Henryk Zbierzchowski
Henryk Zbierzchowski (ur. 19 listopada 1881 we Lwowie, zm. 6 listopada 1942 w Krynicy-Zdroju) – polski poeta, prozaik, dramatopisarz, bard Lwowa, laureat nagrody literackiej miasta Lwowa. Pseudonim literacki „Nemo”.
.jpg) Henryk Zbierzchowski (ok. 1937) | |
| Data i miejsce urodzenia |
19 listopada 1881 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
6 listopada 1942 |
| Narodowość | |
| Język | |
| Alma Mater | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys edytuj
Ukończył prawo na Uniwersytecie Lwowskim. Od 1898, jako 17-letni młodzieniec drukował swoje liryki w krakowskim Życiu (którego redaktorem był Stanisław Przybyszewski). W 1899 ukończył C. K. IV Gimnazjum we Lwowie[1]. W 1900 ukazał się jego pierwszy zbiór liryków pt. Impresje. W latach 1906–1910 pracował w redakcji czasopisma Nasz Kraj i był „nadwornym poetą” lwowskiej Gazety Porannej. W 1908 został nagrodzony w konkursie literackim zorganizowanym przez periodyk „Wiek Nowy” (nagrodzeni zostali wówczas także Maria Czeska-Mączyńska i Janina Kossak-Pełeńska)[2]. W latach 1920–1926 był redaktorem lwowskiego tygodnika satyrycznego Szczutek. Na łamach Szczutka opublikował m.in. "Kolędę śląską", która zagrzewała czytelników do pomocy dla Górnego Śląska w czasie przygotowań do górnośląskiego plebiscytu z 1921 r.[3] W 1928 został laureatem nagrody literackiej miasta Lwowa. Filister honorowy Polskiej Korporacji Akademickiej Cresovia Leopoliensis.
Henryk Zbierzchowski został pochowany na Starym Cmentarzu w Krynicy-Zdroju[4].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937)[5][6]
- Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1938)[7][8]
Upamiętnienie edytuj
O twórczości Henryka Zbierzchowskiego wydano w 2000 roku obszerną książkę: Pisarz wobec koniunktury. Twórczość literacka Henryka Zbierzchowskiego autorstwa Witolda Waszczuka. Wydawnictwo UMCS, ISBN 83-227-1598-6. Henrykowi Zbierzchowskiemu poświęcone były też wiersze Mariana Hemara Valse Brune i Wnuczka.
O jego życiu opowiada film „Kawaler Księżyca”[9], który zrealizował Sławomir Gowin, dziennikarz, znawca historii Lwowa. W trakcie produkcji filmu znany ukraiński rzeźbiarz Mykoła Posikira wykonał popiersie poety. Rzeźba została przekazana Konsulatowi RP, który postanowił eksponować ją w powstającym Domu Polskim we Lwowie[10].
Twórczość edytuj
- Zbiory wierszy:
- Impresje (1900)
- Baśnie (1906)
- Rzeczy wesołe (1918), Lwów, (wstęp: Stanisława Wasylewskiego), pod pseud. „Nemo”
- Żongler. Rzeczy wesołe i smutne (1922)
- Erotyki (1923)
- Ogród życia (1935)
- Powieści, romanse obyczajowe, nowele:
- Przed wschodem słońca (1903)
- Na złotej przełęczy (1904)
- Malarze (1907)
- Grający las i inne nowele (1908)
- Literat (1909)
- Pająk i inne nowele (1911)
- Stepowa panienka (1912)
- Anioły płaczą (1913)
- Diabelska przełęcz (1917)
- Człowiek o dwu twarzach (1919)
- Oczyma dziecka. Opowiadania wierszowane dla dzieci i młodzieży (1921)
- Śmierć czy miłość (1923)
- W paryskim wirze (1929)
- Kariera pana Franciszka (1939), powieść (nowa wersja Człowieka o dwu twarzach)
- Piosenki kabaretowe (1912),
- Płomienie. Pieśni wojenne o Legionach Polskich (1916)
- Nowe piosenki kabaretowe (1919)
- Nowe piosenki żołnierskie (1920)
- Utwory dramatyczne:
- Kobieta bez twarzy (1913)
- Małżeństwo Loli (1916), komedia
- Budienny idzie... (1921), wodewil
- Kłopoty pana Złotopolskiego (1922), farsa
- Pojedynek (1922), komedia
- Zawsze wierny, Widowisko z przeszłości Lwowa (1922)
- Serce Matki albo przygody Tomcia Palucha (1926), baśń
- Czarodziej (1928), dla młodzieży
- Orlęta (1928), sztuka w 5 aktach
- To możesz opowiadać swojej babci (1929), rewia
- Biały Orzeł (1931), komedia dla młodzieży
- Czapka niewidka i pałeczka nieruchomka (1932), baśń dla młodzieży
- Porwana narzeczona (1933), wodewil
- Złota rybka (1933), baśń
- Imieniny wodza (1937), sztuka (dla uczczenia marszałka Edwarda Śmigłego Rydza)
- Szczęście Gzymsa (1937), komedia
- libretta, szopki, satyry, kolędy.
Przypisy edytuj
- ↑ Władysław Kucharski: Przegląd historyczny 50-lecia Gimnazjum IV im. Jana Długosza we Lwowie. Ósmacy i abiturienci. W: Władysław Kucharski (red.): Księga pamiątkowa 50-lecia Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie. Lwów: 1928, s. 96.
- ↑ Janina Kossak-Pełeńska. „Wiek Nowy” i ja. „Wiek Nowy”, s. 31, Nr 7506 z 4 lipca 1926.
- ↑ A. Albiniak. E. s. M. Albiniak CSDP, Okołoplebiscytowa Kolęda śląska Henryka Zbierzchowskiego jak przykład propagandowego wykorzystania semantyki kolęd do walki propolskiej w okresie konstytuowania się granic II Rzeczypospolitej, "Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego" 41: 2021, nr 2, s. 169-189; https://czasopisma.uni.opole.pl/index.php/sth/article/view/3406/3973 (dostęp: 21 I 2022)
- ↑ Stary Cmentarz. gdziebylec.pl. [dostęp 2014-05-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 maja 2014)].
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi na polu literatury”.
- ↑ Otwarcie XVIII. Targów Wschodnich. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 200 z 4 września 1938.
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 606 „za wybitną twórczość literacką”.
- ↑ Odznaczenia. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 263 z 19 listopada 1938.
- ↑ Dom Spotkań z Historią: Kawaler Księżyca w DSH. youtube. (pol.).
- ↑ Jadwiga Smirnof: O Henryku Zbierzchowskim i nie tylko. Kurier Galicyjski. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Jerzy Masior: Lwowiaku, gdzie spoczywasz? Mój nieustający sąsiad Henryk Zbierzchowski. [w:] Lwów i jego mieszkańcy; wydanie specjalne tygodnika Przekrój [on-line]. lwow.com.pl, 1991. [dostęp 2012-07-22]. (pol.).