Nerw twarzowy
Nerw twarzowy (łac. nervus facialis) – VII nerw czaszkowy wchodzący w skład obwodowego układu nerwowego. Jest nerwem drugiego łuku skrzelowego. Nerw ma charakter mieszany, ale przeważają w nim włókna ruchowe. Zawiera także włókna czuciowe, i przywspółczulne – wydzielnicze (autonomiczne).
Anatomia edytuj
Źródła włókien edytuj
- włókna czuciowe – komórki pseudojednobiegunowe zwoju kolanka; ich aksony tworzą nerw pośredni (łac. nervus intermedius) i wnikają do jąder czuciowych tyłomózgowia:
- jądra pasma samotnego (w śródmózgowiu)
- jądra pasma rdzeniowego nerwu trójdzielnego
- włókna ruchowe – jądro początkowe nerwu twarzowego ruchowe (w moście). Ich neuryty kierują się do dna dołu równoległobocznego. Otaczają one jądro nerwu odwodzącego, tworząc kolano nerwu twarzowego.
- włókna przywspółczulne – znajdują się w jądrze przywspółczulnym nerwu twarzowego (jądro ślinowe górne). Ich aksony biegną wraz z włóknami czuciowymi w nerwie pośrednim a dalej drogą nerwu skalistego większego i struny bębenkowej do zwoju podżuchwowego i skrzydłowo-podniebiennego.
Przebieg edytuj
Nerw wychodzi z mózgowia w kącie mostowo-móżdżkowym dwoma korzeniami. Korzeń grubszy (ruchowy) tworzy właściwy nerw twarzowy, zaś korzeń leżący bocznie, zwany nerwem pośrednim, cieńszy od poprzedniego zawiera włókna wydzielnicze i czuciowe. Nerw wchodzi następnie do otworu słuchowego wewnętrznego, biegnąc razem z nerwem przedsionkowo-ślimakowym. Do tego miejsca oba nerwy otoczone są wypustką opon mózgowia. Nerw twarzowy towarzyszy nerwowi przedsionkowo-ślimakowemu, dochodząc z nim do dna przewodu słuchowego wewnętrznego. Następnie oddziela się od niego i wraz z nerwem pośrednim przechodzi przez pole nerwu twarzowego (łac. area nervi facialis) w dnie przewodu do kanału nerwu twarzowego (kanału Fallopia) w piramidzie kości skroniowej, gdzie zawraca ku tyłowi i tworzy kolanko nerwu twarzowego (łac. geniculum nervi facialis). Tu znajduje się zwój kolanka (ganglion geniculi). Następnie biegnie ku tyłowi i dołowi w ścianie błędnikowej (przyśrodkowej) jamy bębenkowej. Przechodzi tam pomiędzy wyniosłością kanału półkolistego bocznego a okienkiem przedsionka. Na tym odcinku nerw twarzowy jest oddzielony od jamy bębenkowej cienką blaszką kostną grubości 1–2 mm. Powoduje to, że jest on często wciągany w procesy chorobowe dziejące się w uchu środkowym. Opuszcza jamę czaszki przez otwór rylcowo-sutkowy, wychodząc na zewnętrzną powierzchnię podstawy czaszki. Tutaj rozgałęzia się w trzech kierunkach: ku dołowi, oddając gałąź do tylnego brzuśca mięśnia dwubrzuścowego, ku tyłowi, oddając nerw uszny tylny i ku przodowi, zakręcając i wnikając prawie poziomo do ślinianki przyusznej, tuż poniżej otworu słuchowego zewnętrznego i bocznie do tylnego brzuśca mięśnia dwubrzuścowego, leżąc na powierzchni bocznej gałęzi żuchwy. W śliniance przyusznej początkowo (zwykle) dzieli się na dwie gałęzie, a następnie rozkrzewia, tworząc splot przyuszniczy.
Gałęzie edytuj
Nerw twarzowy oddaje następujące gałęzie:
- nerw skalisty większy (łac. nervus petrosus major) – odchodzi od kolanka nerwu twarzowego, wychodząc na przednią powierzchnię części skalistej kości skroniowej. Następnie układa się w swojej bruździe (sulcus nervi petrosi majoris) i zdąża do szczytu piramidy. Przebijając chrząstkozrost klinowo-skalisty otworu poszarpanego, przechodzi do kanału skrzydłowego, towarzysząc nerwowi skalistemu głębokiemu, następnie łączy się z nim, tworząc nerw Widiusza, który dochodzi do zwoju skrzydłowo-podniebiennego. Prowadzi włókna wydzielnicze przywspółczulne przedzwojowe do zwoju skrzydłowo-podniebiennego. Uważa się, że może prowadzić także włókna ruchowe dla mięśnia dźwigacza podniebienia miękkiego
- nerw strzemiączkowy (łac. nervus stapedius) – odchodzi od części zstępującej n. twarzowego i wnika do jamy bębenkowej, unerwiając najmniejszy mięsień organizmu ludzkiego – mięsień strzemiączkowy, którego skurcz zmniejsza wrażliwość na dźwięki.
- struna bębenkowa (łac. chorda tympani) – unerwia smakowo i protopatycznie (czuciowo) 2/3 przednie języka oraz podniebienia miękkiego; prowadzi włókna przywspółczulne przedzwojowe do zwoju podżuchwowego
- nerw uszny tylny (łac. nervus auricularis posterior) – odchodzi od nerwu twarzowego tuż po jego wyjściu z otworu rylcowo-sutkowego, zmierza ku tyłowi i ku górze, przebiegając na przedniej powierzchni wyrostka sutkowatego. Dzieli się na dwie gałęzie:
- gałąź uszna (łac. ramus auricularis nervi auricularis posterioris) – ruchowa, do mięśni małżowiny usznej
- gałąź potyliczna (łac. ramus occipitalis nervi auricularis posterioris), także ruchowa do brzuśca potylicznego mięśnia potyliczno-czołowego i do mięśnia poprzecznego karku.
- Nerw uszny tylny łączy się z nerwami splotu szyjnego (nerwem usznym wielkim i nerwem potylicznym mniejszym). Za ich pośrednictwem unerwia czuciowo skórę przewodu słuchowego zewnętrznego, tylną powierzchnię małżowiny usznej i niewielki obszar skóry położony za małżowiną uszną.
- gałąź dwubrzuścowa (łac. ramus digastricus) – ruchowa, do tylnego brzuśca mięśnia dwubrzuścowego. Gałąź ta dzieli się także na gałąź rylcowo-gnykową, unerwiającą jednoimienny mięsień i gałąź łączącą z nerwem językowo-gardłowym.
- splot przyuszniczy (łac. plexus parotideus) – po rozpadzie głównego pnia na dwie gałęzie (górną i dolną) w miąższu ślinianki przyusznej, dzielą się one dalej wachlarzowato, tworząc opisywany splot, a dalej giną w zaopatrywanych odpowiednio mięśniach mimicznych. Splot przyuszniczy dzieli śliniankę przyuszna na dwa płaty: powierzchowny i głęboki. Liczne rozgałęzienia w przyusznicy nazywano dawniej gęsią stopką większą (łac. pes anserinus major).
Zasadnicze gałęzie splotu przyuszniczego:
- gałęzie skroniowe (łac. rami temporales) dochodzą do następujących mięśni mimicznych:
- mięśnia usznego przedniego (i częściowo górnego)
- mięśni małżowiny usznej
- mięśni czoła i otoczenia oczodołu
- brzuśca czołowego mięśnia potyliczno-czołowego
- mięśnia okrężnego oka (część górna)
- mięśnia marszczącego brwi.
- gałęzie jarzmowe (łac. rami zygomatici) dochodzą do:
- mięśnia okrężnego oka (część boczna i dolna)
- mięśnia jarzmowego większego i mniejszego.
- gałęzie policzkowe (łac. rami buccales) dochodzą do:
- mięśnia policzkowego
- mięśnia nosa
- mięśnia wargi górnej
- gałąź brzeżna żuchwy (łac. ramus marginalis mandibulae) dochodzi do:
- Gałąź ta jest szczególnie ważna podczas operacji laryngologicznych w tym obszarze (np. resekcja ślinianki podżuchwowej), gdyż można ją łatwo uszkodzić co może skutkować opadnięciem kącika ust i asymetrią dolnej części twarzy.
- gałąź szyi (łac. ramus colli) zaopatruje mięsień szeroki szyi (platysma), a następnie zespala się z gałęzią splotu szyjnego – nerwem poprzecznym szyi, tworząc w ten sposób tzw. pętlę szyjną powierzchowną (ansa cervicalis superficialis) zaopatrującą cały mięśnia szeroki szyi.
Pozostałe unerwienie edytuj
- ruchowo – mięśnie mimiczne twarzy, czyli odpowiadające za mimikę twarzy, tj. ekspresję emocji, grymasy, ruchy ust, powiek
- przywspółczulnie – unerwia gruczoły łzowe (przez zwój skrzydłowo-podniebienny), ślinianki – podżuchwową i językową (przez zwój podżuchowowy)
Zespolenia nerwu twarzowego edytuj
- z nerwem trójdzielnym poprzez nerw skalisty większy, strunę bębenkową i gałęzie splotu przyuszniczego
- z nerwem przedsionkowo-ślimakowym podczas wspólnego przebiegu w przewodzie słuchowym wewnętrznym
- z nerwem językowo-gardłowym przez nerw skalisty mniejszy i splot bębenkowy
- z nerwem błędnym przez nerw Arnolda (gałąź uszną nerwu błędnego)
- ze splotem szyjnym przez nerw potyliczny mniejszy, nerw poprzeczny szyi i nerw uszny wielki.
Unaczynienie nerwu twarzowego edytuj
- tętnica błędnikowa (arteria labyrinthi) – jego początkowy odcinek
- gałąź skalista tętnicy oponowej środkowej (ramus petrosus arteriae meningeae mediae)
- tętnica rylcowo sutkowa (arteria stylomastoidea) odchodząca od tętnicy usznej tylnej.
Porażenie nerwu twarzowego edytuj
Porażenie nerwu twarzowego należy do najczęstszych porażeń nerwów czaszkowych. Charakterystycznymi objawami jest obniżenie kącika ust i niemożność zamknięcia oka po stronie uszkodzenia.
Bibliografia edytuj
- Adam Krechowiecki, Florian Czerwiński: Zarys anatomii człowieka. Szczecin: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004. ISBN 83-200-3362-4.
- Anatomia człowieka. Witold Woźniak (red.). Wyd. II. Wrocław: Urban & Partner, 2003. ISBN 83-87944-22-X.
- Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka tom V. Warszawa: PZWL, 1989. ISBN 83-200-1230-9.
- Jerzy Walocha, Andrzej Skawina: Anatomia prawidłowa człowieka – Szyja i Głowa. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013. ISBN 978-83-233-3581-8.
