Franciszek Przewirski
Franciszek Jan Przewirski, właśc. von Putschögl (ur. 4 października 1888 we Lwowie, zm. 25 stycznia 1960 we Wrocławiu) – polski inżynier, profesor nadzwyczajny Politechniki Wrocławskiej.
Data i miejsce urodzenia |
4 października 1888 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
25 stycznia 1960 |
profesor nauk technicznych | |
Specjalność: budowa mostów | |
Alma Mater | |
Profesura | |
Nauczyciel akademicki | |
Uczelnia | |
Okres zatrudn. |
1947–1960 |
Odznaczenia | |
Życiorys
edytujUrodził się jako syn leśnika Franciszka von Putschögla (w lipcu 1887 ministerstwo rolnictwa mianowało go oficjałem rachunkowym[1]) i Wilhelminy Schanek. W latach 1898–1903 uczył się we lwowskich gimnazjach nr 5 i nr 6, a w 1906 zdał egzamin maturalny i do 1912 studiował na Wydziale Inżynierii Szkoły Politechnicznej we Lwowie, a dyplom inżyniera dróg i mostów uzyskał w 1914[2]
Jeszcze w czasie studiów pracował, wykonując projekty domów, dróg i mostów, ale dopiero w 1914 rozpoczął pracę w Biurze Konstrukcyjno-Mostowym Oddziału Drogowego Wydziału Krajowego we Lwowie. W 1916 objął kierownictwo Biura Odbudowy Zniszczonych Miejscowości w Brzeżanach, a potem analogiczne stanowiska w Stryju i Skolem. Od lata 1917 do jesieni 1918 był kierownikiem Sekcji Utrzymania Dróg w Czortkowie, a 1 listopada 1918 r. wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego i trafił do Zarządu Budownictwa Wojskowego. 2 kwietnia 1919 zmienił nazwisko na polsko brzmiące Przewirski[2]. Latem 1920, jako urzędnik wojskowy VIII rangi został kierownikiem referatu technicznego w Okręgowym Inspektoracie Armii Ochotniczej we Lwowie[3].
Według Andrzeja Dzięczkowskiego, po zwolnieniu z armii od 1 listopada 1920 do 30 czerwca 1934 kierował biurem Powiatowego Zarządu Drogowego w Buczaczu[2] (według rozporządzenia wojewody tarnopolskiego z 21 listopada 1928 likwidowano m.in. dotychczasowy Państwowy Zarząd Drogowy w Czortkowie oraz Okręgowy Zarząd Dróg Samorządowych w Buczaczu, natychmiast 10 grudnia 1928 rozpoczął urzędowanie Zarząd Drogowy w Buczaczu[4]). Pomimo pracy w drogownictwie, opracował też projekty odbudowy kompleksu budynków Państwowej Fabryki Monopolu Tytoniowego w Monasterzyskach, budowy hali targowej w Buczaczu, kaplicy 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich w Jazłowcu, kościoła w Dźwinogrodzie, dwóch domów ludowych i ok. 13 młynów wodnych. Od 1 lipca 1934 kierował Oddziałem Drogowym w Urzędzie Wojewódzkim w Tarnopolu, a 19 grudnia 1936 pełnił tę samą funkcję w Urzędzie Wojewódzkim we Lwowie. Projektując inwestycje drogowe stosował nowe wówczas nawierzchnie bitumiczne[2]. W 1930 mianowamy znawcą sądowym z zawodu budownictwa i inżynierii w powiecie buczackim[5].
Okres okupacji niemieckiej przeżył w Warszawie, pracując w Zarządzie Miejskim początkowo jako robotnik, a od marca 1941 r. jako referent. W czasie powstania warszawskiego został wysiedlony z rodziną do obozu w Pruszkowie, a po ucieczce z obozu ukrywał się w Krakowie aż do wyparcia Niemców. W 1945 został skierowany do Wrocławia jako naczelnik Wydziału Komunikacyjnego w Urzędzie Pełnomocnika Rządu na Okręg Administracyjny Dolnego Śląska i pełnił tę funkcję ponad 4 lata. Dzięki jego wysiłkowi doszło do szybkiej odbudowy zniszczonej sieci dróg i ulic. Przewirski zajmował się także odbudową wiszącego mostu Grunwaldzkiego na Odrze we Wrocławiu[2] (niem. Kaiser Brücke – Most Cesarski[6]).
Wiosną 1947 został pracownikiem Politechniki Wrocławskiej i twórcą, a potem kierownikiem katedry budowy dróg i ulic. W 1949 otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego na Wydziale Inżynierii (od 1954 – Budownictwa Lądowego). W związku z pogarszającym się stanem zdrowia jesienią 1956 zrezygnował z funkcji kierownika katedry, jednak do śmierci był jej pracownikiem naukowym[2].
Zmarł 25 stycznia 1960 r. we Wrocławiu, pochowany w rodzinnym grobie na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera XVIII-8-26)[7][2].
Żonaty od roku 1920, miał syna (ur. 1922) i córkę Annę (1930–1945)[2].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1957)[2]
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 1936[2], 12 listopada 1946[8])
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (5 maja 1955)[9]
Upamiętnienie
edytujW listopadzie 1970 r. (w roku dwudziestopięciolecia Politechniki Wrocławskiej) sali wykładowej D-1 (sala 301) nadano imię prof. Franciszka Przewirskiego.
Przypisy
edytuj- ↑ Kronika. „Kurjer Lwowski”. 192, s. 4, 13 lipca 1887.
- ↑ a b c d e f g h i j Franciszek Jan Przewirski [online], ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2019-11-10] (pol.).
- ↑ Obrona Państwa 1923 ↓, s. 119.
- ↑ 1. Rozporządzenie. „Tarnopolski Dziennik Wojewódzki”. 15, s. 2, 1 grudnia 1928.
- ↑ 184. Lista znawców sądowych. „Tarnopolski Dziennik Wojewódzki”. 7, s. 134 [10], 1 czerwca 1930.
- ↑ Budowa mostu 1909–1910, Wrocław [online], polska-org.pl [dostęp 2019-11-17] .
- ↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2023-08-27] .
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 81, poz. 538 „za działalność powojenną przy utrwaleniu demokratycznych form państwowości polskiej”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 106, poz. 1419 - Uchwała Rady Państwa z dnia 5 maja 1955 r. nr 0/735 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
Bibliografia
edytuj- Obrona Państwa w 1920 roku. Księga sprawozdawczo-pamiątkowa Generalnego Inspektoratu Armii Ochotniczej i Obywatelskich Komitetów Obrony Państwa. Władysław Ścibor-Rylski (red.). Warszawa: Obywatelski Komitet Wykonawczy Obrony Państwa w Warszawie, 1923.