Fort Śliwickiego Cytadeli Warszawskiej

Fort Śliwickiego – koszary

Działobitnia południowa (kaponiera)

Fort Śliwickiego (Jasińskiego) – jeden z fortów Cytadeli Aleksandrowskiej, stanowiącej trzon Twierdzy Warszawa. Fort nazwę są zawdzięcza por. Śliwickiemu, rannemu podczas powstania listopadowego i pochowanemu na terenie fortu - jego nagrobek zachował się do okresu międzywojennego.

Historia

Fort Śliwickiego został zbudowany w latach 1835-1836, najwcześniej ze wszystkich fortów otaczających Cytadelę, będąc jej przedmościem. Fort był w późniejszym okresie wielokrotnie przebudowywany. Jako przedmoście Cytadeli było to umocnienie największe z otaczających twierdzę. Był to fort ziemno-ceglany o narysie lunety. W forcie znajdowały się dwie potężne działobitnie ceglane. Umocnienie otaczała mokra fosa z murowaną przeciwskarpą. Nie znajdują potwierdzenia informacje o poternie (tunelu), który pod dnem Wisły miał łączyć fort z Cytadelą.

Fort w dobrym stanie przetrwał do drugiej połowy XX wieku. W okresie PRL mieściły się tutaj koszary ZOMO. W latach 1976-1977 zachowana działobitnia południowa została wyremontowana w czynie społecznym przez oddziały ZOMO, co upamiętnia tablica na jej ścianie. Po ZOMO budynki przejęła policja i w budynku fortu znalazły się stajnie konnych jednostek policji, natomiast zachowana działobitnia południowa pozbawiona właściciela stoi na terenie osiedla.

W 2001 w bezpośredniej bliskości fortu powstało osiedle mieszkaniowe dla policjantów z budynkami na esplanadzie i częściowo dziedzińcu fortu. Chociaż istnieją nadal poszczególne budowle fortu, budowa ta została przeprowadzona z pominięciem zasad ochrony zabytków i dbałości o ład urbanistyczny miasta. Oznaczało to bezpowrotne naruszenie tego cennego zabytku i jego układu. Trzeba tutaj podkreślić, że istniały projekty i prace, w których fort miał zostać włączony w układ nowo planowanego osiedla jako teren parkowo-rekreacyjny, z zachowaniem swego kształtu i walorów zabytkowych, tak jak ma to miejsce w Forcie Szcza-M na warszawskim Rakowcu.

Wpisany do rejestru zabytków jako Fort Jasińskiego (Śliwickiego), ul. Jagiellońska 5, 1850, nr rej.: 882 z 19.03.1975 (nr 835 wg tabliczki na działobitni).

Esplanada fortu nadała łukowaty kształt wytyczonej na jej granicy ul. 11 Listopada, której nadano wtedy nazwę Esplanadowej.

Bibliografia

• Lech Królikowski: Twierdza Warszawa. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2002. ISBN 83-11-09356-3.
• Stanisław Łagowski: Szlakiem twierdz i ufortyfikowanych przedmości. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2005. ISBN 83-88773-96-8.

Linki zewnętrzne

• Zdjęcie na Google Maps.. Teren Fortu Śliwickiego.
• Zdjęcie ze strony 'Przewodnik po Warszawie (do 1944 roku)'.. Odgałęzienie kolejki jabłonowsko-karczewskiej do Fortu Śliwickiego