Graniczna Placówka Kontrolna Krajnik Dolny
Graniczna Placówka Kontrolna Krajnik Dolny – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściu granicznym na granicy z Niemiecką Republiką Demokratyczną.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Sformowanie |
1972 |
| Rozformowanie |
24 sierpnia 2005 (przekształcenia) |
| Tradycje | |
| Kontynuacja | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość |
12 Pomorska Brygada WOP |
Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Krajniku Dolnym – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściu granicznym na granicy z Republiką Federalną Niemiec.
Formowanie i zmiany organizacyjne
edytujGraniczna Placówka Kontrolna Krajnik Dolny została sformowana w 1972 w strukturach 12 Pomorskiej Brygady WOP. W 1976 zniesiona została numeracja brygad WOP. Wówczas to zarządzeniem DWOP z 17 lutego 1976 i 25 lipca 1976 przyjęto tylko nazwę „regionalną” Pomorska Brygada WOP[1]. GPK Krajnik Dolny podlegała bezpośrednio pod sztab Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie i tak funkcjonowała do 15 maja 1991[2].
- Straż Graniczna:
Po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, od 16 maja 1991 ochronę granicy państwowej przejęła nowo sformowana Straż Graniczna. Graniczna Placówka Kontrolna w Krajniku Dolnym weszła w podporządkowanie Pomorskiego Oddziału Straży Granicznej[3] i przyjęła nazwę Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Krajniku Dolnym (GPK SG w Krajniku Dolnym}.
W 2000 począwszy od Komendy Głównej SG, Oddziałów SG i na końcu strażnic SG oraz GPK SG, rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym, tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, 2 stycznia 2003 roku nastąpiło zniesie strażnicy SG w Chojnie[4], a ochraniany odcinek granicy wraz z obsadą etatową, przejęła Graniczna Placówka Kontrolna SG w Krajniku Dolnym[a][5]
Jako Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Krajniku Dolnym funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005, Ustawą z 22 kwietnia 2005 roku O zmianie ustawy o Straży Granicznej...[b], została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Krajniku Dolnym (PSG w Krajniku Dolnym) w strukturach Pomorskiego Oddziału Straży Granicznej[3][5].
Ochrona granicy
edytuj- 1972 – 18 lutego przedstawiciele organów granicznych i celnych PRL i NRD podpisali protokół o wprowadzeniu wspólnej kontroli granicznej i celnej na przejściach granicznych: Słubice-Frankfurt, Gubin-Wilhelm Pieck-Stad Guben. Postanowienia o wspólnej kontroli granicznej rozciągnięto później na pozostałe przejścia na granicy zachodniej[6].
- 1972 – 25 kwietnia zarządzeniem dowódcy WOP opartym na ustaleniach polsko-enerdowskich dowódcy zachodnich brygad WOP otrzymali polecenie zorganizowania wspólnej z organami NRD kontroli granicznej ruchu rzecznego w miejscowościach Eisenhüttenstadt, Frankfurt nad Odrą, Hohensalten, Widuchowa, Gartz, Gryfino i Mescherin. Organy graniczne sprawowały tam kontrolę ruchu towarowego i pasażerskiego jaki odbywał się między Polską a Niemiecką Republiką Demokratyczną. Wspólną kontrolą objęty został także ruch turystyczny w miejscowościach: Miłów, Kostrzyn, Widuchowa i Gryfino. Poza wspólną kontrolą pozostały jedynie statki towarowe i pasażerskie płynące Odrą w ruchu wewnętrznym każdego państwa[6].
- Straż Graniczna:
2 stycznia 2003 GPK SG w Krajniku Dolnym przejęła pod ochronę odcinek granicy państwowej, po rozformowanej strażnicy SG w Chojnie[4][5].
Podległe przejścia graniczne
edytuj- Stan z 1972
- Straż Graniczna:
- Stan z 1997[7]
Wydarzenia
edytuj- 13 grudnia 1981–22 lipca 1983 – (stan wojenny w Polsce), po wprowadzeniu ograniczeń w ruchu granicznym część niewykorzystanej kadry GPK przerzucono do strażnic w celu wspomożenia bezpośredniej ochrony granicy. W stan gotowości były postawione pododdziały odwodowe. Wzmocniono kontrolę ruchu jednostek pływających[9].
Sąsiednie graniczne jednostki organizacyjne
edytuj- GPK SG w Osinowie Dolnym[10] ⇔ Strażnica SG w Gryfinie – 2.01.2003[5]
Komendanci/dowódcy granicznej placówki kontrolnej
edytuj
- mjr/ppłk Sylwester Achtielik (4.01.1974[c]–15.08.1981)[11]
- kpt. Zygmunt Ostrowski
- Ryszard Stefaniak (1.10.1982[d]–30.11.1984)[12]
- Komendanci GPK SG:
- Kazimierz Wakuluk (26.04.1991–31.05.1997)
- Jerzy Urbański (1.06.1997–9.03.1999)
- Andrzej Lewandowski (4.05.1999–22.08.2001)
- Jan Dzięcioł (23.08.2001–23.08.2005) – do przekształcenia.
Uwagi
edytuj- ↑ Zarządzenie nr 058 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 13.12.2002 r. zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia w ramach III etapu realizacji programu dostosowania Straży Granicznej do standardów Schengen, polegającą na włączeniu wytypowanych strażnic w struktury gpk. W wyniku przeprowadzonej reorganizacji we wszystkich oddziałach SG 62 strażnice zostały włączone w struktury gpk.
- ↑ W miejsce dotychczas funkcjonujących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych utworzono placówki Straży Granicznej. Funkcjonariusze i pracownicy pełniący służbę i zatrudnieni w strażnicach oraz granicznych placówkach kontrolnych Straży Granicznej stali się odpowiednio funkcjonariuszami i pracownikami placówek Straży Granicznej (Dz.U. z 2005 r. nr 90, poz. 757).
- ↑ Sylwester Achtelik od 27.12.1972 do 3.01.1974 na stanowisku kierownika zmiany GPK Szczecin-Gumieńce 12 Pomorskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza.
- ↑ Ryszard Stefaniak od 16.05.1976 do 30.09.1982 na stanowisku zastępca dowódcy GPK w Krajniku.
Przypisy
edytuj- ↑ Żurawlow 2011 ↓, s. 41.
- ↑ Pomorska Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-11-18]. (pol.).
- ↑ a b Techman 2011 ↓, s. 112.
- ↑ a b Techman 2011 ↓, s. 95.
- ↑ a b c d muzeumsg–Pomorski Oddział SG ↓, s. 1.
- ↑ a b Dominiczak 1985 ↓, s. 233.
- ↑ Przejścia graniczne na granicy z RFN ↓, s. okładka.
- ↑ a b c d Zachodnia granica RP – Przejścia graniczne na granicy z RFN. „Pismo Komendy Głównej Straży Granicznej”. 6/1997, s. okładka, 1997. Jarosław Żukowicz (redakcja). Warszawa: Straż Graniczna. ISSN 1234-3897. (pol.).
- ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 131.
- ↑ Techman 2011 ↓, s. 94.
- ↑ Sylwester Achtelik. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2025-04-30]. (pol.).
- ↑ Ryszard Bolesław Stefaniak. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2025-05-05]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Ryszard Techman: Pomorski Oddział Straży Granicznej w Szczecinie. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991–2011. Materiały poseminaryjne – Tom II. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
- Sławomir Żurawlow, Pododdziały Ochrony Pogranicza w Jaworzynce, Istebnej i Koniakowie – Rys historyczny 1922–2008, Gliwice: Gminny Ośrodek Kultury w Istebnej, 2011.
- Przejścia graniczne na granicy z RFN. „Straż Graniczna”. 6, 1997. Warszawa: Komenda Główna Straży Granicznej.
- Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985, s. 1–356. (pol.).
- Ryszard Techman: Straż Graniczna od 1991 – Pomorski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2025-05-24]. (pol.).