Grupa nadodrzańska

Grupa nadodrzańska – kultura epoki żelaza, lokalna grupa kultury Jastorf.

Kultury archeologiczne okresu przedrzymskiego epoki żelaza (600 lat p.n.e. – I w. p.n.e.)

     grupy nordyckie

     kultura jastorfska

     grupa Harpstedt-Nienburg

     plemiona celtyckie

     kultura przeworska

     grupa gubińska

     kultura oksywska

     kultura wschodniobałtycka strefy leśnej

     kultura kurhanów zachodniobałtyjskich

     kultura zarubiniecka

     grupy estońskie

     grupy trackie

     kultura Poieneşti-Lukaševka

Kryteria wydzielenia

edytuj

Grupa ta została wydzielona z kultury Jastorfskiej we wczesnym okresie przedrzymskim. Było to związane z przejęciem przez miejscowa ludność związaną dotychczas z kulturą pomorską, jastorfskiego modelu kulturowego.

Chronologia, geneza i zanik

edytuj

Stanowiska ludności tej kultury datowane na fazę A1 – A2 (ok. 200–100 r. p.n.e.). Zanik nastąpił w środkowej fazie okresu przedrzymskiego, wskutek naporu ludności kultury oksywskiej lub wskutek ewolucji pod wpływem ludności z Pomorza Wschodniego.

Obszar występowania i kontekst kulturowy

edytuj

Obszar od dolnej Odry, po Parsętę, Wartę, Noteć, Pomorze Zachodnie od Regi.

Charakterystyczne wytwory kulturowe

edytuj

Wytwory ceramiczne:

  • dwu- i trójdzielne naczynia;
  • dwu- i trójdzielne misy na nóżce.

Wytwory metalowe:

  • brązowe szpile z główką skrzydlatą i żelaznym kolcem;
  • naszyjniki z cylindrycznie zgrubiałymi końcami, zdobione emalią;
  • żelazne zapinki wariant A i B, niekiedy zdobione parą kulek na kabłąku;
  • typowo jastorfskie fibule konstrukcji późnolateńskiej z nóżką ramowatą;
  • fibule żelazne w brązowej „koszulce”;
  • zapinki konstrukcji środkowo- i późnolateńskiej odmiany F, G/H i K;
  • żelazne klamry do pasa jednoczłonowe z końcami odgiętymi w przeciwnym kierunku;
  • żelazne klamry do pasa jednoczłonowe z tarczką na jednym końcu;
  • klamry zawiasowe;
  • brązowe klamry trójogniwkowe.

Osadnictwo

edytuj

Bardzo słabo rozpoznane.

Gospodarka

edytuj

Gospodarka ludności kultury jastorfskiej na Pomorzu Zachodnim opierała się na hodowli i uprawie zbóż – głównie jęczmienia i pszenicy. Z początkiem młodszego okresu przedrzymskiego silnie zaczęła rozwijać się metalurgia żelaza (2/3 wyrobów z rud miejscowych) i kolorowa, głównie odlewnictwo brązu, które stało na bardzo wysokim poziomie, o czym świadczyć może m.in. opanowanie umiejętności zdobienia przedmiotów brązowych emalią. Umiejętność tę ludność grupy nadodrzańskiej przejęła ze świata celtyckiego już w fazie A1.

Obrządek pogrzebowy

edytuj

Zmarłych chowano wyłącznie w grobach ciałopalnych, jamowych lub popielnicowych obsypanych resztkami stosu. Groby popielnicowe czasem były nakrywane misą. Często groby były w obstawie kamiennej lub pod brukiem.

Zmarłych wyposażano w ozdoby i części stroju z brązu. Brak w grobach broni i narzędzi. W grobie w Brzeźinku znaleziono części czterokołowego wozu, co wiąże się z przenikaniem kultury lateńskiej.

Zobacz też

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Prahistoria Ziem Polskich, tom IV pod redakcją W. Hensla Wydawnictwo PAN, Ossolineum, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, 1979.
  • Wielka Historia Polski, tom I Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.), Piotr Kaczanowski, Janusz Krzysztof Kozłowski, wyd. Fogra Kraków 1998
  • Encyklopedia historyczna świata tom I: Prehistoria, praca zbiorowe, opracowanie naukowe prof. Dr hab. Janusz K. Kozłowski, Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1999