Dolina Roztoki
Dolina Roztoki – dolina w Tatrach Wysokich będąca odgałęzieniem Doliny Białki. Jej górną częścią jest Dolina Pięciu Stawów Polskich[1].
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powierzchnia |
7 km² |
| Rodzaj obiektu | |
Położenie na mapie Karpat  | |
Położenie na mapie Tatr  | |
| 49°13′31,0800″N 20°04′21,0000″E/49,225300 20,072500 | |
Topografia
edytujJest to wąska i głęboko wcięta dolina odgałęziająca się od Doliny Białki naprzeciwko Polany Białej Wody[2]. Ma długość ok. 4,4 km i powierzchnię ok. 7,0 km², razem z Doliną Pięciu Stawów Polskich długość wynosi ok. 7,5 km, a powierzchnia 13,5 km²[3].
Dolinę Roztoki od Doliny Pięciu Stawów oddziela próg ściany stawiarskiej (ok. 1550–1570 m n.p.m.). We wschodniej części tego progu są dwa kopulaste wzniesienia Wyżnia Kopa i Niżnia Kopa. Spomiędzy nich do Doliny Roztoki opada Litworowy Żleb. Lewe zbocza doliny tworzy wschodnia grań Świnicy na odcinku od Koziego Wierchu po północno-wschodnią grań Wołoszyna, prawa grań Opalonego Wierchu. Oprócz Doliny Pięciu Stawów Dolina Roztoki ma jeszcze dwa odgałęzienia: Dolinkę Buczynową i Świstówkę Roztocką – obydwie są tzw. dolinami zawieszonymi, od głównej doliny odcięte są wysokimi progami skalnymi[2].
-
Widok doliny ze szlaku turystycznego na przełęcz Krzyżne. W tle Tatry Bielskie -
Zaśnieżona Dolina Roztoki we wrześniu. Widok ze szlaku na Krzyżne -
Dolina Roztoki widziana ze szlaku do Morskiego Oka przez Świstówkę -
Próg Doliny Pięciu Stawów Polskich -
Górne piętra Doliny Roztoki
Opis doliny
edytujU-kształtna Dolina Roztoki wraz ze swoimi dolinami zawieszonymi to klasyczne dzieło lodowca. Powstała wzdłuż przebiegu wielkiej dyslokacji tektonicznej, a Dolina Pięciu Stawów znajduje się na skrzyżowaniu kilku takich dyslokacji[3]. Głównym ciekiem wodnym jest potok Roztoka – dopływ Białki wypływający z Wielkiego Stawu Polskiego. W odległości ok. 120 m od tego stawu potok tworzy najwyższy polski wodospad, Siklawę[2]. Na potoku tym znajduje się jeszcze kilka mniejszych wodospadów zwanych Wodogrzmotami Mickiewicza, położonymi ok. 1 km od ujścia Roztoki do Białki[4].
Krajobraz samej Doliny Roztoki różni się od widoków w Dolinie Pięciu Stawów. Do wysokości ok. 1370 m n.p.m. rośnie las świerkowy, który wyżej przechodzi w bór limbowy poprzetykany modrzewiem. Jest to jeden z najlepiej zachowanych w Tatrach naturalnych lasów, wiek wielu świerków przekracza 300 lat, a niektórych nawet 400 lat. Zbocza ciągnących się wzdłuż doliny grzbietów przecinają liczne żleby, z których wiosną schodzą lawiny aż do dna doliny. W żlebach i poniżej nich znajdują się osypiska piargów. Lasy poszarpane są pasami lawinisk i poprzecinane widocznymi urwiskami skalnymi[3]. Latem zbocza gór zdobią gęste oploty kosodrzewiny, wśród której rośnie rzadki w Polsce jarząb nieszpułkowy. Stwierdzono też występowanie gnidosza Hacqueta – rośliny w Polsce występującej tylko w Tatrach i to na nielicznych stanowiskach[5]. Dno doliny pokrywa miejscami kosodrzewina poprzetykana jarzębiną i barwnymi plamami kwitnących roślin. Potok już na wysokości polany Nowa Roztoka (znajduje się na niej szałas) płynie kaskadami ze średnim spadkiem 110 m/km. Jest to teren ścisłego rezerwatu przyrody, ostoja jeleni, kozic i niedźwiedzi[3].
W dolinie znajdują się trzy niewielkie jaskinie: Dziura nad Roztoką, Dziura nad Nową Roztoką i Gowoniowa Nyża[6].
Na przełęczy, przy żlebie, zainstalowano urządzenie wyciągowe łączące ją z drogą w Dolinie Roztoki. Wyciąg ułatwia zaopatrzenie schroniska PTTK w Dolinie Pięciu Stawów Polskich[3].
Historia
edytujNazwa doliny pochodzi od słowa roztoka. Jest to powszechnie w Karpatach używane określenie oznaczające miejsce, gdzie zbiegają się potoki[1]. Pierwsza nazwa własna Roztoka dotyczyła polanki u ujścia potoku Roztoka do Białki. Obecnie miejsce to nazywa się Starą Roztoką. Od nazwy polanki utworzono nazwę potoku, a od potoku doliny i innych położonych w niej obiektów (Nowa Roztoka, Roztocka Czuba, Roztocka Turniczka i inne)[2].
Droga Doliną Roztoki do Doliny Pięciu Stawów Polskich była uczęszczana od dawna. W XIX wieku byli tu Stanisław Staszic, Seweryn Goszczyński, Ludwik Zejszner, być może także już ojciec Gabriel Rzączyński pod koniec XVII wieku. Szlak prowadzący doliną został oznakowany w 1899 r[3].
Poniżej Doliny Roztoki, w Dolinie Białki, na polanie Stara Roztoka zbudowano w 1876 r. schronisko im. Wincentego Pola[3].
Szlaki turystyczne
edytuj
– przez dolinę prowadzi szeroka droga zielonym szlakiem turystycznym. To wygodne dojście ciągnie się aż do depresji, która schodzi z przełęczy pomiędzy Świstową Czubą a Niżnią Kopą. (do tego miejsca 1:25 h) Tam rozdwaja się szlak; zielony szlak odchodzi na prawo i prowadzi obok Bacowej Wanty i Siklawy wprost do Doliny Pięciu Stawów Polskich (45 min). W zimie ze względu na niebezpieczeństwo lawin odcinek ten jest zamykany[3].
– od rozgałęzienia na lewo. Prowadzi on zakosami wśród kosodrzewiny wprost do schroniska (40 min).
Przypisy
edytuj- ↑ a b Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ a b c d Władysław Cywiński, Szpiglasowy Wierch, t. 11, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2005, ISBN 83-7104-034-2.
- ↑ a b c d e f g h Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
- ↑ Tatry Polskie. Mapa turystyczna 1:20 000, Piwniczna: Agencja Wydawnictwo „WiT” S.c., 2009, ISBN 83-89580-00-4.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirek, Czerwona księga Karpat Polskich, Warszawa: Instytut Botaniki PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ Jaskinie Polski, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy [online], jaskiniepolski.pgi.gov.pl [dostęp 2017-02-17].