Félix Éboué
Félix Éboué (ur. 26 grudnia 1884 w Kajennie, zm. 17 maja 1944 w Kairze) – francuski administrator kolonialny, pierwszy czarnoskóry francuski gubernator.
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Gubernator Francuskiej Afryki Równikowej | |
Okres |
od 1941 |
Poprzednik | |
Następca | |
Gubernator Czadu | |
Okres |
od 1938 |
Poprzednik | |
Następca | |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujUrodził się w Gujanie Francuskiej, w wielodzietnej rodzinie górnika i właścicielki sklepu spożywczego[1]. W październiku 1901 uzyskał stypendium i rozpoczął naukę w Lycée Montaigne w Bordeaux[1]. W 1906 rozpoczął studia w École coloniale w Paryżu. W 1908 na własną prośbę został skierowany do pracy w administracji Francuskiej Afryki Równikowej[1][2].
Na początku 1909 przybył do Brazzaville i nalegał na przydział do Ubangi-Szari, gdzie został mianowany zastępcą administratora kolonii[1]. Od 1912 był administratorem w okręgu Demara. W 1914 próbował wstąpić do wojska, jego prośbę jednak odrzucono. Następnie był administratorem Bangi[1]. W 1918 został przydzielony do okręgu Ouaka, a trzy lata później do Bas Mbomou[2]. W 1922 wziął w Gujanie ślub z Eugénie Tell, w tym samym roku został także wolnomularzem[1].
W 1923 został administratorem Bangassou, a od 1927 ponownie pracował w Ouaka[1]. W 1928 wstąpił do Ligi Praw Człowieka[2][1]. Podczas swojej dwudziestoletniej pracy w Afryce Środkowej angażował się w rozwój kultury oraz lokalnych tradycji. Napisał kilka prac na temat języka i zwyczajów mieszkańców Ubangi[1].
W 1931 brał udział w międzynarodowym kongresie etnograficznym zorganizowanym w ramach wystawy światowej w Paryżu[1]. W 1932 został mianowany sekretarzem generalnym rządu Martyniki i kilkukrotnie zastępował tamtejszego gubernatora podczas jego nieobecności. Od kwietnia 1934 roku pełnił tę samą funkcję w Sudanie Francuskim[1]. W 1936 został mianowany pełniącym obowiązki gubernatora Gwadelupy. Podczas jego pracy w Gwadelupie udało mu się uspokoić niepokoje społeczne, ustabilizować finanse publiczne oraz wprowadzić reformy socjalne[2][1].
W lipcu 1938 został mianowany gubernatorem Czadu, gdzie przybył 4 stycznia 1939 roku. Rozpoczął prace nad poprawą infrastruktury transportowej i wojskowej na zarządzanym przez siebie terenie[1]. Po upadku Francji zadeklarował pełne poparcie dla generała Charlesa de Gaulle′a[2]. W sierpniu do Czadu przybyli René Pleven i Jean Colonna d’Ornano, w których towarzystwie wraz z dowódcą wojskowym Pierre Marchandem zadeklarował przyłączenie się Czadu do Wolnych Francuzów[1]. Przez władze Francji Vichy został zaocznie skazany na śmierć[2].
W 1940 został mianowany gubernatorem Francuskiej Afryki Równikowej i członkiem Francuskiego Komitetu Narodowego[2][1]. W styczniu 1941 roku otrzymał Order Wyzwolenia i został członkiem kapituły tego odznaczenia[1]. W lipcu 1942 roku na jego wniosek generał de Gaulle podpisał trzy dekrety regulujące status afrykańskich notabli i powołujące urzędy pracy[2][1].
Na przełomie stycznia i lutego 1944 roku brał udział w konferencji w Brazzaville, podczas której debatowano nad sprawami francuskich kolonii. 16 lutego 1944 opuścił Brazzaville, wraz z żoną i córką udając się w podróż do Egiptu[1]. W Egipcie działał w celu wypracowania porozumienia między Francuskim Komitetem Wyzwolenia Narodowego a rządem Mustafy an-Nahhasa[2][1].
Na początku maja 1944 zachorował. Zmarł 17 maja 1944 z powodu zatorowości płucnej[1][2]. 20 maja 1949 został pochowany w Panteonie w Paryżu[2]. Był pierwszym czarnoskórym Francuzem pochowanym w tym miejscu[3].
Odznaczenia
edytujZostał odznaczony następującymi odznaczeniami[1]:
Upamiętnienie
edytujW Kajennie znajduje się poświęcone mu muzeum[4] oraz pomnik[5]. Od 2012 jego imię nosi port lotniczy w Kajennie[6].
W 12. dzielnicy Paryża znajduje się plac jego imienia, w tej samej dzielnicy znajduje się także ulica upamiętniająca jego żonę. Poza tym, w Paryżu znajduje się także stacja metra upamiętniająca go i generała Pierre Daumesnila[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Félix ÉBOUÉ [online], Musée de l'Ordre de la Libération [dostęp 2021-10-19] (fr.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Félix Eboué [online], www.cheminsdememoire.gouv.fr [dostęp 2023-03-20] .
- ↑ Archives d'Outre-mer - 20 mai 1949 : Félix Éboué entre au Panthéon [online], Outre-mer la 1ère [dostęp 2021-10-19] (fr.).
- ↑ Maison-musée Felix Eboué - Annuaire des "Maisons des Illustres" [online], Le Club des Illustres [dostęp 2021-10-19] (fr.).
- ↑ Place de l'Esplanade, dite place des Palmistes [online], www.pop.culture.gouv.fr [dostęp 2021-10-19] .
- ↑ Arrêté du 4 janvier 2012 portant changement de dénomination de l'aérodrome de Cayenne-Rochambeau (Guyane) [online], www.legifrance.gouv.fr [dostęp 2021-10-19] .