owocniki występują grupowo, gęsto stłoczone i zrośnięte z sobą. Pojedynczy owocnik osiąga szerokość do 10 cm i grubość do 4 cm u podstawy, ale zwykle owocniki są mniejsze. Powierzchnia górna bruzdowana, koncentrycznie strefowana, o barwie od rdzawej do ciemnobrązowej, z żółtawobrązowym brzegiem, w młodych owocnikach guzowata i aksamitna, w starszych bardziej gładka, matowa, z dołkami i małymi guzkami, często zielonkawymi od porastających je glonów. Kontekst miękki i elastyczny, od krusty oddzielony czarną linią. Ma barwę od cynamonowej do ciemnoczerwonobrązowej[4].
- Cechy mikroskopowe
Hymenofor rurkowaty. Pory ciemno rdzawobrązowe, okrągłe, drobne, w liczbie 6–7 na mm, prawie niewidoczne gołym okiem. Warstwy rurek jednobarwne, o grubości do 5 mm i niewyraźnie rozwarstwione. System strzępkowy monomityczny. Strzępki generatywne z prostymi septami, cienkościenne do grubościennych, w kruście gęsto rozgałęzione z rozproszonymi septami, żółte do jasno rdzawobrązowych, o średnicy 3–5 µm, w kontekście i tramie ciemniejsze, o średnicy do 7 µm, w subhymenium szkliste i cienkościenne, o średnicy 1,5–3 µm. Brak szczecinek. Podstawki maczugowate, 4-sterygmowe, 10–15 × 4–5 µm, z prostymi przegrodami u podstawy. Bazydiospory zwykle obficie występujące, elipsoidalne, nieco grubościenne, bladożółte, nieamyloidalne, 3–4,5 × 2,5–3 µm[4].
Występowanie i siedlisko edytuj
Czyrenica porzeczkowa występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji[5]. W. Wojewoda w 2003 r. przytacza liczne jej stanowiska na terenie Polski[3]. Bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[6].
Grzyb nadrzewny, pasożyt i saprotrof. W Polsce występuje w lasach i ogrodach, notowany na korzeniach i u podstawy pędów żywych krzewów trzmieliny pospolitej, trzmieliny brodawkowatej, bzu czarnego i różnych gatunków porzeczek[3]. Wywołuje u nich chorobę o nazwie huba porzeczki[7]. W innych krajach notowany także na martwych korzeniach wielu gatunków drzew i krzewów[3]. Powoduje białą zgniliznę twardzieli[4].
Gatunki podobne edytuj
Czyrenica porzeczkowa jest zwykle łatwa do identyfikacji po małych owocnikach wyrastających u podstawy cienkich pędów. W większości przypadków jest pasożytem, występuje na żywych pędach. Od grzybów z rodzaju Inonotus (błyskoporek) odróżnia się wyraźną czarną strefą między grubą, gąbczastą krustą a twardym, błyszczącym kontekstem. Pod mikroskopem odróżnia się brakiem szczecinek i licznymi, małymi, żółtymi zarodnikami[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2022-01-04].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2022-01-04].
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Phylloporia ribis [online], Mycobank [dostęp 2022-01-04].
- ↑ Mapa występowania czyrenicy porzeczkowej na świecie [online], DiscoverLife [dostęp 2022-01-04].
- ↑ Aktualne stanowiska czyrenicy porzeczkowej w Polsce [online] [dostęp 2022-01-04].
- ↑ Zbigniew Borecki, Małgorzata Solenberg (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6.