Fryderyk Skobel
Fryderyk Kazimierz Skobel (ur. 23 listopada 1806 w Warszawie, zm. 25 listopada 1876 w Krakowie) – dr medycyny i chirurgii, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, poseł wirylista na Sejm Krajowy Galicji III kadencji w 1870.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk medycznych | |
| Specjalność: chirurgia | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | |
| Profesura | |
| Polska Akademia Umiejętności | |
| Status |
członek krajowy czynny |
| Dziekan | |
| Uczelnia | |
| Okres zatrudn. |
1833-1876 |
| Rektor UJ | |
Życiorys edytuj
Urodził się jako syn Daniela i Julianny z Kornów. Był wyznania ewangelicko-reformowanego. Pochodził z rodziny kupieckiej. W 1812 po bankructwie i śmierci ojca przeniósł się z matką do Lwowa. We Lwowie uczęszczał do gimnazjum akademickiego niemieckiego, zdał maturę w 1822, a w latach 1822–1825 odbył studia filozoficzne na Uniwersytecie Lwowskim. Studia medyczne kontynuował na uniwersytecie w Wiedniu i na Uniwersytecie Jagiellońskim. W Krakowie obronił pracę doktorską 12 stycznia 1831, uzyskując stopień doktora medycyny i chirurgii. Wziął udział w powstaniu listopadowym jako kapitan lekarz batalionowy artylerii pieszej Wojska Polskiego. Internowany w Prusach, otrzymał nakaz pobytu na wsi pod Elblągiem. Jako lekarz dywizyjny brał udział w powstaniu krakowskim. W 1833 rozpoczął pracę w UJ jako zastępca profesora i kierownik Katedry Patologii, Terapii Ogólnej i Farmakologii. Od 1835 był profesorem zwyczajnym. W latach 1839–1832 był sekretarzem Wydziału Lekarskiego, w latach 1843–1846, 1850-56, 1861-62, 1871-72 pełnił funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego. Zabiegał wraz z Józefem Dietlem i Józefem Majerem o przywrócenie języka polskiego jako wykładowego na Uniwersytecie. Sukces tych działań miał wpływ na powołanie go w 1869/1870 na stanowisko rektora, a następnie w 1870/1871 prorektora UJ.[1]
Był jednym z autorów haseł do 28-tomowej Encyklopedii Powszechnej Orgelbranda z lat 1859–1868. Jego nazwisko wymienione jest w pierwszym tomie z 1859 roku na liście twórców zawartości tej encyklopedii[2].
Skobel był zaangażowanym purystą językowym, dążącym do ograniczenia używania wyrazów obcych w języku polskim. Jest autorem obszernej 3-częściowej pracy O skażeniu języka polskiego w dziennikach w Galicyi…, w której – w duchu praktyki słowników spolszczających – proponuje wyrazy zastępcze dla wyrazów pochodzenia obcego. Wyraża też swoje zaniepokojenie dużą ilością pochodzących z języka niemieckiego kalk leksykalnych w języku polskim[3].
Zainicjował prace nad uporządkowaniem polskiego słownictwa lekarskiego (wraz z Józefem Majerem), opracował spis surowców i preparatów dozwolonych do stosowania w szpitalach krakowskich, był prekursorem w Polsce stosowania mikroskopu w badaniach farmakognostycznych, prowadził badania nad leczniczym wykorzystaniem wód mineralnych. Zbadał wody mineralne w Cegiełce koło Wysowej (dziś Cigeľka na Słowacji), zakopiańskiej Jaszczurówce i Rabce. Opracował szkice biograficzne wielu wybitnych uczonych m.in. Fryderyka Hechla i Floriana Sawiczewskiego[4].
Członek czynny Akademii Umiejętności od 11 maja 1872. Był członkiem i wiceprezesem Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, w 1858 wraz z Józefem Dietlem współzałożycielem Komisji Balneologicznej. W latach 1860–1876 był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk[5]. Pochowany został na cmentarzu Rakowickim w grobowcu rodzinnym w kwaterze 49b.[6]
W 1849 roku został wybrany na prezesa Konsystorza Ewangelickiego w Wolnym Mieście Krakowie. Po jego rozwiązaniu w 1850 roku został wieloletnim kuratorem krakowskiego zboru ewangelickiego (reformowanego i luterańskiego).[7]
Wybrane publikacje naukowe edytuj
- Commentatio medico-practica sistens conspectum medicamnium et methodorum tractandae syphilidis sine hydrargyro (1833)
- Uwagi nad niektóremi wyrazami lekarskimi (1835)
- O pojęciu choroby, ze stanowiska filozofii natury (1837)
- Słownik anatomiczno-fizyologiczny (1838)
- O użyciu lekarskim wody morskiej (1840)
- Niemiecko-polski słownik wyrazów lekarskich (1842)
- O wodach lekarskich robionych w porównaniu z rodzimemi (1844)
- O równoważnikach farmakodynamicznych dla głównych składników wód lekarskich (1861)
- Słownik łacińsko-polski wyrazów lekarskich (1868)
- O skażeniu języka polskiego w dziennikach w Galicyi. Spostrzeżenia i uwagi Prof. Dra F. K. Skobla w Drukarni Akademickiej pod zarządem K. Mańkowskiego. Kraków (1872/1874/1877)
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Stanisław Tadeusz Sroka Fryderyk Kazimierz Skobel, [w:] Polski Słownik Biograficzny tom XXXVIII wyd. 1997-1998.
- ↑ „Encyklopedia Powszechna”, tom I, wyd. Samuel Orgelbrand, Warszawa, 1859.
- ↑ Ryszard Lipczuk: Geschichte und Gegenwart des Fremdwortpurismus in Deutschland und Polen. Frankfurt/M.: Peter Lang, 2007, s. 170 - 171.
- ↑ nota biograficzna na stronie UJ.
- ↑ Bolesław Erzepki, Spis członków Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, Poznań 1896, s. 4.
- ↑ Lokalizacja grobowca na Liście pamięci UJ.
- ↑ J. Bieniarzówna, K. Kubisz, 400 Lat Reformacji Pod Wawelem, Warszawa 1958, s. 38–39.
Bibliografia edytuj
- Ryszard Lipczuk: Geschichte und Gegenwart des Fremdwortpurismus in Deutschland und Polen. Frankfurt/M.: Peter Lang, 2007, s. 170-171. ISBN 978-3-631-57388-4. Rec. Studia_Germanica_Gedanensia-r2012-t27-s328-331.pdf (muzhp.pl)[1]
- Katarzyna Sztandarska: Zu sprachpflegerischen Arbeiten von Eduard Engel und Fryderyk Kazimierz Skobel, [w:] Studia Niemcoznawcze 48, 2011, s. 531-540.
Linki zewnętrzne edytuj
- Publikacje Fryderyka Skobla w serwisie Polona.pl