Dandya

*Dandya*
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	szparagowate
Rodzaj	Dandya
	Nazwa systematyczna
	Dandya H.E.Moore; Gentes Herbarum 8: 266 (1953)
	Typ nomenklatoryczny
	Dandya purpusii (Brandegee) H.E.Moore
	Systematyka w Wikispecies

Dandya H.E.Moore – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych, obejmujący cztery gatunki, występujące endemicznie w Meksyku w Ameryce Północnej^[3].

Morfologia

Pokrój: Wieloletnie rośliny zielne o wysokości 20–60 cm^[5].
Pęd: Podziemna, nieco kulista, spłaszczona, mięsista bulwocebula o średnicy 1–2,5 cm, pokryta okrywą z szerokich nasad pochew liściowych^[5].
Liście: Od dwóch do trzech (D. purpusii) lub od pięciu do dziewięciu (pozostałe gatunki), równowąskich, okrągłych do spłaszczonych, ciemnozielonych, o uciętej nasadzie i ostrym wierzchołku, długości 13–49 cm^[5].
Kwiaty: Zebrane od 4 do 20 w baldach, który wyrasta na okrągłym na przekroju głąbiku o wysokości 20–50 cm. Kwiatostan wsparty jest 2–3 równowąsko-lancetowatymi, trójkątnymi podsadkami. Szypułki o długości 0,8–4 cm, wzniesione lub opadające, zagięte. Każdy kwiat wsparty pojedynczą przysadką. Okwiat niebieski lub biały, sześciolistkowy. Listki okwiatu jajowato-lancetowate (D. purpusii) lub eliptyczne (pozostałe gatunki), położone w dwóch okółkach, wierzchołku ostrym (okółek zewnętrzny) lub tępym (okółek wewnętrzny) i brodawkowatym oraz klinowatej nasadzie. W dolnej części tworzą rurkę o długości 1,5–3 mm (D. purpusii) lub 1–25 mm (pozostałe gatunki). Sześć pręcików o wolnych nitkach, przyrośniętych do gardzieli rurki okwiatu, rozszerzone ku nasadzie lub kolumnowate. Pylniki podługowate (D. purpusii) lub równowąskie do lancetowate-deltoidalnych (pozostałe gatunki), żółte, osadzone u nasady. Szypułka, na której osadzona jest zalążnia, o długości do 1,6 mm, przyrośnięta do okwiatu, tworząc trzy wgłębienia. Zalążnia cylindryczna, o długości 1–5,5 mm, połączona u nasady z okwiatem. Szyjka słupka nitkowata, o długości 1,8–7 mm, zakończona podzielonym (D. purpusii) lub całobrzegim (pozostałe gatunki), brodawkowatym znamieniem^[5].

Owoce: Niemal cylindryczne lub nieco kuliste, owoszczone, brązowe, pękające torebki o długości 6–13 mm, zawierające czarne, spłaszczone, podługowato-sierpowate nasiona^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna: Rodzaj z podrodziny Brodiaeoideae z rodziny szparagowatych Asparagaceae^[6]. Przeprowadzone w 2017 r. badania filogenetyczne wykazały, że rodzaj ten jest parafiletyczny. Na podstawie tych badań oraz analizy różnic morfologicznych poszczególnych gatunków w 2020 r. zaproponowano jego podział na Dandya, mający obejmować jedynie gatunek typowy D. purpusii, oraz nowy rodzaj Xochiquetzallia, mający obejmować pozostałe trzy gatunki oraz gatunek Milla mortoniana^[5].

Ujęcie historyczne: W systemie Takhtajana z 1997 r. zaliczany do plemienia Milleae w podrodzinie czosnkowych w rodzinie czosnkowatych (Alliaceeae)^[7]. W systemie Kubitzkiego zaliczony do rodziny Themidaceae^[8].

Wykaz gatunków^[3]

Dandya balsensis A.R.López-Ferrari & Espejo
Dandya hannibalii L.W.Lenz
Dandya purpusii (Brandegee) H.E.Moore
Dandya thadhowardii L.W.Lenz

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-05] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
↑ Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jorge Gutiérrez, Teresa Terrazas. Xochiquetzallia (Asparagaceae, Brodiaeoideae), a new genus segregated from the paraphyletic Dandya. „PhytoKeys”. 139, s. 39–49, 2020-01-27. DOI: 10.3897/phytokeys.139.46890.
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
↑ Brands, S.J. (ed.): The Taxonomicon. 1989–. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
↑ K. Rahn: Themidaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 439. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-05] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-05] (ang.).

[kew-3] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).

[ing-4] Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).

[rev-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Jorge Gutiérrez, Teresa Terrazas. Xochiquetzallia (Asparagaceae, Brodiaeoideae), a new genus segregated from the paraphyletic Dandya. „PhytoKeys”. 139, s. 39–49, 2020-01-27. DOI: 10.3897/phytokeys.139.46890.

[grin-6] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).

[tax-7] Brands, S.J. (ed.): The Taxonomicon. 1989–. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).

[kub-8] K. Rahn: Themidaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 439. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]