Hanka Bielicka
Hanka Bielicka, właśc. Anna Weronika Bielicka (ur. 27 października?/9 listopada 1915 w Kononowce k. Połtawy, zm. 9 marca 2006 w Warszawie) – polska aktorka, artystka kabaretowa i romanistka.
Imię i nazwisko |
Anna Weronika Bielicka |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
9 listopada 1915 |
Data i miejsce śmierci | |
Zawód | |
Współmałżonek |
Jerzy Duszyński |
Lata aktywności |
1939−2006 |
Odznaczenia | |
|
Rodzina i edukacja
edytujUrodziła się we wsi Kononówka k. Połtawy w Imperium Rosyjskim na terenie dzisiejszej Ukrainy[1][2][3][4][5] w czasie ucieczki rodziców – Leokadii z Czerwonków (1886–1971) i Romualda Bielickich (1880–1946) – przed ofensywą państw centralnych[6][7]. Jej ojciec, który wywieziony przez Rosjan, zginął na Syberii, był koniuszym, a matka po narodzinach córki została garderobianą[7][8]. Miała starszą o dwa lata siostrę, Marię (1913–1988)[9]. Do 1918 mieszkała z rodziną na dworze Jana i Anny Barczewskich, a po I wojnie światowej przeniosła się do Łomży[10]. Tam ukończyła gimnazjum żeńskie im. Marii Konopnickiej.
W młodości grała na fortepianie i śpiewała[11], poza tym działała w harcerstwie i uczyła się języków obcych: francuskiego i angielskiego[12]. W 1939 ukończyła studia romanistyczne Uniwersytetu Warszawskiego (pisanie pracy magisterskiej przerwał wybuch wojny) oraz Państwowy Instytut Sztuki Teatralnej w Warszawie[13][14].
Kariera artystyczna
edytujWybuch wojny uniemożliwił jej wyjazd do Francji na stypendium[15]. W 1939 nawiązała współpracę z Teatrem na Pohulance w Wilnie, w którym zadebiutowała rolą w Świętoszku Moliera i Zielonych latach Pugeta[16]. W wileńskich teatrach grała przez cały okres wojenny[17]. Poza „Pohulanką”, za namową Ludwika Sempolińskiego, występowała także w kabaretach wystawianych w teatrach: Lutnia, Miniatury i Ksantypa[18]. Po zajęciu Wilna przez Niemcy zatrudniła się jako kelnerka w restauracji „Mażojka”, w której także śpiewała i wygłaszała zabawne monologi, przygrywając sobie na pianinie[19]. Po 1945 była związana z zespołami teatrów: Dramatycznego w Białymstoku (grała m.in. główne role w Ożenku oraz I co z takim robić), Bagatela i Kameralnego w Łodzi oraz Współczesnego (m.in. w Pensji pani Latter) i Syrena w Warszawie (m.in. w Żołnierzu królowej Madagaskaru)[20][21].
W 1947 okazjonalnie występowała z kabaretem w krakowskim Kabarecie Siedem Kotów, gdzie poznała Bogdana Brzezińskiego, który stworzył dla niej postać Dziuni Pietrusińskiej[22][23], kobiety komentującej rzeczywistość sąsiedzką i ogólnospołeczną z pozycji – jak scharakteryzował ją sam autor – „paniusi miejsko-wiejskiej z dość poważnie zmąconym poczuciem własnych korzeni”. Bielicka odgrywała tę rolę na scenie kabaretowej oraz w słuchowisku radiowym Podwieczorku przy mikrofonie, w którym występowała od lutego 1958[24]. Grała także w kabarecie Szpak[25]. W latach 1967–1971 prowadziła w Warszawie kawiarnię Pod Gwiazdami[26][27].
Wystąpiła w ponad 20 filmach kinowych i telewizyjnych[28]. Nie powierzano jej jednak ról pierwszoplanowych, głównie z powodu głosu, który – ceniony na estradzie – w filmie często był przeszkodą[29]. Zagrała m.in. w filmach fabularnych: Gangsterzy i filantropi, Zakazane piosenki, Celuloza, Cafe pod Minogą, Małżeństwo z rozsądku, Piekło i niebo i Panu Wołodyjowskim (1969) oraz serialach: Wojna domowa, Palce lizać i Badziewiakowie.
Za pracę artystyczną otrzymała wiele odznaczeń i nagród. W 1977 przeszła na emeryturę[30], ale kontynuowała występy teatralne, estradowe i telewizyjne. Występowała także za granicą dla Polonii, m.in. w USA, Kanadzie i Australii[31].
W 2002 nagrała debiutancki album studyjny pt. Kazali mi śpiewać[32]. W maju 2005 wzięła udział w reklamie leku na wątrobę Hepatil[33]. Emisja reklamy wywołała kontrowersje[33].
Ostatnią rolą filmową Bielickiej była kreacja ciotki Judyty w filmie Ja wam pokażę! (2006). 1 marca 2006 wzięła udział w nagraniu programu Szymon Majewski Show, w którym żartobliwie powiedziała: Dzisiejszy wieczór będzie pod nazwą: „Bawcie się dzieci, nim babcia odleci[34]. Był to jej ostatni telewizyjny występ[35].
Charakterystyka estradowa i wizerunek
edytujZdzisław Gozdawa i Wacław Stępień z Teatru Syrena w Warszawie nazwali jej charakterystyczny głos „najpiękniejszą chrypką świata”[36], która to była skutkiem poważnej infekcji gardła[37]. Dzięki swemu głosowi była łatwo rozpoznawalna nie tylko przez publiczność estrady, ale także przez słuchaczy radiowych.
Wygłaszała monologi z ogromnym temperamentem, witalnością i sympatią dla publiczności, posługiwała się przy tym śmiechem i uśmiechem. W czasie występów używała gwary warszawskiej, nawiązując do przedwojennego stylu życia Warszawy. Preferowała żart obyczajowy, unikając polityki.
Nieodłącznym rekwizytem na scenie i elementem jej stroju był kapelusz[38], najczęściej staromodny z ogromnym rondem, mimo zmieniającej się mody.
Życie prywatne
edytujW lipcu 1940 wyszła za Jerzego Duszyńskiego[39], z którym rozwiodła się po 20 latach małżeństwa[15][40][41]. W latach 50. nawiązała romans z – wówczas żonatym – autorem tekstów i satyrykiem Jerzym Baranowskim[42]. Po rozstaniu z nim podjęła nieudaną próbę samobójczą, następnie zadecydowała o zaniechaniu relacji uczuciowych z mężczyznami[43]. Nie doczekała się potomstwa[44].
Mieszkała w Łomży przez prawie cały okres dwudziestolecia międzywojennego, a przez całe życie była silnie związana z miastem i jego środowiskiem kulturalnym[45]. W 1968 przeprowadziła się do Warszawy, gdzie mieszkała w domu przy ul. Śniadeckich przez kolejne 37 lat, aż do śmierci.
Była znana z działalności charytatywnej, m.in. wspierała finansowo podopiecznych z domu dziecka w Łomży[46], Stowarzyszenie Amazonek w Łomży oraz schronisko Na Paluchu w Warszawie[47].
Śmierć i pogrzeb
edytuj9 marca 2006 przed południem przeszła w szpitalu przy ul. Stefana Banacha w Warszawie operację tętniaka aorty[48], po której o godzinie 16:15 tego samego dnia zmarła. 10 marca polski Sejm uczcił jej pamięć minutą ciszy.
Pogrzeb artystki odbył się 16 marca[48]. Została pochowana w grobowcu rodzinnym Bielickich na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 37-1-1)[7]. Zgodnie z życzeniem artystki w ostatniej drodze towarzyszył jej przyjaciel ze Związku Artystów Scen Polskich Zbigniew Korpolewski, który pisał dla Bielickiej satyryczne monologi, a Jerzy Filar zagrał piosenkę „Upływa szybko życie”[48]. Wśród żegnających aktorkę byli też m.in. Krzysztof Kolberger, Emilia Krakowska, Roman Kłosowski i Tadeusz Ross oraz żona ówczesnego prezydenta Polski Maria Kaczyńska.
Filmografia
edytuj- Obsada aktorska
- 1946: Zakazane piosenki − śpiewaczka uliczna
- 1946: Dwie godziny − sąsiadka Marty
- 1947: Jasne łany − Klechna, żona Klechy, siostra Stachy Sarnowej
- 1947: Ślepy tor − kelnerka Zosia
- 1950: Dwie brygady − aktorka Sarnecka grająca Karhanową
- 1951: Pierwsze dni − Plewina
- 1953: Sprawa do załatwienia − handlarka, pasażerka wagonu sypialnego
- 1954: Domek z kart − prezeska
- 1953: Celuloza − Szamotulska, gospodyni Szczęsnego
- 1954: Autobus odjeżdża 6.20 − Lucyna, kierowniczka hotelu robotniczego
- 1955: Irena do domu! − Kwiatkowska
- 1958: Zadzwońcie do mojej żony − Elżbieta Rybińska, szefowa Ireny
- 1959: Cafe pod Minogą − Apolonia Karaluch, służąca volksdeutscha
- 1962: Gangsterzy i filantropi − żona Kowalskiego (cz. 2)
- 1962: Dom bez okien − akrobatka parterowa Korolkiewiczowa
- 1965: Perły i dukaty − wczasowiczka Hanka
- 1966: Wojna domowa − masażystka Kowalska (odc. 15)
- 1966: Piekło i niebo − druga żona Franciszka
- 1966: Niewiarygodne przygody Marka Piegusa − Pajkertowa, matka Cześka (odc. 5)
- 1966: Małżeństwo z rozsądku − Burczykowa, matka Joanny
- 1967: Kiedy miłość była zbrodnią − listonoszka
- 1969: Pan Wołodyjowski − stolnikowa Makowiecka, siostra Wołodyjowskiego
- 1999: Palce lizać − ciotka Celina
- 1999: Badziewiakowie − ciocia (odc. 5)
- 2000: Sukces − Maria Stafford
- 2006: Ja wam pokażę! − Hania, ciotka Judyty
- Polski dubbing
- 1951: Alicja w krainie czarów − ptaszek
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (25 listopada 1994)[49]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1986)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1979)[50]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1974)
- Złoty Krzyż Zasługi (1954)
- Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984)
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[51]
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (11 października 2005)[52]
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967)
- Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1965)
- Złota Odznaka Honorowa Towarzystwa Polonia (1987)
- Odznaka „Za zasługi dla województwa łomżyńskiego” (1994)
Nagrody i wyróżnienia
edytuj- Nagroda Prezesa Rady Ministrów I stopnia (1979)
- Nagroda „Wiktora” – dla osobowości telewizyjnej (1986)
- Nagroda „Super Wiktora '2000” – za całokształt twórczości (2001)
- Nagroda „Prometeusza” – za wybitne osiągnięcia estradowe (1994)
- Nagroda Specjalna „Brylantowa Kolia” przyznana podczas uroczystości „Telekamer 2002”
- Honorowa Obywatelka Miasta Łomży
- Warszawianka Roku (1968)[53]
Upamiętnienie
edytuj- W 2007 został odsłonięty pomnik w formie ławeczki w Łomży[54].
- Od 2007 organizowany jest w Centrum Katolickim im. Jana Pawła II w Łomży coroczny Konkurs Krasomówczy im. Hanki Bielickiej pod hasłem: „Radość spod kapelusza”[55], którego najważniejszym celem jest szerzenie zamiłowania do języka ojczystego i dbałość o czystość mowy polskiej.
- 9 listopada to data urodzin Bielickiej, a zarazem data powstania Telewizyjnego Kuriera Warszawskiego. W drugą rocznicę śmierci artystki została odsłonięta pamiątkowa tablica na ścianie domu artystki przy ul. Śniadeckich 18, ufundowana przez redakcję Kuriera[56].
- W 2015 r. Poczta Polska wyemitowała zaprojektowany przez Marzannę Dąbrowską upamiętniający Hankę Bielicką znaczek pocztowy o nominale 2,35 zł należący do serii „Ludzie kina i teatru”[57].
Przypisy
edytuj- ↑ Hanka Bielicka, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2020-11-22] .
- ↑ Kononowka koło Połtawy: Hanka Bielicka, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2020-11-22] .
- ↑ nazwa: Konowka Hanka Bielicka (1915-2006) [online], dzieje.pl [dostęp 2020-11-22] (pol.).
- ↑ nazwa: Kononowka Hanka Bielicka, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2020-11-22] .
- ↑ nazwa: Kononowka Telewizja Polska S.A , Hanka Bielicka - legenda polskiej estrady [online], polonia.tvp.pl [dostęp 2020-11-22] .
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 6–7.
- ↑ a b c Cmentarz Stare Powązki: ROMUALD JAN BIELICKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-10-31] .
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 6, 9.
- ↑ Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 98. ISBN 83-7337-452-3.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 6, 12.
- ↑ Raczek 2003 ↓, s. 20–21.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 27–29.
- ↑ Raczek 2003 ↓, s. 22–23.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 37–39.
- ↑ a b Raczek 2003 ↓, s. 25.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 58, 65–67.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 68.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 83–86.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 89, 91.
- ↑ Raczek 2003 ↓, s. 26.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 94, 97, 101, 109–110, 119–120, 165.
- ↑ Raczek 2003 ↓, s. 27.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 103, 151.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 151, 156–157.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 165.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 207, 211–212, 220.
- ↑ Wiktor Krajewski, Andrzej Szwan: Lulla La Polaca. Wydawnictwo Znak, 2024, s. 216–217. ISBN 978-83-240-9579-7.
- ↑ Profil Hanki Bielickiej. [w:] Filmweb.pl [on-line]. www.filmweb.pl. [dostęp 2008-12-16]. (pol.).
- ↑ Ida Marszałek: Rozśmieszanie ludzi było jej powołaniem. [w:] Viva! [on-line]. viva.pl, 2020-03-09. [dostęp 2020-04-07]. (pol.).
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 253.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 259–261, 275.
- ↑ Kazali mi śpiewać – Bielicka Hanna empik.com [dostępny 2011-02-15]
- ↑ a b Bielicka w zakazanej reklamie. [w:] Wirtualna Polska [on-line]. wiadomości.wp.pl, 2005-05-21. [dostęp 2022-01-07]. (pol.).
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 309.
- ↑ Hanka Bielicka [online], Wyborcza.pl, 30 października 2006 [dostęp 2008-12-16] [zarchiwizowane z adresu 2009-09-18] .
- ↑ Wykonawca: Bielicka, Hanka [online], Polskie Radio [dostęp 2008-12-16] [zarchiwizowane z adresu 2007-08-10] .
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 105–106, 220.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 143, 159.
- ↑ Warszawa. 30 lat temu zmarł Jerzy Duszyński [online], Elektroniczna Encyklopedia Teatru Polskiego, 23 lipca 2008 [dostęp 2022-03-21] .
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 78, 148–150, 257.
- ↑ Hanka Bielicka. Wielka tajemnica zmarłej aktorki.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 162–163.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 180–181, 189.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 101.
- ↑ Tekst piosenki „My z Łomży”, wyk. Hanka Bielicka, słowa: Janusz Odrowąż [online], emuzyka.pl [dostęp 2008-12-16] [zarchiwizowane z adresu 2014-02-01] .
- ↑ Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 102. ISBN 83-7337-452-3.
- ↑ Droga 2022 ↓, s. 307.
- ↑ a b c Droga 2022 ↓, s. 311.
- ↑ M.P. z 1995 r. nr 6, poz. 89 „za wybitne zasługi dla kultury polskiej oraz osiągnięcia w pracy artystycznej”.
- ↑ Spotkanie twórców i artystów polskiej estrady. „Nowiny”. 146, s. 2, 2 lipca 1979.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki - wymieniona jako Bielicka-Duszyńska Hanna.
- ↑ Lista laureatów Medalu Zasłużony Kulturze Gloria Artis [online], Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp 2024-01-04] [zarchiwizowane z adresu 2024-06-30] (pol.).
- ↑ Encyklopedia Warszawy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 1994, ISBN 83-01-08836-2, s. 929.
- ↑ Ławeczka Hanki Bielickiej w nowej lokalizacji. mylomza.pl, 2023-06-12. [dostęp 2023-06-13].
- ↑ PolskaLokalna.pl: Konkurs Krasomówczy im. Hanki Bielickiej. 2008-02-22. [dostęp 2008-12-16]. (pol.).
- ↑ Agata Sabała: Boże, odeślij nam panią Hankę z powrotem. zw.com.pl, 2008-11-09. [dostęp 2008-12-16]. (pol.).
- ↑ 2015.10.23. Ludzie kina i teatru (4). kzp.pl. [dostęp 2024-05-24]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Zbigniew Korpolewski , Hanka Bielicka : umarłam ze śmiechu : wspomnienia, anegdoty, niepublikowane monologi, Warszawa: Prószyński Media, 2011, ISBN 978-83-7648-826-4, OCLC 802472699 .
- Tomasz Raczek: Karuzela z madonnami. Instytut Wydawniczy Latarnik, 2003. ISBN 83-917-891-2-8.
- Hanka Bielicka , Uśmiech w kapeluszu, Maria Sondej (oprac.), Łódź: „Akapit Press”, 2000, ISBN 83-87463-46-9, OCLC 830289570 .
- Katarzyna Droga , Dziunia, ale dama. Powieść o Hance Bielickiej, Wydawnictwo Znak, 2022, ISBN 978-83-240-7643-7 .
Linki zewnętrzne
edytuj- Hanka Bielicka w bazie filmpolski.pl
- Hanka Bielicka, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
- Hanka Bielicka w bazie IMDb (ang.)
- Hanka Bielicka w bazie Filmweb
- Hanka Bielicka na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Hanka Bielicka na zdjęciach w bibliotece Polona