Gałęziak nagoogonowy

Gałęziak nagoogonowy
	Tylomys nudicaudus
	(Peters W., 1866)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	gałęziaki
Plemię	gałęziaki (plemię)
Rodzaj	gałęziak
Gatunek	gałęziak nagoogonowy
Synonimy
	Hesperomys (Tylomys) nudicaudus Peters W., 1866; Hesperomys nudicaudus True, 1885; Tylomys gymnurus Villa, 1941; Tylomys nudicaudus microdon Goodwin, 1955; Tylomys nudicaudus villai Schaldach, 1966;
	Hesperomys (Tylomys) nudicaudus Peters W., 1866; Hesperomys nudicaudus True, 1885; Tylomys gymnurus Villa, 1941; Tylomys nudicaudus microdon Goodwin, 1955; Tylomys nudicaudus villai Schaldach, 1966;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies

Gałęziak nagoogonowy^[4] (Tylomys nudicaudus) – gatunek gryzonia z podrodziny gałęziaków (Tylomyinae) w rodzinie chomikowatych (Cricetidae). Po raz pierwszy został opisany naukowo przez Wilhelma Petersa w 1866 na łamach wydawanego przez Akademie der Wissenschaften zu Berlin „Monatsberichte der Königlichen Preuss” jako Hesperomys (Tylomys) nudicaudus. Włączenie gatunku do rodzaju Tylomys zaproponował Édouard Louis Trouessart w 1897^[2]. Typowa lokalizacja: Gwatemala^[5]^[6]. Gałęziak nagoogonowy występuje w Meksyku (stany: Chiapas, Puebla, Veracruz, Guerrero i Oaxaca), Gwatemali, Belize, Hondurasie, Salwadorze i Nikaragui^[5]. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wymienia Tylomys nudicaudus w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek najmniejszej troski (LC – least concern)^[3]^[5]. T. nudicaudus obejmuje 4 podgatunki^[5].

Systematyka edytuj

Po raz pierwszy został opisany naukowo przez Wilhelma Petersa w 1866 jako Hesperomys (Tylomys) nudicaudus. Włączenie gatunku do rodzaju Tylomys zaproponował Édouard Louis Trouessart w 1897^[2]. Typowa lokalizacja: Gwatemala^[5]^[6].

W obrębie gatunku Tylomys nudicaudus wyróżniane są 4 podgatunki^[5]:

T. n. nudicaudus Peters, 1866 – lokalizacja: południowy Meksyk (stan Chiapas), Gwatemala, Belize, Honduras, Salwador i Nikaragua,
T. n. gymnurus Villa, 1941 – lokalizacja: Meksyk – wschodnia część stanu Puebla, stan Veracruz i wschodnia część stanu Oaxaca,
T. n. microdon Goodwin, 1955 – znany tylko z dwóch miejsc w stanie Oaxaca w Meksyku.
T. n. villai Schaldach, 1966 – lokalizacja: Meksyk – wschód stanu Guerrero i wschód stanu Oaxaca.

Kariotyp edytuj

Garnitur chromosomowy T. nudicaudus wykazuje zmienność chromosomalną. Podgatunek nominatywny – 2n = 42, T. n. villai – 2n=37, T. n. gymnurus – 2n=40. Chromosom X jest długi i metacentryczny^[5].

Nazewnictwo edytuj

Nazwisko Wilhelma Petersa, który dokonał pierwszego naukowego opisu gatunku zostało wykorzystane w utworzonej anglojęzycznej nazwie wernakularnej gatunku: Peters’ Climbing Rat^[7]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” dla gatunku Tylomys nudicaudus zaproponowano polską nazwę gałęziak nagoogonowy^[4].

Budowa ciała edytuj

Wzór zębowy^[8]		I	C	P	M
16	=	1	0	0	3
16	=	1	0	0	3

Gałęziak nagoogonowy jest zaliczany do dużych gryzoni. Sierść jest miękka, wybarwiona na kolor od brązowego po czerwonawoszary. Ogon jest długi, nagi, dwukolorowy. Dwie trzecie ogona ma ciemne ubarwienie, a pozostała część jest biała. Długość ogona jest zbliżona do długości tułowia. Uszy są duże i okrągłe. Samice mają 2 pary sutków ulokowanych w pachwinie^[5].

Wymiary *Tylomys nudicaudus*
(za: Pardiñas et al., 2017)^[5]
	wymiar
długość tułowia z głową	188–266 mm
długość ogona	195–262 mm
masa ciała	280–326 g

Tryb życia edytuj

Gałęziak nagoogonowy wiedzie wieczorny i nocny (ze szczytem aktywności o północy), częściowo nadrzewny tryb życia^[5].

Rozród edytuj

Po ciąży trwającej 40 dni (pomiar u zwierząt trzymanych w niewoli) samica rodzi średnio dwoje młodych. W ciągu roku wydaje na świat dwa mioty: jeden w okresie między marcem i majem, a drugi między listopadem i grudniem. Młode osiągają dojrzałość płciową w wieku 10–20 tygodni^[5]. Długość życia: 2 lata^[3].

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Typowa lokalizacja: Gwatemala^[5]^[6]. Gałęziak nagoogonowy występuje w Meksyku (stany: Chiapas, Puebla, Veracruz, Guerrero i Oaxaca), Gwatemali, Belize, Hondurasie, Salwadorze i Nikaragui. Szczegóły lokalizacji poszczególnych podgatunków są zawarte w sekcji Systematyka^[5].

Ekologia edytuj

W skład diety gałęziaka nagoogonowego prawdopodobnie wchodzą liście, owoce i nasiona. W żołądku gałęziaka nagoogonowego schwytanego do pułapki, w której przynętę stanowiły kawałki banana i innych owoców oraz mieszanka owsa i wanilii, znaleziono fragmenty przypominające porosty^[5].

Siedlisko edytuj

Gałęziak nagoogonowy zasiedla tropikalne lasy górskie, lasy liściaste, tereny porośnięte roślinnością wtórną oraz jaskinie i obszary skaliste. Występuje na wysokości do około 1600 m n.p.m.^[5] lub nawet do 2300 m n.p.m.^[3]

Ochrona edytuj

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) wymienia Tylomys nudicaudus w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych jako gatunek najmniejszej troski (LC – least concern)^[3]^[5].

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b ^c ^d Tylomys nudicaudus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Gerrit Smith Miller: List of North American Land Mammals in the United States Nationa Museum, 1911. Waszyngton: U.S. Government Printing Office / Uniwersytet Cornell, 1912, s. 179.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Tylomys nudicaudus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p U.F.J.Pardiñas et al.: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 758. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Tylomys nudicaudus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 29 grudnia 2019]
↑ Bo Beolens, Michael Watkins, Michael Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2009, s. 318. ISBN 978-0-8018-9533-3.
↑ Gerardo Ceballos: Mammals of Mexico. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2014, s. 436. ISBN 978-1-4214-0843-9.

[itis-1] Tylomys nudicaudus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Miller-2] Gerrit Smith Miller: List of North American Land Mammals in the United States Nationa Museum, 1911. Waszyngton: U.S. Government Printing Office / Uniwersytet Cornell, 1912, s. 179.

[iucn-3] Tylomys nudicaudus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[miiz-4] Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.

[hmw7-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p U.F.J.Pardiñas et al.: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 758. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[msw-6] Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Tylomys nudicaudus. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 29 grudnia 2019]

[Beolens-7] Bo Beolens, Michael Watkins, Michael Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2009, s. 318. ISBN 978-0-8018-9533-3.

[Ceballos-8] Gerardo Ceballos: Mammals of Mexico. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2014, s. 436. ISBN 978-1-4214-0843-9.

[4]

[2]

[5]

[6]

[3]

[1]

[7]

[8]