Wikipedia

Ferdinand Stoliczka

przyrodnik i podróżnik morawski

Ferdinand Stoliczka (Ferdinand Stolička, ur. 7 czerwca 1838 w Zámečku, zm. 19 czerwca 1874 w Murghí, Ladakh) – morawski przyrodnik, paleontolog, zoolog, geolog, podróżnik i himalaista.

Ferdinand Stoliczka
Ilustracja
Ferdinand Stoliczka ok. 1870
Data i miejsce urodzenia

7 czerwca 1838
Zámeček

Data i miejsce śmierci

19 czerwca 1874
Murghí, Ladakh

Zawód, zajęcie

przyrodnik, paleontolog, zoolog, geolog, podróżnik i himalaista

Multimedia w Wikimedia Commons
Geological Survey of India w 1870. Stoją: F. Stoliczka, R.B. Foote, W. Theobald, F.R. Mallet, V. Ball, W. Waagen, W.L. Willson; siedzą A. Tween, W. King, T. Oldham, H.B. Medlicott, C.A. Hackett

Życiorys

edytuj

Stoliczka urodził się w Zámečku nieopodal Kromieryżu na Morawach. Jego ojciec był leśnikiem, opiekującym się majątkiem arcybiskupa Ołomuńca. Studiował geologię i paleontologię na Uniwersytecie Karola w Pradze i na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie jego nauczycielami byli Eduard Suess i Rudolf Hoernes. Tytuł doktora otrzymał 14 listopada 1861 na Uniwersytecie Eberharda Karola w Tybindze[1].

Jego pierwsze prace dotyczyły skamieniałości słodkowodnych mięczaków ze skał kredowych północno-wschodniej części Alp. W 1862 dołączył, na zaproszenie Thomasa Oldhama, do Geological Survey of India. W Kalkucie zajął się dokumentacją skamieniałości kredowych z południowych Indii, a wyniki swoich prac opublikował w „Palaeontologia indica”. Rezultaty tych prac, ukończonych w 1873, zajęły cztery tomy, łącznie prawie 1500 stron in quarto ze 178 tablicami. Badał geologię zachodnich Himalajów i Tybetu. Przez krótki czas był kustoszem Muzeum Indyjskiego. Pełnił też funkcję sekretarza Asiatic Society of Bengal.

Zwiedził Birmę, Malaje i Singapur, odbył też dwie wyprawy na Andamany i Nikobary oraz do Wielkiego Rannu. W 1864 razem z Frederickiem Richardem Malletem z GSI po raz pierwszy odbył podróż w Himalaje. W 1865 przedsięwziął drugą wyprawę, razem z przyjacielem i swoim psem. W latach 1871–1872 prowadził prace geologiczne w Kaććh. W 1873 dołączył do wyprawy Hume’a i Valentine Balla na Andamany i Nikobary.

Trzecia ekspedycja himalajska w której brał udział wyruszyła z Rawalpindi, przez Pangong Tso do Yarkand. W grudniu 1873 wyprawa dotarła do Kaszgaru. W drodze powrotnej, 19 czerwca 1874 w Ladakh, Stoliczka zmarł z powodu ostrego obrzęku płuc spowodowanego chorobą wysokogórską. Miał 36 lat. Ciało przyrodnika pochowano z honorami 24 czerwca w Leh; do dziś znajduje się tam ufundowany przez rząd brytyjski granitowy obelisk z pamiątkową tablicą[1][2]. W „Nature” ukazał się nekrolog autorstwa Williama Blanforda[3]. Informacja o jego śmierci ukazała się też w praskim czasopiśmie „Vesmír”[4].

W 1864 roku podczas wyprawy w Himalaje zaczął interesować się ptakami. Spotkał się ze wsparciem ze strony Allana Octaviana Hume’a, „ojca indyjskiej ornitologii”. Pierwszą ornitologiczną pracą Stoliczki było zebranie dużego zbioru ptaków w dolinie Sutlej[5]. Jego pracę wysoko ocenił Arthur Hay, jednak nie zgodził się on z kryteriami wyróżniania nowych gatunków na podstawie jedynie drobnych różnic w upierzeniu. Hume poparł Stoliczkę i opublikował notatkę, krytykującą pracujących w londyńskich muzeach przyrodników, niemających pojęcia o geografii Indii. Wkrótce potem Hume założył czasopismo ornitologiczne „Stray Feathers” i zachęcał pracujących w Indiach ornitologów do publikowania w nim.

W latach 1859–1874 Stoliczka napisał 79 artykułów, jednak żaden z nich nie był w języku czeskim. Uważa się, że w domu rodzinnym mówił po niemiecku. W czasie gdy żył w Kalkucie, był ważną postacią tamtejszej niemieckojęzycznej społeczności[5].

Memoria

edytuj
 
Pomnik upamiętniający Skoliczkę w Leh w Indiach

Na cześć Stoliczki nazwano szereg gatunków zwierząt:

Mała wyspa należąca do archipelagu Ziemi Franciszka Józefa została nazwana przez austriacko-węgierską ekspedycję polarną Wyspą Stoliczki. Leży na wschód od Wyspy Payera, jej współrzędne to 81°11′N, 058°16′E.

18 czerwca 2008 czeska poczta wyemitowała znaczki o nominale 12 koron, przedstawiające Ferdinanda Stoliczkę[6]. W miejscu jego urodzin znajduje się pamiątkowa tablica[7].

Gatunki opisane przez Stoliczkę

edytuj

Prace

edytuj
  • Über die Gastropoden und Acephalen der Hierlatz-Schichten. Wien, Aus der k.k. hof-und Staatsdruckerei, 1861
  • Fossile Bryozoen aus dem tertiären Grünsandsteine der Orakei-Bay bei Auckland mit Betrachtungen über neue oder weniger bekannte Bryozoen-Sippen und deren Classification (1864)
  • Eine Revision der Gastropoden der Gosauschicht in den Ostalpen. Wien, Eigenverlag, 1865
  • Letters to the Editor. „Stray Feathers” 1, 5, s. 425–427 (1873)
  • Letters to the Editor. „Stray Feathers” 2, 4&5, s. 461–463 (1874)
  • Letters to the Editor. „Stray Feathers” 2, 4&5, s. 463–465 (1874)
  • The avifauna of Kashgar in winter. „Stray Feathers” 3(1,2&3), 215-220 (1875)
  • Notice of the mammals and birds inhabiting Kachh [Cutch]. „Jour. Asiatic Soc. Bengal” 41(2), 211-258 (1872)
  • The gastropoda of the Cretaceous rocks of southern India (1867)
  • Ornithological observations in the Sutlej valley, N.W. Himalayas. „Jour. Asiatic Soc. Bengal” 37(2), 1-70 (1868)
  • On Jurassic Deposits in the North-west Himalaya[8]. (1868)
  • The fossil Cephalopoda of the Cretaceous rocks of southern India (1864)
  • Cretaceous fauna of southern India (1872)
  • Scientific results of the second Yarkand Mission Calcutta, 1879
  • Diary of the late dr. Ferdinand Stoliczka. Yarkand mission, 1873-74. Calcutta, 1875?

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Giess H: Early modern European explorers at the mountain jade quarries in the Kun Lun Mountains in Xinjiang, China. 2003.
  2. ↑ The Pamirs (1894) s. 189.
  3. ↑ Blanford WT. Ferdinand Stoliczka, Ph.D. „Nature”. 245 (10), s. 185–186, 1874. 
  4. ↑ STOLIČKA (též STOLICZKA), Ferdinand. hiu.cas.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]..
  5. ↑ a b Hruby J. Ferdinand Stoliczka. „Birding Asia”, s. 50–56, 2005. 
  6. ↑ Vydání dvou příležitostných poštovních známek cestovatelé. „Poštovní věstník” 6, s. 148–149 (2008).
  7. ↑ Cestovatel Ferdinand Stolička. 2004-04-17. (cz.).
  8. ↑ Ferdinand Stoliczka, On Jurassic Deposits in the North-west Himalaya, „Quarterly Journal of the Geological Society”, 24 (1–2), 1868, s. 506–509, DOI: 10.1144/GSL.JGS.1868.024.01-02.59, ISSN 0370-291X.

Bibliografia

edytuj
  • Herbert Giess (2003) Early modern European explorers at the mountain jade quarries in the Kun Lun Mountains in Xinjiang, China.
  • Hrubý J., Jak zemřel Ferdinand Stolička aneb Proč nenosit po velehorách portské. „Vesmír” 83, 381, 2004/7 PDF.
  • Ferdinand Stolička, PDF.
  • Contributions to the History of Herpetology, Volume 2. Society for the Study of Amphibians and Reptiles ISBN 0-916984-71-0, s. 94–95.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ferdinand_Stoliczka&oldid=74031501”