Graptolity (†Graptolithina[1], z gr. graptos – pisany + lithos – kamień) – wymarła gromada zwierząt zaliczanych do półstrunowców. Żyły w okresie od kambru do wczesnego karbonu.

Graptolity
Graptolithina
Bronn, 1849
Okres istnienia: kambrkarbon
538.8/298.9
538.8/298.9
Ilustracja
Skamieniałości Monograptus spiralis
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

półstrunowce

Gromada

graptolity

Szkielet tych zwierząt zbudowany był z substancji białkowej ułożonej w półpierścieniowate pasemka tzw. fuzellusy. Tworzyły kolonie zwane rabdozomem, pojedyncze osobniki w rabdozomie osłonięte były zewnętrznym szkieletem chitynowym w kształcie rurek zwanych tekami. Pierwsza taka kolonia, tzw. sikula, mieściła osobnika, który powstawał na drodze płciowej. Kolejne osobniki kolonii rozwijały się przez pączkowanie. Teki poszczególnych osobników układały się w gałązki, tworząc kolonie o różnych kształtach – proste lub powyginane czy spiralne wstęgi, kolonie siateczkowate, liściaste lub drzewkowate.

Dwa główne rzędy graptolitów to dendroidy i graptolity właściwe. Dendroidy tworzyły wielogałązkowe, przypominające koronę drzew (stąd nazwa) kolonie osiadłe (bentos osiadły) i występowały od kambru po wczesny karbon. Ich znaczenie jako skamieniałości przewodnich jest znikome, z wyjątkiem dolnego ordowiku, dla którego są główną grupą przewodnią (obok konodontów). Graptolity właściwe występowały od ordowiku do wczesnego dewonu, miały kolonie utworzone przez niewielką liczbę gałązek, przy czym w czasie ewolucji widać tendencję do ich redukcji (od 32 we wczesnym ordowiku do 1 w sylurze i dewonie). U zwierząt tych nie obserwuje się stoloteki i biteki. Były organizmami planktonicznymi, zasiedlającymi górne partie otwartych mórz i oceanów i są główną skamieniałością przewodnią przez cały okres swego istnienia. Jednocześnie ich masowe nagromadzenia sugerują warunki głębokowodne dla osadów, w których występują.

Systematyka

edytuj

Graptolity początkowo zaliczane były do jamochłonów, jednak w 1948 roku polski paleontolog Roman Kozłowski badając ordowickie graptolity z krzemieni (chalcedonitów) występujących w Górach Świętokrzyskich, wykazał pokrewieństwo graptolitów z żyjącymi obecnie pióroskrzelnymi i zaliczył do typu półstrunowców.

Graptolity obejmują następujące rzędy :

  • Dendroidea (dendroidy)
  • Tuboidea
  • Camaroidea
  • Stolonoidea
  • Crustoidea
  • Graptoloidea (graptolity właściwe)
 
Thallograptus sphaericola

Przypisy

edytuj
  1. Grażyna Niemczynow, Jan Burchart, Mały Słownik Geologiczny, E. Buchwald (red.), wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1963, s. 72.