François Arago

francuski uczony i polityk; astronom, fizyk i premier

François Jean Dominique Arago (kat.: Francesc Joan Dominic Aragò) (ur. 26 lutego 1786 w Estagel pod Perpignan w departamencie Pireneje Wschodnie, zm. 2 października 1853 w Paryżu) – francuski naukowiec i polityk; fizyk, astronom i matematyk. Profesor paryskiego École polytechnique, dyrektor Obserwatorium Paryskiego, członek Francuskiej Akademii Nauk[1], laureat Medalu Copleya (1825) i Medalu Rumforda (1850); premier Drugiej Republiki, minister floty i minister wojny.

François Jean Dominique Arago
Francesc Joan Dominic Aragò
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

26 lutego 1786
Estagel

Data i miejsce śmierci

2 października 1853
Paryż

Zawód, zajęcie

polityk i naukowiec: astronom, fizyk

Faksymile
Odznaczenia
Pomnik François Arago w Perpignan

Jako fizyk Arago zajmował się optyką, m.in. dowodami falowej natury światła[1] przez badanie polaryzacji. Miał też wkład do fizyki atmosfery.

Życiorys

edytuj

Pochodzenie

edytuj

François Arago był najstarszym z czterech braci:

  • Jean (1788–1836) wyemigrował do Ameryki i został generałem w armii meksykańskiej;
  • Jacques Étienne Victor (1799–1855) wziął udział jako rysownik w wyprawie badawczej Louisa de Fercineta na pokładzie statku Uranie w latach 1817–1821, a po powrocie do Francji poświęcił się dziennikarstwu i dramatopisarstwu;
  • czwarty z rodzeństwa, Étienne Vincent (1802–1892), podobno współpracował z Balzakiem, a od 1822 do 1847 napisał znaczną liczbę utworów dramatycznych, głównie we współpracy z innymi autorami.

Kariera badawcza

edytuj

François studiował na École polytechnique w Paryżu, gdzie później został wykładowcą. Prowadził badania nad polaryzacją światła. Odkrył skręcenie płaszczyzny polaryzacji światła przez kryształ kwarcu (1811), chromosferę Słońca (1840), wykrył związek pomiędzy zorzą polarną i burzami magnetycznymi. Wyznaczył również tzw. południk paryski.

Od 1809 członek Akademii Nauk. W latach 1843–1853 był dyrektorem obserwatorium paryskiego. Był członkiem honorowym Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk[2].

Polityka

edytuj

Od 5 kwietnia 1848 do 11 maja 1848 piastował urząd ministra wojny Francji, a już od lutego tego roku był ministrem floty. Przyczynił się do zniesienia niewolnictwa w koloniach francuskich[3].

Upamiętnienie

edytuj
 
Nazwisko Arago na Wieży Eiffla w Paryżu – po lewej, obok nazwiska Poissona
 
Tabliczka ulicy François Arago w Le Vésinet

Nazewnictwo

edytuj

Inne formy

edytuj

Dzieła

edytuj
  • Dominique Arago: Œuvres complètes. – Paris : Baudry/Gide 1854–1862 (Hrsg.: J. A. Barral).

Przypisy

edytuj
  1. a b Arago Dominique François Jean, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-05].
  2. Aleksander Kraushar, Towarzystwo Warszawskie Przyjaciół Nauk 1800–1832 : monografia historyczna osnuta na źródłach archiwalnych. Ks. 4, Czasy polistopadowe : epilog : 1831–1836, 1906, s. 478.
  3. red. Włodzimierz Zonna: Kopernik - Astronomia - Astronautyka - przewodnik encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 30. (pol.). Tekst dekretu: Abolition de l'esclavage, 1848
  4. The Names of the 72 Scientists Listed on the Borders of Each of the Four Sides of the Eiffel Tower. toureiffel.paris. [dostęp 2011-11-20]. (ang.).

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj