Helena Syrkusowa
Helena Syrkusowa z domu Eliasberg[1], ps. Helena Niemirska[1] (ur. 14 maja 1900 w Warszawie, zm. 19 listopada 1982 tamże) – polska architekt, profesor na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
19 listopada 1982 |
| Narodowość | |
| Alma mater | |
| Odznaczenia | |
| |
.JPG)
Życiorys edytuj
Była córką Stelli z Bernsteinów i doktora Izaaka Eliasberga, pracującego w warszawskim Szpitalu Dziecięcym Bersohnów i Baumanów[2].
Studiowała architekturę w latach 1918–1925 na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej.
Wraz z Szymonem Syrkusem, Barbarą i Stanisławem Brukalskim, Bohdanem Lachertem, Józefem Szanajcą założyła w końcu 1925 grupę twórczą Praesens. W latach 1925–1929 pełniła funkcję sekretarza tej grupy. W 1926 poślubiła Szymona Syrkusa i od roku 1930 stała się współautorką wszystkich jego projektów.
Grupa Praesens stała się w roku 1928 polską sekcją Congrés Internationaux d`Architecture Moderne (CIAM). Helena Syrkusowa wzięła udział wraz z Le Corbusierem w czwartej konferencji CIAM na pokładzie transatlantyku S.S. Patris II podczas rejsu z Marsylii do Aten w 1933[3].
W czasie okupacji niemieckiej pracowała razem z mężem w konspiracyjnej Pracowni Architektoniczno-Urbanistycznej (PAU) działającej w strukturze Społecznego Przedsiębiorstwa Budowlanego[4]. W maju 1945 wróciła do Warszawy[5]. W tym samym miesiącu została pracownikiem Wydziału Propagandy Biura Odbudowy Stolicy[6], a w 1946 sekretarzem generalnym Naczelnej Rady Odbudowy Warszawy[6]. W latach 1948–1955 pełniła funkcję jednego z wiceprezesów CIAM.
23 sierpnia 1980 dołączyła do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[7].
W czasach Polski Ludowej krytykowała dominację niefunkcjonalnych i oszczędnościowych bloków mieszkalnych z małymi mieszkaniami i zbyt dużą gęstość zabudowy oraz stosowanie typowej wielkiej płyty jako jedynej technologii w budownictwie[8][9].
W 1955 została mianowana profesorem Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej.
Pochowana na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera C2-11-6)[10].
Twórczość edytuj
Realizując swoje lewicowe poglądy społeczne, Syrkusowa zajęła się projektowaniem osiedli mieszkaniowych dla Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W latach 1931–1935 zrealizowała wraz z mężem osiedle mieszkaniowe na Rakowcu przy ulicy Pruszkowskiej. W 1939 zbudowała luksusową, modernistyczną kamienicę mieszkalną przy ul. Jaworzyńskiej 6 w Warszawie według pięciu zasad architektury nowoczesnej Le Corbusiera[3].
Za największe osiągnięcie Syrkusów w okresie powojennym uważa się awangardowe, funkcjonalistyczne osiedle Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Kole w Warszawie, rozpoczęte w 1947. Bloki mieszkalne wyróżniają się formą charakterystycznych słupów (fr. pilotis), na których wznoszą się nad ziemią dzięki czemu nie zaburzają zastanego krajobrazu bogatego w zieleń[11]. Mieszkania są funkcjonalne, wiele z nich jest dwustronnych z loggią oraz z widną kuchnią, widną łazienką i widnym przedpokojem[12]. Przy budowie osiedla zastosowano nowatorską technologię budowy ścian zewnętrznych z bloków pianobetonu z gotową betonową warstwą licową. Osiedle odwiedził Pablo Picasso w 1948 na zaproszenie państwa Syrkusów i w jednym z bloków na ulicy Sitnika namalował Syrenkę z młotkiem zamiast miecza w dłoni[11]. W tej samej technologii Syrkusowie zaprojektowali też osiedle na warszawskiej Pradze[13][14].
Odznaczenia edytuj
W 1955 odznaczona Złotą Odznaką SARP, a w 1974 Medalem XXX-lecia Polski Ludowej[15].
Upamiętnienie edytuj
Helenę Syrkusową i jej męża upamiętnia jedna z tablic Praskiej Galerii Sław wmurowanych w chodnik ul. Stalowej w Warszawie w 2017[16].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Grzegorz Piątek: Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2020, s. 325. ISBN 978-83-280-3725-0.
- ↑ Beata Chomątowska, Lachert i Szanajca: Architekci awangardy, 2014.
- ↑ a b Józef Piłatowicz POGLĄDY HELENY I SZYMONA SYRKUSÓW NA ARCHITEKTURĘ W LATACH 1925-1956 Warszawa 2009
- ↑ Adam Piechowski: Losy spółdzielni mieszkaniowych w Warszawie w latach okupacji niemieckiej. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy, 1992, s. 160. ISBN 83-209-0837-X.
- ↑ Grzegorz Piątek: Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2020, s. 86. ISBN 978-83-280-3725-0.
- ↑ a b Grzegorz Piątek: Najlepsze miasto świata. Warszawa w odbudowie 1944−1949. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2020, s. 454. ISBN 978-83-280-3725-0.
- ↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
- ↑ Helena Syrkus, Archipelag CIAM. Listy Heleny Syrkus Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, Warszawa 2019.
- ↑ Helena Syrkus, Architekt sam musi być optymistą. „Polityka” 1980 nr 32.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
- ↑ a b Jerzy S. Majewski Gazeta Wyborcza "Wola. Projektanci osiedla Koło musieli złożyć samokrytykę" 29.07.2016
- ↑ Budynek mieszkalny przy ul. Ringelbluma 2, Warszawa arch. Helena Syrkus 1947
- ↑ MICHAŁ LASZCZKOWSKI - KOBIETY NIEPODLEGŁEJ. Warszawa, 2021, s. 147, język polski, ISBN 978-83-956053-2-1
- ↑ Osiedle WSM Koło. www.warszawskie-mozaiki.pl. [dostęp 2023-03-01].
- ↑ In memoriam - Pamięci Architektów Polskich - Helena Syrkus, inmemoriam.architektsarp.pl [dostęp 2022-06-09].
- ↑ Na Stalowej odsłonięto Praską Galerię Sław. twoja-praga.pl, 30 września 2017. [dostęp 2023-03-01].
Bibliografia edytuj
- Eric Paul Mumford, The CIAM discourse on urbanism, 1928-1960, MIT Press, Cambridge, Mass, 2002 ISBN 978-0-262-63263-8
- Helena Syrkus, Ku idei osiedla społecznego 1925-1975, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976
- Helena Syrkus, Społeczne cele urbanizacji. Człowiek i środowisko, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, ISBN 83-01-03388-6
- Archipelag CIAM. Listy Heleny Syrkus / CIAM Archipelago. The Letters of Helena Syrkus, red. Aleksandra Kędziorek, Katarzyna Uchowicz, Maja Wirkus, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, 2019, ISBN 978-83-951542-2-5
Linki zewnętrzne edytuj
- Jerzy S. Majewski: Wola. Projektanci osiedla Koło musieli złożyć samokrytykę. wyborcza.pl, 2016-07-29. [dostęp 2016-08-01].