Harry Harrison
Harry Maxwell Harrison (właśc. Henry Maxwell Dempsey[1][2], ur. 12 marca 1925 w Stamford, zm. 15 sierpnia 2012[3] w Brighton) – amerykański pisarz science fiction.
Harry Harrison na 63 Światowym Konwencie Science Fiction w Glasgow (sierpień 2005) | |
Data i miejsce urodzenia |
12 marca 1925 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
15 sierpnia 2012 |
Życiorys
edytujUrodził się w Stamford w stanie Connecticut jako jedyny syn Henry’ego Dempseya i Rii z d. Kirjassoff. Ojciec zmienił nazwisko na Harrison wkrótce po narodzinach syna, ale Harry dowiedział się, że właściwie ma na nazwisko Dempsey, gdy złożył wniosek o paszport w wieku 30 lat. Potem oficjalnie zmienił nazwisko na Harrison, ale w przyszłości używał nazwiska Hank Dempsey jako pseudonimu. Podczas II wojny światowej służył w armii amerykańskiej – w 1943 r. został wcielony do Korpusu Lotniczego Armii USA. Podczas służby nauczył się esperanto i pozostał aktywnym esperantystą przez resztę swojego życia. Po zwolnieniu z wojska studiował sztukę w Hunter College w Nowym Jorku, a potem kontynuował prywatne studia u amerykańskiego malarza Johna Blomshielda.
Pod koniec lat 40. zaczął prowadzić małe studio specjalizujące się w sprzedaży ilustracji do komiksów i czasopism science fiction. Gdy rynek komiksów podupadł Harrison zaczął pisać teksty do magazynów science-fiction.
W 1978 roku został przewodniczącym World Science Fiction[4]. Ostatnie lata życia spędził w Dublinie i przez pewien czas był honorowym prezesem Irlandzkiego Towarzystwa Esperantystów.
Życie prywatne
edytujDwukrotnie żonaty: Evelyn Harrison (1950-1951) i Joan Merkler (1954-2002), z którą miał dwoje dzieci, Todda (ur. 1955) i Moirę (ur. 1959)[2].
Mieszkał w wielu częściach świata, w tym w Meksyku i we Włoszech, a na dłużej w Anglii, Danii i Irlandii[2].
Twórczość
edytujDebiutował opowiadaniem science fiction Skalny nurek (Rock Diver), które ukazało się w miesięczniku „Worlds Beyond” w 1951 roku (pierwsze wyd. polskie w antologii Rakietowe szlaki, 1958). Przez dziesięć lat pisał scenariusz do komiksowej serii Flash Gordon[4].
Jego powieść Przestrzeni! Przestrzeni! stała się podstawą filmu Zielona pożywka z Charltonem Hestonem w roli głównej (Soylent Green, 1973). Film otrzymał nagrodę Nebula za najlepszą prezentację dramatyczną w 1974[5]
Powieści
edytujSeria Planeta śmierci
edytuj- Planeta śmierci 1 (Deathworld 1, 1960, wyd. pol. 1982)
- Planeta śmierci 2 (Deathworld 2, 1964, wyd. pol. 1990)
- Planeta śmierci 3 (Deathworld 3, 1968, wyd. pol. 1991)
- Planeta śmierci 4 (Return to Deathworld / Возвращение в Мир Смерти, 1998, współaut. Ant Skalandis, wyd. pol. 2000)
- Planeta śmierci 5 (Deathworld vs. Filibusters / Мир Смерти против флибустьеров, 1998, współaut. Ant Skalandis, wyd. pol. 2000)
- Planeta śmierci 6 (The Creatures from Hell / Мир смерти и твари из преисподней, 1999, współaut. Ant Skalandis, wyd. pol. 2000)
- Deathworld 7 (Мир смерти. Недруги по разуму, 2001, współautor Michaił Achmanow)
Seria Stalowy Szczur
edytuj- Stalowy Szczur (The Stainless Steel Rat, 1961, wyd. pol. 1990)
- Zemsta Stalowego Szczura (The Stainless Steel Rat's Revenge, 1970, wyd. pol. 1990)
- Stalowy Szczur ocala świat (The Stainless Steel Rat Saves the World, 1972, wyd. pol. 1991)
- Stalowy Szczur i piąta kolumna (lub Stalowy szczur pragnie ciebie; The Stainless Steel Rat Wants You, 1978, wyd. pol. 1994)
- Stalowy Szczur na prezydenta (The Stainless Steel Rat for President, 1982, wyd. pol. 1994)
- Narodziny Stalowego Szczura (A Stainless Steel Rat is Born, 1985, wyd. pol. 1994)
- I ty możesz zostać Stalowym Szczurem (You Can Be the Stainless Steel Rat, 1985, wyd. pol. 1995)
- Stalowy Szczur idzie do wojska (The Stainless Steel Rat Gets Drafted, 1987, wyd. pol. 1994)
- Złote lata Stalowego Szczura (The Stainless Steel Visions, 1993, wyd. pol. 1994)
- Stalowy Szczur śpiewa bluesa (lub Stalowy szczur czuje bluesa, The Stainless Steel Rat Sings the Blues, 1994, wyd. pol. 1994)
- Stalowy Szczur idzie do piekła (The Stainless Steel Rat Goes to Hell, 1996, wyd. pol. 1997)
- Stalowy Szczur wstępuje do cyrku (The Stainless Steel Rat Joins the Circus, 1999, wyd. pol. 2000)
Seria Brion Brandd
edytuj- Planeta przeklętych (Planet of the Damned, 1962, wyd. pol. 1991)
- Planeta bez powrotu (Planet of No Return, 1981, wyd. pol. 1991)
- Na zachód od Edenu (West of Eden, 1984, wyd. pol. 1992)
- Zima w Edenie (Winter in Eden, 1986, wyd. pol. 1992)
- Powrót do Edenu (Return to Eden, 1989, wyd. pol. 1992)
- Dawn of the Endless Night (2001) – opowiadanie ze zbioru 50 in 50
Seria Młot i Krzyż
edytuj- Młot i Krzyż część 1: Thrall (The Hammer and the Cross, 1993, współaut. John Holm, wyd. pol. 1995)
- Młot i Krzyż część 2: Karl (The Hammer and the Cross, 1993, współaut. John Holm, wyd. pol. 1995)
- Młot i Krzyż część 3: Jarl (The Hammer and the Cross, 1993, współaut. John Holm, wyd. pol. 1995)
- Droga króla (One King’s Way, 1995, wyd. pol. 1997)
- King and Emperor (1997)
Seria Ku gwiazdom
edytuj- Oblicza Ziemi (Homeworld, 1980, wyd. pol. 1991)
- Wygnanie (Wheelworld, 1981, wyd. pol. 1991)
- Gwiezdny Dom (Starworld, 1981, wyd. pol. 1991)
Seria Bill bohater Galaktyki
edytuj- Bill bohater Galaktyki (Bill, the Galactic Hero, 1965, wyd. pol. 1994)
- Bill bohater Galaktyki. Planeta robotów t. 1 (Bill, the Galactic Hero: The Planet Of The Robot Slaves, 1989, wyd. pol. 1994)
- Bill bohater Galaktyki. Na planecie zabutelkowanych mózgów t. 2 (Bill, the Galactic Hero: On the Planet of Bottled Brains, 1990, współaut. Robert Sheckley, wyd. pol. 1994)
- Bill bohater Galaktyki. Na planecie niesmacznej przyjemności t. 3 (Bill the Galactic Hero On the Planet of Tasteless Pleasure, 1991, współaut. David Bischoff, wyd. pol. 1995)
- Bill the Galactic Hero On the Planet of Zombie Vampires t. 4 (1991, współaut. Jack Haldeman)
- Bill the Galactic Hero On the Planet of Ten Thousand Bars t. 5 (1991, współaut. David Bischoff; wydany także jako Bill, the Galactic Hero on the Planet of the Hippies from Hell)
- Bill the Galactic Hero: The Final Incoherent Adventure t. 6 (1991, współaut. David Harris)
- Bill, the Galactic Hero's Happy Holiday (1994) – opowiadanie ze zbioru Galactic Dreams
Inne powieści
edytuj- Vendetta for the Saint (1964)
- Plague from space (1965)
- Przestrzeni! Przestrzeni! (Make Room! Make Room!, 1966, wyd. pol. 1990)
- Filmowy wehikuł czasu (Technicolor Time Machine, 1967, wyd. pol. 1994)
- Uwięziony wszechświat (Captive universe, 1969, wydane w Polsce jako klubówka 1986)
- In Our Hands the Stars (1970)
- Spaceship Medic (1970)
- Tunel transatlantycki. nareszcie! (A Transatlantic Tunnel, Hurrah!, 1972, wyd. pol. 1997)
- Stonehenge (1972)
- Galaktyczni zwiadowcy: Postrach gwiazd (Star Smashers of the Galaxy Rangers, 1973, wyd. pol. 1994)
- Upadek z nieba (Skyfall, 1976, wyd. pol. 1989)
- Lifeboat (1977, współaut. Gordon R. Dickson)
- Planet Story (1978)
- The Jupiter plague (1982, poszerzona wersja Plague from space)
- Inwazja (Invasion: Earth, 1982, wyd. pol. 1996)
- Rebelia w czasie (Rebel in time, 1983, wyd. pol. 1992)
- Stonehenge: zagłada Atlantydy: opowieść o Atlantydzie i dawnej Brytanii (Stonehenge: where Atlantis died, 1983, poszerzona wersja powieści Stonehenge, wyd. pol. 1997)
- Opcja Turinga (The Turing Option, 1992, współaut. Marvin Minsky, wyd. pol. 1999)
Zbiory opowiadań
edytuj- Wojna z robotami (War with the Robots, 1962, wyd. pol. 1990)
- Two Tales and Eight Tomorrows (1965)
- Prime Number (1970)
- Krok od Ziemi (One Step from Earth, 1970, wyd. pol. 1999)
- Absolwenci (The Men from P.I.G. and R.O.B.O.T., 1974, wyd. pol. 1998)
- Kosmiczne szczury (The Best of Harry Harrison, 1976, wyd. pol. 1996)
- Galaktyczne sny (Galactic Dreams, 1994, wyd. pol. 1997)
- 50 in 50 (2001)
Komiksy
edytuj- Rick Random
- Flash Gordon (1958-1964)
Eseje
edytuj- Mechanismo (1977)
- Spacecraft in Fact and Fiction (1979, współaut. Malcolm Edwards)
Nagrody
edytujWraz z Brianem Aldissem był pomysłodawcą nagrody Nagroda im. Johna W. Campbella za powieść[6].
W 2004 r. został wprowadzony do Science Fiction Hall of Fame. W 2009 r. został laureatem Damon Knight Memorial Grand Master Award. Jego powieści były dwukrotnie nominowane do Nagrody Hugo: Planeta śmierci w 1961 i Planeta przeklętych w 1962 r. W 1974 r. zredagowana przez niego antologia Astounding zdobyła nagrodę Locusa[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Harry Harrison, [w:] encyklopediafantastyki.pl [dostęp 2020-03-17] .
- ↑ a b c Christopher Priest: Harry Harrison obituary. The Guardian, 2012-08-15. [dostęp 2020-03-17]. (ang.).
- ↑ Paul Tomlinson: Harry Harrison 1925 -2012. Oficjalny blog Harry’ego Harrisona, 2012-08-15. [dostęp 2012-08-15].
- ↑ a b Wojna – moja miłość? (biogram przy opowiadaniu), „Fantastyka” (3/82), ISSN 1731-7134 .
- ↑ a b Harry Harrison Awards. sfadb.com. [dostęp 2023-07-01]. (ang.).
- ↑ John W Campbell Memorial Award. sf-encyclopedia.com. [dostęp 2023-07-01]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- ISNI: 0000000121413232, 0000000368644868, 000000036864485X
- VIAF: 80169724
- LCCN: n79070047
- GND: 121499103
- NDL: 00442561
- BnF: 11906950b
- SUDOC: 026915367
- SBN: CFIV006407
- NLA: 36236888
- NKC: jn20010310441
- BNE: XX1008744
- NTA: 070612706
- BIBSYS: 14024274
- CiNii: DA18261514
- Open Library: OL27278A
- PLWABN: 9810570477805606
- NUKAT: n93120824
- J9U: 987007583029505171
- PTBNP: 292518
- LNB: 000068320
- NSK: 000043244
- KRNLK: KAC200604890
- LIH: LNB:V*24060;=0L