Hematyt (z gr. haema (haima) „krew”; haimatites „krwisty” od czerwonej barwy tego minerału po jego sproszkowaniu) – pospolity minerał, tlenek żelaza(III).

Hematyt
Ilustracja
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny

Tlenek żelaza(III) Fe2O3, α-Fe2O3

Twardość w skali Mohsa

5,5–6,5

Przełam

nierówny, drzazgowy

Łupliwość

Brak

Pokrój kryształu

romboedry lub sześciokątne graniastosłupy[1]

Układ krystalograficzny

trygonalny[2]

Gęstość minerału

4,9–5,3 g/cm³

Właściwości optyczne
Barwa

stalowoszary, czarna, ciemnoczerwona

Rysa

od jasnoczerwonej do ciemnoczerwonej

Połysk

metaliczny, matowy

Współczynnik załamania

nieprzezroczysty

Róża hematytowa
Szklane głowy, hematyt
Hematyt – błyszcz żelaza
Figurka niedźwiedzia wykonana z hematytu

Właściwości edytuj

Tworzy kryształy izometryczne, krótkosłupowe, grubobeczułkowate, tabliczkowe, płytkowe, a niekiedy igiełkowe. Zazwyczaj przyjmuje postać romboedru.

Występuje w skupieniach:

  • zbitych i skrytokrystalicznych (żelaziak czerwony)
  • grubokrystalicznych (błyszcz żelazaRio Marina na Elbie we Włoszech)
  • drobnoziarnistych, cienkotabliczkowych (mika żelazna)
  • skorupowych i naciekowych (krwawnik)
  • groniastych, kulistych i nerkowatych (szklane głowyCumbria w Wielkiej Brytanii; do 15 kg)
  • rozetowych (róża hematytowaMinas Gerais w Brazylii; średnica do 15 cm i Szwajcaria – do 7 cm)
  • proszkowych, ziemistych i pylastych (śmietana hematytowa).

Niekiedy tworzy pseudomorfozy po magnetycie (martyt).

Jest kruchy, nieprzezroczysty. Czasami zawiera domieszki glinu – hematyt glinowy, alumohematyt – oraz manganu.

Występowanie edytuj

Jest rozpowszechniony we wszystkich głównych typach skał, w których tworzy większe nagromadzenia lub jako minerał poboczny barwi je na różowo lub czerwono. Występuje jako spoiwo w niektórych skałach osadowych, okruchowych. Towarzyszy magnetytowi i pirytowi.

Miejsca występowania: USA – okolice J. Górnego, Tennessee; KanadaQuebec; Meksyk, Wenezuela, Brazylia, Liberia, Indie, UkrainaKrzywy Róg, Kazachstan, Australia, Francja – kryształy do 10 cm, Niemcy, Szwecja, Japonia – kryształy do 6 cm..

Występuje także na Marsie.

Zastosowanie edytuj

Główna ruda żelaza (70% Fe) – nie jest najbardziej bogatą, ale jest bardzo powszechną rudą żelaza. Bywa używany jako naturalny pigment do wyrobu czerwonej farby (czerwona ochra). Ma duże znaczenie kolekcjonerskie. Wykorzystywany jako kamień ozdobny i jubilerski. Używany do wyrobu drobnej galanterii artystycznej i żałobnej.

Przypisy edytuj

Bibliografia edytuj

  • U. Schwertmann, R.M. Cornell, Iron Oxides in the Laboratory. Preparation and Characterization, wyd. 2 poprawione i poszerzone, Weinheim • New York • Chichester • Brisbane • Singapore • Toronto: Wiley-VCH, 2000, DOI10.1002/9783527613229, ISBN 3-527-26991-6 (ang.).
  • Atlas mineralogii – G.G. Gormaz, J.J. Casanovas – „Wiedza i życie” 1992
  • W. Heflik, L. Natkaniec – Nowak – Minerały Polski – Wyd. „Antykwa” – 1998
  • J. Żaba – Ilustrowany słownik skał i minerałów – Videograf II 2003
  • W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd. „Alma-Press” 2003