Dyzartria
Dyzartria – termin z zakresu neurologii; jeden z typów zaburzeń mowy, wynikający z dysfunkcji aparatu wykonawczego (języka, podniebienia, gardła, krtani). Dysfunkcja może być spowodowana: uszkodzeniem mięśni, unerwiających ich nerwów czaszkowych, jąder tych nerwów, dróg korowo-jądrowych, układu pozapiramidowego.
| dysartria, anartria | |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 | |
|---|---|
W wyniku ich uszkodzenia powstaje tzw. mowa dyzartryczna, która charakteryzuje się tym, że jest powolna, niewyraźna, afoniczna (czyli bezgłośna) z tzw. przydźwiękiem nosowym, które jest spowodowane opadnięciem podniebienia miękkiego i sprawia wrażenie mowy z „kluskami w ustach”. Tworzenie samogłosek jest zwykle zachowane, a w zależności od miejsca uszkodzenia, dominują zaburzenia artykulacji:
- spółgłosek wargowych (b, p, w, f)
- spółgłosek podniebiennych (g, k, h)
- spółgłosek zależnych od funkcji języka (d, t, r, s)
W najcięższych przypadkach przyjmuje formę anartrii, kiedy nasilenie zaburzeń dyzartrycznych przyjmie zaawansowaną postać i mowa staje się bełkotliwa i niezrozumiała.
Podział
edytuj- dyzartria wiotka, w uszkodzeniu jąder lub pni nerwów V, nerwów VII, nerwów IX, nerwów X, XII (zespół opuszkowy), w miastenii i miopatiach;
- dyzartria spastyczna, w uszkodzeniu dróg korowo-jądrowych (zespół rzekomoopuszkowy)
- dyzartria hipokinetyczna, jest wynikiem uszkodzenia struktur układu pozapiramidowego np. w parkinsonizmie
- dyzartria hiperkinetyczna, jest wynikiem uszkodzenia struktur układu pozapiramidowego np. w pląsawicy
- dyzartria ataktyczna (móżdżkowa), w ataksji móżdżkowej
- dyzartria mieszana, w której obrazie nakładają się na siebie w różnych proporcjach objawy tzw. dyzartrii czystych.
| Rodzaj | Umiejscowienie i istota zmian | Obraz kliniczny | Najczęstsze przyczyny | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| Dyzartria spastyczna | obustronne uszkodzenie dróg piramidowych – korowo-jądrowych (zespół rzekomo-opuszkowy) | upośledzenie artykulacji, mowa powolna, nosowa, chrapliwa, w niskiej tonacji | miażdżyca naczyń mózgowych | inne określenia: mowa rzekomo-opuszkowa, piramidowa |
| Dyzartria wiotka | uszkodzenie jąder lub pni nn. V, VII, IX, X i XII bądź też odpowiednich mięśni (zespół opuszkowy) | upośledzenie artykulacji, mowa zamazana, nosowa, bezgłośna | choroba Charcota, udary na poziomie pnia mózgu- opuszki, udary tzw. zatorowe, miażdżyca naczyń mózgowych, polineuropatia błonicza, zatrucie jadem kiełbasianym, miopatie, polio, choroba Heinego-Medina | inne określenia: mowa opuszkowa |
| Dyzartria ataktyczna | uszkodzenie móżdżku | mowa wybuchowa, skandowana, przerwy między sylabami i słowami | stwardnienie rozsiane, zwyrodnienia móżdżku-ataksja Friedricha, zatrucia UN, zanik móżdżku, guzy móżdżku | inne określenia: mowa móżdzkowa, mowa skandowana |
| Dyzartria hipokinetyczna (hipertoniczna) | uszkodzenie układu pozapiramidowego (zaburzenia mowy związane ze spowolnieniem i sztywnością) | mowa monotonna, spowolniała, niewyraźna, kilkakrotne powtarzanie tego samego słowa (palilalia) | choroba Parkinsona, zespół parkinsonowski | inne określenia: mowa pozapiramidowa |
| Dyzartria hiperkinetyczna | uszkodzenie układu pozapiramidowego (zaburzenia mowy związane z ruchami mimowolnymi całego ciała, warg, podniebienia i języka) | mowa porywista, wybuchowa | pląsawica Huntingtona, pląsawica Sydenhama, zespół Gilles’a de la Tourette’a, dystonie | inne określenia: mowa pozapiramidowa |
Bibliografia
edytuj- Antoni Prusiński: Podstawy neurologii klinicznej. Warszawa: PZWL, 1977, s. 70–71.
- Olga Jauer-Niworowska: Dyzartria nabyta. Warszawa: APS, 2009.
