Herbertia

*Herbertia*
	; Herbertia pulchella
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	kosaćcowate
Rodzaj	Herbertia
	Nazwa systematyczna
	Herbertia Sweet; Brit. Fl. Gard. 3: ad t. 222 (1827)
	Typ nomenklatoryczny
	H. pulchella Sweet
Synonimy
	Sympa Ravenna; Trifurcia Herb.;
	Sympa Ravenna; Trifurcia Herb.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Herbertia Sweet – rodzaj roślin należący do rodziny kosaćcowatych (Iridaceae), obejmujący 10 gatunków występujących w Ameryce Południowej, zasięg występowania jednego gatunku H. lahue obejmuje dodatkowo Luizjanę i Teksas w Stanach Zjednoczonych. Gatunek ten został też introdukowany na Florydę oraz do Nowej Południowej Walii w Australii^[4].

Morfologia edytuj

H. pulchella

Pokrój: Małe wieloletnie rośliny zielne, geofity cebulowe, przechodzące fazę spoczynku^[5]. Kwiaty rozkwitają o poranku i zamykają się po południu^[6].

Pędy: Podziemna cebula pokryta ciemnobrązową, papierzastą tuniką. Pęd kwiatostanowy prosty lub z kilkoma rozgałęzieniami^[5].

Liście: Kilka, mieczowatych do równowąskich, z równoległymi fałdami^[5].

Kwiaty: Zebrane po kilka w dwurzędkę wspartą zielonymi podsadkami, z których wewnętrzna jest dłuższa od zewnętrznej, o brązowych, ostrych wierzchołkach, zwykle usychającymi^[7]. Kwiaty krótkotrwałe, wzniesione, promieniste, bezzapachowe^[7]. Okwiat w odcieniach niebieskiego do fioletowego, z kontrastującymi ciemnymi lub białymi zabarwieniami u nasady. Listki okwiatu wolne, rozpostarte od nasady, trzy położone w zewnętrznym okółku większe od trzech położonych w okółku wewnętrznym, które są bardzo małe i mają u nasady elajofory (gruczoły wydzielające tłuszcz). Nitki pręcików zrośnięte, często w butelkowatą strukturę, główki rozbieżne, ściśle przylegające do przeciwległych łatek szyjki słupka, ale dłuższe od nich. Szyjka słupka rozwidlona na spłaszczone, wierzchołkowo rosochate łatki^[5].

Owoce: Odwrotniejajowate do cylindrycznych, ścięte torebki zawierające kanciaste nasiona^[5].

Systematyka edytuj

Kwiat H. lahue

Rodzaj z plemienia Tigridieae, z podrodziny Iridoideae z rodziny kosaćcowatych (Iridaceae)^[8].

Wykaz gatunków^[4]

Herbertia amabilis Deble & F.S.Alves
Herbertia amatorum C.H.Wright
Herbertia darwinii Roitman & J.A.Castillo
Herbertia furcata (Klatt) Ravenna
Herbertia hauthalii (Kuntze) K.Schum.
Herbertia lahue (Molina) Goldblatt
Herbertia pulchella Sweet
Herbertia quareimana Ravenna
Herbertia tigridioides (Hicken) Goldblatt
Herbertia zebrina Deble

Nazewnictwo edytuj

Etymologia nazwy naukowej: Nazwa naukowa rodzaju została nadana na cześć Williama Herberta, brytyjskiego botanika i badacza geofitów cebulowych^[7].

Synonimy taksonomiczne^[4]

Sympa Ravenna
Trifurcia Herb.

Zastosowanie edytuj

Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne^[9]^[10].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-08-21] (ang.).
↑ ^a ^b Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2020-08-22]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-08-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e P. Goldblatt: Iridaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 322. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).
↑ Dorothy Mattiza: 100 Texas wildflowers. Southwest Parks and Monuments Association, 1993. ISBN 978-1-877856-35-8. OCLC 29626598. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Herbertia in Flora of North America @ efloras.org. [dostęp 2020-08-23]. (ang.).
↑ USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2020-08-21]. (ang.).
↑ National Gardening Association Plants Database: Herbertia. 2014-07-25. [dostęp 2020-08-23]. (ang.).
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 433, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-08-21] (ang.).

[ing-3] Farr E. R., Zijlstra G. (ed.): Index Nominum Genericorum (Plantarum). Smithsonian Institution, 1996–. [dostęp 2020-08-22]. (ang.).

[kew-4] Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2020-08-21]. (ang.).

[kub-5] P. Goldblatt: Iridaceae. W: Klaus Kubitzki: The Families and Genera of Vascular Plants. T. 3: Flowering Plants. Monocotyledons: Lilianae (except Orchidaceae). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 1998, s. 322. DOI: 10.1007/978-3-662-03533-7. ISBN 978-3-662-03533-7. (ang.).

[tex-6] Dorothy Mattiza: 100 Texas wildflowers. Southwest Parks and Monuments Association, 1993. ISBN 978-1-877856-35-8. OCLC 29626598. (ang.).

[fona-7] Herbertia in Flora of North America @ efloras.org. [dostęp 2020-08-23]. (ang.).

[grin-8] USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. 2020. Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy). National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. [dostęp 2020-08-21]. (ang.).

[gard-9] National Gardening Association Plants Database: Herbertia. 2014-07-25. [dostęp 2020-08-23]. (ang.).

[mabberley-10] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 433, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]