Wikipedia

Hotel Polski we Włocławku

Hotel Polski we Włocławku[1] – zabytkowy, klasycystyczny zespół budynków, pełniący funkcje hotelowe oraz handlowo-usługowe. Najstarszy gmach kompleksu został wzniesiony w drugiej połowie XVIII wieku. Obecnie mieści się tu 4-gwiazdkowy Hotel Rozbicki wraz z pracownią cukierniczą[2].

Hotel Polski we Włocławku
Symbol zabytku nr rej. A/693 z 5 czerwca 1985
Ilustracja
Najstarsza część kompleksu przy placu Wolności we Włocławku
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

87-800 Włocławek

Adres

plac Wolności 5

Styl architektoniczny

klasycyzm

Kondygnacje

2

Rozpoczęcie budowy

II poł. XVIII wieku

Ważniejsze przebudowy

1867–70, 1978–88, 2011–15

Pierwszy właściciel

1787 Mateusz Gładyszewski

Kolejni właściciele

Jan Gładyszewski, 1823 Wojciech Jabłoński, 1853 Zuzanna Kapica, 1858 Józefat Grzegorz i Balbina Wesołowscy, 1897 sukcesorzy Wesołowskich, Józef Mierzwiński i Edmund Sauter, Józef Mierzwiński, Halina Zofia Mierzwińska, Jan Mięgoć, 1919 Towarzystwo Lekarskie Warszawskie, Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Turystyczne „Wisła”, 1999 Przedsiębiorstwo Hotelarskie Kujawy-Zajazd Polski

Obecny właściciel

2010 Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe Daniel, Andrzej Leszek Rozbicki

Położenie na mapie Włocławka
Mapa konturowa Włocławka, w centrum znajduje się punkt z opisem „Hotel Polski we Włocławku”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Hotel Polski we Włocławku”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Hotel Polski we Włocławku”
Ziemia52°39′21″N 19°04′01″E/52,655833 19,066944
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Architektura i historia zespołu edytuj

Gmach wolno stojący, 1772-1867 edytuj

Hotel Polski stanowi zespół piętrowych budynków zamkniętych w obrębie ulic 3 Maja 40, Przedmiejskiej 19, Brzeskiej 31 i Placu Wolności 5[3]. Budynki były wiele razy przebudowane, jednak nigdy nie zmieniono ich bryły, zachowując ich harmonijny, klasycystyczny kształt. Częstym zmianom ulegały natomiast elewacje frontowe budynków[4].

Najstarszym budynkiem zespołu jest gmach przy ul. Plac Wolności 5. Wymienia się go już w Rozporządzeniu Komisji Dobrego Porządku z 1787 roku, jako oberżę Mateusza Gładyszewskiego. Portal Hotelu Rozbicki podaje, zbudowano go w 1772 roku[2]. Plac ten posiadał numer hipoteczny 292[5][6]. Począwszy od Księgi Ludności Stałej miasta Włocławek z 1903 roku otrzymał nowy numer hipoteczny 467[7]. Do 1840 roku był to pojedynczy murowany dom kryty dachówką, z wejściem od Placu Saskiego (ob. Placu Wolności). Budynek posiadał bramę wjazdową, która dziś znajdowałaby się w jego środkowej części. Posiadał też zagospodarowania gospodarcze i ogród warzywny. Pierwotnie budynek był parterowy, z czasem dobudowano drugą kondygnację[4][5][8][9].

W latach 40. XIX wieku ówczesny właściciel hotelu Wojciech Jabłoński rozbudował go, dobudowując parterowe skrzydło na obecnym rogu Placu Wolności i ulicy 3 Maja. Przy ul. 3 Maja wzniósł budynki gospodarcze, m.in. spichrz, wozownię i murowaną stajnię, przylegające do pierwotnej oberży. Od ulicy 3 Maja budynek posiadał dwie bramy. Stajnie mogły pomieścić ok. 100 koni. Według umowy o sprzedaży z 1858 roku, budynek posiadał dach kryty holenderską dachówką i dwa kominy; brukowaną bramę prowadzącą na dziedziniec, którym wchodziło się do mieszkań na parterze i schodami na piętro oraz rynsztok kryty balami. Mieszkania posiadały sufit z desek. Sufit i ściany były bielone wapnem. Stan podłogi z desek oceniono jako dobrą, choć zużytą. Do każdego z pokoi na parterze, jak i na piętrze można było również dojść korytarzem[4][5][8].

Rozbudowa i połączenie skrzydeł Hotelu, 1867-ok. 1900 edytuj

W latach 1867–1870 państwo Wesołowscy, biorąc w tym celu pożyczkę, dokonali kolejnej rozbudowy hotelu, stawiając murowane skrzydła przy ul. Brzeskiej i 3 Maja. W tym celu zburzono stajnie i wozownie przy ul. 3 Maja. Wbrew pierwotnym planom, skrzydło posiadało tylko jedną kondygnację. Przez przeszło kolejne sto lat będzie to jedyna część zespołu o zabudowie parterowej. Na dziedzińcu kompleksu wzniesiono cembrowaną studnię z kołem[4][5][8]. Przy ul. Brzeskiej mieścił się wcześniej nieduży drewniany dom, w którym wg Zdzisława Arentowicza w połowie XIX wieku mieszkali inwalidzi rosyjscy[10]. Z kolei w artykule opublikowanym na łamach Życia Włocławka i Okolicy, Arentowicz podaje, że w domku mieściła się karczma, w której melodje skocznych kujawiaków, wygrywane na skrzypcach przez grajków, biorących od kawałka po 3 grosze, a urzędujących całą niedzielę gorszyły niejednokrotnie uczestników procesyj na cmentarzu klasztornym[11].

Do kompleksu budynków należał też dom przy ul. Przedmiejskiej wraz z zabudowaniami gospodarczymi. Tylna ściana domu była murowana, zaś frontowa drewniana z bali. Aż do XXI wieku była to jedyna część kompleksu, która posiadała piwnicę. Początkowo mieściły się tam m.in. stajnia i dwie wozownie. W 1862 r. dom nabyli Józefat i Balbina Wesołowscy, właściciele Hotelu Polskiego. Wybudowali oni w jego miejsce piętrowe, murowane skrzydło zespołu hotelowego. Pozostawili oni w tym miejscu wozownie, które funkcjonowały tu do końca XIX wieku[4][5][8].

W końcu XIX wieku postawiono murowany narożnik w rogu ul. Brzeskiej i Przedmiejskiej, który połączył wszystkie skrzydła Hotelu, tworząc od tej pory zamknięty czworobok[5].

Późniejsze przebudowy edytuj

W dobie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej budynek zaczął niszczeć. W latach 1978–1988 dokonano przebudowy i remontu kompleksu, przywracając mu klasycystyczną formę i oszczędny styl architektoniczny. M.in. wyburzono prowizoryczne ściany działowe na parterze i zaadaptowano na cele mieszkaniowe poddaszu głównego gmachu przy placu Wolności, tworząc w nich facjaty. Skrzydło przy ul. 3 Maja zyskało drugą kondygnację, wyrównując tym samym swoją wysokość w stosunku do reszty zespołu. Przy okazji prac przeprowadzono badania nad ustaleniem chronologii budowy poszczególnych części kompleksu[5][8]. W 1988 roku za dokonaną przebudowę Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Turystyczne Wisła otrzymało nagrodę I stopnia w konkursie na najlepszego użytkownika obiektu zabytkowego[12].

W latach 2011–2015 Andrzej Rozbicki dokonał gruntownego remontu gmachu, obejmujący m.in. wzmocnienie stropu czy wymianę dachu. Wyremontowano piwnice pod południowo-zachodnim narożnikiem gmachu i zbudowane nowe piwnice pod pozostałą częścią gmachu, która była ich pozbawiona. Stworzono piwnicę pod dziedzińcem Hotelu, w którym znajduje się sala konferencyjna. Zmieniono także układ lukarn, ponieważ w odczuciu projektantów poprzednie powodowały, że dach wydawał się zbyt ciężki. Remontu dokonała firma Mariusza Przybylskiego[2][13].

W opinii kierownika włocławskiej delegatury konserwatora zabytków Danuty Walczewskiej, remonty z lat 1978–1988 i 2011-15 sprawiły, że budynek nie przypomina już oberży Mateusza Gładyszewskiego z XVIII wieku, aczkolwiek wygląda czyściej i porządniej[13].

5 czerwca 1985 roku zespół budynków został wpisany do Rejestru Zabytków[1][14].

Oberża, Zajazd i Hotel edytuj

U schyłku I Rzeczypospolitej i w okresie zaborów edytuj

Rozporządzenie Komisji Dobrego Porządku z 1787 roku informuje, że w najstarszym z budynków zespołu przy obecnym placu Wolności 5 mieściła się oberża posła na sejm i kupca zbożowego Mateusza Gładyszewskiego (1758-1822). Wówczas położona była poza miastem, przy uczęszczanych szlakach komunikacyjnych, dzięki czemu służyła nie tylko mieszkańcom, ale też podróżnym. Wśród nich byli uczestnicy zjazdów szlachty kujawskiej, które miały miejsce w sąsiednim Klasztorze. Gładyszewski nie prowadził oberży osobiście, ale dzierżawił ją innym. Powstanie oberży pełniącej funkcję szlacheckiego zajazdu wpisuje się w ogólnopolski trend z końca XVIII wieku[4][8][15].

W 1810 r. otworzono tu Zajazd Polski, przemianowany później na Hotel Polski. Wówczas jego właścicielem był wciąż Mateusz Gładyszewski. W 1823 r. jego syn Jan Gładyszewski (ok. 1791 lub 1794-1830)[15][16], z zawodu podporucznik[17], a od 1822 r. kapitan artylerii konnej Wojsk Polskich[18], odsprzedał go Wojciechowi Jabłońskiemu (1791-1849)[6]. W 1853 r. dom nabyła jego córka Zuzanna Kapica[a] (1822-1873)[19]. W 1858 r. sprzedała go Józefatowi[b] Grzegorzowi (1821-1908) i Balbinie z Maciejewskich Wesołowskim (1827-1899)[7]. Po tej sprzedaży Kapicowa do końca życia utrzymywała się z własnych funduszy[19]. W tym czasie budynek posiadał cztery mieszkania na parterze (po dwa na jedno skrzydło), 10 mieszkań na piętrze i dwie kuchnie (jedna angielska i jedna „zwyczajna”). Dziewięć pokoi posiadało piece kaflowe, a jeden piec ceglany. Hotel Polski odpowiadał na ogólnopolskie trendy w hotelarskie. Główną klientelą byli podróżni, poszukujący pokojów o skromnym urządzeniu wnętrza. Jest to okres największej popularności Hotelu[4][5][8][10]. Był on też wówczas świadkiem ważnego wydarzenia – 14 listopada 1886 roku w Sali Bankietowej Hotelu odbyło się pierwsze walne zebranie Włocławskiego Towarzystwa Wioślarskiego[20].

W 1897 roku kompleks przeszedł w posiadanie spadkobierców państwa Wesołowskich. W 1919 roku Wacław Wesołowski (1866-1919)[7], syn Józefata i Balbiny podarował część budynku Towarzystwu Lekarskiemu Warszawskiemu, by zapewnić wsparcie na badania naukowe[5]. Rocznik Adresowy Królestwa Polskiego na Rok 1902 podaje, że właścicielami Hotelu Polskiego byli Józef Mierzwiński (1864-1939), ziemianin z Jaworzyny[21] i Edmund Sauter[22]. Kolejne publikacje z lat 1903–1905 wymieniają jako właściciela już tylko Mierzwińskiego. Podają też, że w hotelu mieści się skład win i restauracja[23][24][25]. Księga Adresowa Królestwa Polskiego na Rok 1910 wymienia jako właścicielkę Zofię Bevensee[26], wł. Halinę[c] Zofię Mierzwińską ur. Bevensee (1876-1941) z Warszawy, żonę Józefa Mierzwińskiego[21][27][28][29]. Doprecyzowuje też, że właścicielem hotelowej restauracji był Aleksander Brodzikowski[30] (1853-1936)[31]. Pochodzący z podwarszawskiej Pragi Brodzikowski, który z zawodu był tokarzem, przybył do Włocławka między 1886 a 1892 rokiem[32]. Metryka z 1892 roku określa go jeszcze jako kupca[33], a już metryka z 1897 roku jako właściciela restauracji[34].

W dwudziestoleciu międzywojennym edytuj

W okresie dwudziestolecia międzywojennego właścicielem Hotelu Polskiego był Jan Mięgoć. Akta prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa w Sądzie Okręgowym we Włocławku obejmują lata 1917–1935[35]. Widnieje on w Księgach Adresowych Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, rzemiosł i rolnictwa z lat 1926/27-29[36][37][38], a także w Spisie abonentów Państwowych i Koncesjonowanych Sieci Telefonicznych w Polsce na lata 1931/32 i 1932/33[39][40]. Jeszcze w 1938 roku Dziennik Bydgoski poleca Hotel Polski, będąc wciąż własnością Jana Mięgocia[41]. W tym czasie przykładano dużą wagę do prowadzenia restauracji, zgodnie z mieszczańskimi trendami tego okresu[4][8].

W Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej edytuj

W okresie PRL-u Hotel Polski przestał funkcjonować. Część gmachu zaadaptowano na mieszkania czynszowe, pozostałe pełniły funkcje usługowe. Jest to jedyny okres w historii budynku, w którym nie świadczył on usług hotelarskich[5][8].

W latach 1978–1988 przeprowadzono remont budynku, który miał na celu m.in. przywrócenie mu funkcji hotelowych. Po jego zakończeniu mieścił się tu 3-gwiazdkowy hotel Zajazd Polski, zarządzany przez Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Turystyczne Wisła. Gościniec mógł przyjąć 83 gości, posiadał też 3 apartamenty. Mieściły się tu wówczas m.in. restauracja z recepcją (w gmachu głównym), biuro obsługi ruchu turystycznego (róg 3 Maja i Przedmiejskiej), Pewex (róg Przedmiejskiej i Brzeskiej), coctail bar i winiarnia. Na wybrukowanym kamieniami dziedzińcu odrestaurowano żeliwną pompę wodną[5][8].

W III Rzeczypospolitej i obecnie edytuj

Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Turystyczne Wisła splajtowało jesienią 1999 roku. W jej miejsce utworzono Przedsiębiorstwa Hotelarskie Kujawy-Zajazd Polski (obecnie Hotele Włocławek Sp. z o.o.)[42], w którym 75% udziałów należało do Skarbu Państwa, zaś pozostałe 25% do wierzycieli dawnej Wisły, m.in. Urzędów Miast Włocławek i Lipno, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń w Gdańsku. W tym czasie Zajazd Polski mógł podjąć 71 gości. 25 marca 2010 roku 76% udziałów Przedsiębiorstwa zostało wystawione na aukcję przez Ministerstwo Skarbu Państwa. Cenę wywoławczą ustalono na 4,8 mln złotych. Udziały nabyło Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe Daniel, którego właścicielem jest Andrzej Leszek Rozbicki (ur. 1963)[43], m.in. właściciel Hotelu Młyn we Włocławku. Wartość zakupu wyniosła 11 mln złotych. Oprócz Hotelu Polskiego objęły one też Hotel Kujawy. Pozostałe 24% udziałów w spółce należą obecnie do spółki Grupy Budizol powiązanej z Romanem Edwardem Stanisławskim (ur. 1960)[44], Urzędów Miast Włocławka i Lipna oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska[13][45][46].

W 2016 roku otworzono 4-gwiazdkowy Hotel Rozbicki. Znajdują się w nim 53 apartamenty z aneksem kuchennym, urządzone w stylu małych prywatnych mieszkań oraz 2 pokoje jednoosobowe i 9 pokoi dwuosobowych bez aneksu kuchennego[2][13][47].

Lokale handlowo-usługowe edytuj

3 Maja 40 edytuj

W budynkach przy ul. Brzeskiej, Przedmiejskiej i 3 Maja począwszy od XIX wieku mieszczą się lokale usługowe[4].

Budynki przy ul. 3 Maja, wzniesione w latach 40. XIX wieku jako murowaną stajnię i wozownię, początkowo dzierżawiono na potrzeby poczty. Zlikwidowano je w latach 60. XIX wieku, gdyż były w bardzo złym stanie. Poczcie dzierżawiono też dwie drewniane wozownie i stajnie znajdujące się przy ul. Przedmiejskiej, które później wynajęto wojsku rosyjskiemu[5][8].

W Księdze adresowej dla przemysłu, handlu i rolnictwa z 1916 roku widnieje pod tym adresem firma Gold. Drogen und Farben – mat. apteczne i farby prowadzona przez Anczela[d] Golda[48] (1868-1941)[49] (od 1928 r. jako A. Gold, sprzedaż i marchands). Według Ksiąg adresowych z 1922 i od 1928 roku mieściła się tu firma Prawda, Szyja. Sprzedaż towarów kolonialnych (od 1928 r. także towarów tabacznych), założona w 1888 roku (wymieniana też w Spisie abonentów z 1932/33 r.[40] oraz w Spisie Właścicieli Kont Czekowych w Pocztowej Kasie Oszczędności na 1935, 1936 i 1938 rok). Właścicielami spółki byli Michał Mendel Brejtsztejn (1883-?)[50] i Jakub[e] Złotnik[51][52][53]. Analogiczne wydawnictwa z lat 1926/27 i od 1928 odnotowują w tym miejscu firmy zegarmistrza i jubilera Arona Herzberga[f] (1888-po 1939)[49][50][54] (istniała w latach 1917–1935)[55] oraz Wulfa Boka[g] (1871-?)[56] oferującą usługi krawieckie i sprzedaż ubrań (wg źródeł począwszy od 1928 r. sklep zajmował również lokal przy ul. Przedmiejskiej 11). Wydawnictwo z 1928 r. po raz pierwszy notuje w tym miejscu firmy rzeźnika Aleksandra Manke[h] (1897-1961)[57][i][58] i piwiarnię A. Strzyka[j]. W kolejnym roku, oprócz wymienionych wcześniej, pojawia się pod tym adresem przedsiębiorstwo Władysława Brzechwy (1862-?)[59] oferujące sprzedaż butów. W księdze adresowej z 1930 r. oprócz poprzednich pojawiają się niewymieniane wcześniej firmy: zakład fryzjerski Józefa Kolanowskiego (1889-1970)[60] i przedsiębiorstwo H. Niewulisa oferująca sprzedaż win i towarów kolonialnych. W aktach Sądu Okręgowego we Włocławku znajdują się dokumenty rejestracyjne firmy oferującej sprzedaż towarów kolonialno-spożywczych, której właścicielem był Józef Niewulis. Dawniejszym jej właścicielem był Ludwik Jan Borzęcki[61][62]. Z akt wynika też, że Adam Niewulis prowadził w tym budynku cukiernię i kawiarnię Europa[63]. Księga adresowa Polski z 1937 roku wylicza pod tym adresem firmy rzeźnika Manke, fryzjera Kolanowskiego i skład farby A. Golda. Wydany w roku następnym Spis Abonentów podał przedsiębiorstwo rzeźnika Manke (tu jako filię) oraz Centralny skład materiałów aptecznych i farb, ale już jako własność Stanisława Bartkowskiego. Ostatnie przedwojenne wydanie Spisu Abonentów z 1939 roku wymienia filię rzeźni A. Manke i skład apteczny S. Bartkowskiego, a także po raz pierwszy sklep z owocami Anieli Kochaniuk. Sklep z wyrobami tytoniowymi figuruje jako własność Józefa Kłodawskiego. Swój zakład fryzjerski miał prowadzić w tym miejscu także Józef Kott[k] (1885-1943[64][65]). Międzywojenny Sąd Okręgowy we Włocławku zarejestrował przy ul. 3 Maja 40 we Włocławku też przedsiębiorstwa: handlarza mlekiem Kazimierza Mielczarskiego[66] i sklep z łokciowizną Włókno Icka Dawidowicza i spółki[67][4][36][37][38][68][69][70][71][72][73].

W pierwszych latach po II wojnie światowej Rejonowy Urząd Likwidacyjny we Włocławku odnotował pod tym adresem sklep spożywczo-kolonialny Ireny Kozłowskiej[74] oraz owocarnię Ireny i Zygmunta Bartkowskich[75]. Jednocześnie Zygmunt Bartkowski zarejestrował w Sądzie Okręgowym we Włocławku skład materiałów mydlarskich i farb, także przy ul. 3 Maja 40[76].

Przedmiejska 19 edytuj

W latach 60. XIX wieku państwo Wesołowscy wydzierżawili murowane już wówczas skrzydło hotelu przy ul. Przedmiejskiej na potrzeby rosyjskiego wojska. W tym czasie, do końca XIX wieku nadal znajdowały się tu dwie wozownie i stajnia. Zdzisław Arentowicz w swojej pracy pt. Z dawnego Włocławka podaje, że Rosjanie układali zwały nawozu z mieszczących się tam stajni wprost na ulicę, co utrudniało dojście do pobliskiego Kościoła. W latach 80. XIX wieku mieściła się tu piekarnia, w której wypiekano i sprzedawano pierniki[4][10].

Spisy Abonentów sieci telefonicznych z 1938 i 1939 roku podają, że przy ul. Przedmiejskiej 19 prowadził swój zakład magister farmacji Antoni Moszczyński[72][73] (ok. 1850-1939). Prywatnie Moszczyński był mężem Marii Rozalii Wesołowskiej (1852-1926), córki Józefata i Balbiny Wesołowskich, a tym samym jednej ze spadkobierczyń Hotelu Kujawskiego[77][78][79].

W okresie dwudziestolecia międzywojennego zainstalowano to fotoplastykon, tj. okular lornetowy wmurowany w ścianę budynku. Za drobną opłatą można było w nim oglądać widoki miast Europy i świata. Andrzej Winiarski opisał fotoplastykon w swoich wspomnieniach pt. Włocławskie zapiski Andrzeja W. W jego opinii w latach 50. i 60. XX wieku był dużą, choć jedną z nielicznych atrakcji Włocławka i ustawiały się do niego duże kolejki[80]. Fotoplastykon funkcjonował do lat 60. XX wieku[4].

Brzeska 31 edytuj

W okresie międzywojennym, w części budynku od strony ul. Brzeskiej mieścił się zakład Wacława Walentego Rokickiego (1857-1932[81][l][82][83]) prowadzący sprzedaż trumien[4]. Wymieniają go Księgi adresowe Polski z lat 1926/27-1930[36][37][38][68]. Akta Sądu Okręgowego dot. firmy Rokickiego obejmują lata 1917–1932[84].

Plac Wolności 5 edytuj

Główny gmach Zajazdu przy placu Wolności także pełnił funkcje usługowe. W połowie XIX wieku na parterze gmachu mieściła się oberża Wesołowskich i sklep. Roczniki Adresowe Królestwa Polskiego z lat 1903–1905 podają, że można tu było wynająć powóz[23][24][25]. Księga adresowa z 1916 roku podaje, że mieściła się tu Spółka Kujawska – Stowarzyszenie Spożywcze[68]. Kalendarz Kujawianin na 1917 rok wymienia ją jako Spółka Kujawska – Kooperatywa Bławatna. W dwudziestoleciu międzywojennym funkcjonowała w tym samym miejscu jako Manufaktura Bławatna na Kujawach (w Księdze Adresowej Polski z lat 1928–1929[37][38] i Spisie abonentów z 1931/32 roku firma figuruje jako Bławat na Kujawach Sp. z o.o., manufaktura – tissus[39]). W tym czasie znajdowały się tu także Kujawski Okręgowy Związek Kół Rolniczy oraz otworzona w 1917 roku Księgarnia Kujawska, która pełniła też funkcje wydawnictwa i salonu literackiego. Właścicielami Księgarni Kujawskiej byli literat i społecznik Zdzisław Walenty Arentowicz (1890-1956) oraz nauczyciel matematyki[85] Stefan Brodzikowski (1892-1982), syn właściciela tutejszej restauracji Aleksandra Brodzikowskiego[32][33][86]. W 1918 r. Arentowicz wykupił udziały Brodzikowskiego stając się wyłącznym właścicielem Księgarni[87]. W latach 30. pod tym adresem zarejestrowały się firmy: Leokadii Zawadzkiej[88] oferującej sprzedaż manufaktury (produktów wyrabianych ręcznie) i sklep bławatny Magazyn współczesny Jana Popiela[89][4][10].

W dobie PRL-u w kompleksie funkcjonowały placówki handlowe, sąsiadujące z mieszkaniami czynszowymi[5][8]. W 1996 roku gmach Zajazdu Polskiego stał się pierwszą siedzibą nowo powstałej Włocławskiej Informacji Turystycznej[90][91] (obecnie ma ona siedzibę w budynku Miejskiej Biblioteki Publicznej przy ul. Warszawskiej 11/13[92]). Po remoncie z lat 2011–2015 część pomieszczeń wynajęto. Na rogu placu Wolności i 3 Maja otwarto cukiernię. Nie otworzono natomiast planowanych wówczas publicznych toalet od strony ul. 3 Maja[13].

Galeria edytuj

  •  
    Hotel Polski w okresie I wojny światowej
  •  
    Gmach od strony placu Wolności
  •  
    Dawna brama od strony ul. Przedmiejskiej
  •  
    Gmach od strony ul. Brzeskiej
  •  
    Hotel Rozbicki we Włocławku, widok z Placu Wolności
  •  
    Wejście Hotelu Rozbicki we Włocławku
  •  
    Hotel Rozbicki we Włocławku, widok na róg Placu Wolności i ulicy Brzeskiej

Uwagi edytuj

  1. ↑ W literaturze przedmiotu przedstawiana jako Zuzanna Kapicowa.
  2. ↑ W literaturze przedmiotu występuje pod błędnym imieniem Józef.
  3. ↑ Według innych źródeł Helenę.
  4. ↑ Występuje także pod imieniem w formie: Anszel.
  5. ↑ Występuje także pod imieniem w formie: Jakób.
  6. ↑ Występuje także pod nazwiskiem w formie: Hercberg.
  7. ↑ Występuje także pod nazwiskiem w formie: Bock.
  8. ↑ Występuje także pod nazwiskiem w formie: Mańke.
  9. ↑ Według innych źródeł urodzony w 1887 roku.
  10. ↑ Występuje także pod nazwiskiem w formie: Strzyg.
  11. ↑ Występuje także pod nazwiskiem w formie: Kot.
  12. ↑ W danych Cmentarza Komunalnego we Włocławku widnieje błędna data zgonu 1922 rok.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Wykaz obiektów zabytkowych z terenu Miasta Włocławek wpisanych do Księgi Rejestru Zabytków Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Wydział Urbanistyki i Architektury Urzędu Miasta Włocławek, 2016-12-20. s. 9. [dostęp 2019-08-28]. (pol.).
  2. ↑ a b c d Hotel Rozbicki. Obiekt. HoteleWloclawek.pl. [dostęp 2019-08-28]. (pol.).
  3. ↑ OpenStreetMap. OpenStreetMap Foundation. [dostęp 2019-08-28]. (pol.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Andrzej Winiarski: Włocławek na starej fotografii. Włocławek: Oficyna Wydawnicza „LARS-ANTYKI”, 2008, s. 102–103; 133–137; 140–141. ISBN 978-83-920391-2-9.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m Andrzej Szczepański: Zwiedzanie: Trasa piesza. W: Włocławek. Przewodnik Turystyczny. Włocławek: 1989, s. 124; 127–129.
  6. ↑ a b Księgi Ludności Stałej 1843-1850 tom 2. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1843. [dostęp 2019-08-29]. (pol.).
  7. ↑ a b c Księga Ludności Stałej miasta Włocławek, tom 8, numery domów 410-479, 1903. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1903. s. 806. [dostęp 2019-08-29]. (ros.).
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l Danuta Wiśniewska. ...Dom Zajezdny, a raczej Hotel Polski.... „Biuletyn Przewodnicki ZW Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego Włocławek”. 34/85, s. 9–12, 1985. Włocławek: ZW PTTK Włocławek. [dostęp 2019-08-28]. 
  9. ↑ Hotel Rozbicki. Historia. HoteleWloclawek.pl. [dostęp 2019-08-28]. (pol.).
  10. ↑ a b c d Zdzisław Arentowicz: Z dawnego Włocławka. Włocławek: Nakładem Sekcji Regionalistycznej Kujawskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, 1928, s. 32–33; 35. ISBN 83-906020-6-7.
  11. ↑ Zdzisław Arentowicz. Jak wyglądał Włocławek w połowie zeszłego wieku: Od autora. „Życie Włocławka i Okolicy”. nr 10-11-12, s. 2–12, 1927. Włocławek: Kujawski Oddział P.T.K.. [dostęp 2019-09-05]. 
  12. ↑ Marian Paździor. Konkurs na najlepszego użytkownika obiektu zabytkowego 1988 r.. „Ochrona Zabytków”. 43 (2 (169)), s. 100–101, 1990. Narodowy Instytut Dziedzictwa. ISSN 0029-8247. [dostęp 2019-09-05]. 
  13. ↑ a b c d e Grażyna Sobczak: Remontują Zajazd Polski przy placu Wolności. Rozmach prac zadziwia!. DDWloclawek.pl, 2013-03-05. [dostęp 2019-08-28]. (pol.).
  14. ↑ Wykaz obiektów zabytkowych wpisanych do gminnej ewidencji zabytków. [w:] Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego [on-line]. Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miasta Włocławek, 2007-08-09. s. 19. [dostęp 2019-08-28]. (pol.).
  15. ↑ a b Obywatel do ojczyzny przywiązany. HistoriaWloclawka.pl. [dostęp 2019-08-28]. (pol.).
  16. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 51. genealogiawarchiwach.pl, 1830. s. 261. [dostęp 2019-09-02]. (pol.).
  17. ↑ „Rocznik Woyskowy Królestwa Polskiego na rok 1821”, 1821. Warszawa: Drukarnia przy Nowolipiu nr 646. [dostęp 2019-09-02]. 
  18. ↑ „Rocznik Woyskowy Królestwa Polskiego na rok 1822”, 1822. Warszawa: Drukarnia przy Nowolipiu nr 646. [dostęp 2019-09-02]. 
  19. ↑ a b Księgi Ludności Stałej 1870-1887 tom 3. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1870. s. 4146–4147. [dostęp 2019-08-29]. (pol. • ros.).
  20. ↑ Kazimierz Sikorski: 130 lat historii Włocławskiego Towarzystwa Wioślarskiego. Włocławskie Towarzystwo Wioślarskie, 2016. [dostęp 2019-09-05]. (pol.).
  21. ↑ a b „Wiadomości Ziemiańskie”. 16–22, s. 71, 2003. Oddział Warszawski Polskiego Towarzystwa Ziemiańskiego. ISSN 1641-4500. [dostęp 2019-09-02]. 
  22. ↑ Gubernia Warszawska. Powiat włocławski. Hotele. „Rocznik adresowy Królestwa Polskiego na rok 1902”. R. 3, 1902. Warszawa: A. Piotrowski. [dostęp 2019-08-29]. 
  23. ↑ a b Gubernia Warszawska. Powiat włocławski. Hotele. „Rocznik Adresowy Królestwa Polskiego na Rok 1903”. R. 4, 1903. Warszawa: A. Piotrowski. [dostęp 2019-08-29]. 
  24. ↑ a b Gubernia Warszawska. Powiat włocławski. Hotele. „Rocznik Adresowy Królestwa Polskiego na Rok 1904”. R. 5, 1904. Warszawa: L. Kléber i J. Rolbiecki. [dostęp 2019-08-29]. 
  25. ↑ a b Gubernia Warszawska. Powiat włocławski. Hotele. „Księga Adresowa Królestwa Polskiego na Rok 1905”. R. 6, 1905. Warszawa: L. Kléber i J. Rolbiecki. [dostęp 2019-08-29]. 
  26. ↑ Gubernia Warszawska. Włocławek (pow. Włocławski). Hotele. „Księga Adresowa Królestwa Polskiego na Rok 1910”. R. 11, 1910. Warszawa: L. Kléber i J. Rolbiecki. [dostęp 2019-08-29]. 
  27. ↑ Alfabetyczny Spis Zmarłych Nazwiska Z Zakresu Mieniew-Mię. Nekrologi Warszawskie. Baza Nekrologów. [dostęp 2019-09-02]. (pol.).
  28. ↑ Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Warszawie. Cmentarz Ewangelicko-Augsburski Świętej Trójcy w Warszawie. [dostęp 2019-09-02]. (pol.).
  29. ↑ 1606/D - Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Oporowie. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1895. s. 52. [dostęp 2019-09-02]. (ros.).
  30. ↑ Gubernia Warszawska. Włocławek (pow. Włocławski). Restauracje. „Księga Adresowa Królestwa Polskiego na Rok 1910”. R. 11, 1910. Warszawa: L. Kléber i J. Rolbiecki. [dostęp 2019-08-29]. 
  31. ↑ Jacek Dehnel: Pogrzeb Aleksandra Brodzikowskiego. AWERS / REWERS. [dostęp 2019-09-02]. (pol.).
  32. ↑ a b Księga Ludności Stałej miasta Włocławek, tom 2, numery domów 37-83, 1910. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1910. s. 458. [dostęp 2019-08-29]. (ros.).
  33. ↑ a b Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 174. genealogiawarchiwach.pl, 1892. s. 66. [dostęp 2019-09-02]. (ros.).
  34. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 184. genealogiawarchiwach.pl, 1897. s. 35. [dostęp 2019-09-02]. (ros.).
  35. ↑ 71/85/0 Sąd Okręgowy we Włocławku i Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział Zamiejscowy we Włocławku: Seria: 3.1 Rejestr Handlowy Działu A: Jednostka: 219. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2019-09-01]. (pol.).
  36. ↑ a b c Województwo Warszawskie. Włocławek. W: Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, rzemiosł i rolnictwa. Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Sp. z o.o. Jener Reprez. Rudolf Mosse; Zakłady Graficzne „Bibljoteka Polska”, 1926, s. 1667; 1670; 1674. [dostęp 2019-08-29].
  37. ↑ a b c d Województwo Warszawskie. Włocławek. W: Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, rzemiosł i rolnictwa. Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Sp. z o.o. Jener Reprez. Rudolf Mosse; Zakłady Graficzne „Bibljoteka Polska”, 1928, s. 2067 2069; 2071; 2073–2075. [dostęp 2019-08-29].
  38. ↑ a b c d Województwo Warszawskie. Włocławek. W: Księga Adresowa Polski (wraz z W. M. Gdańskiem): dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa za rok 1929. Warszawa: Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej, 1929. [dostęp 2019-08-29].
  39. ↑ a b Włocławek. W: Spis abonentów Państwowych i Koncesjonowanych Sieci Telefonicznych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) 1931/32 r.. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Poczt i Telegrafów, s. 576. [dostęp 2019-08-29].
  40. ↑ a b Włocławek. W: Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy). Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Poczt i Telegrafów, s. 603. [dostęp 2019-08-29].
  41. ↑ Kronika Włocławka. „Dziennik Bydgoski”. 12/1938, s. 11, 1938-01-16. Bydgoszcz. [dostęp 2019-09-02]. 
  42. ↑ Hotele Włocławek. Info Veriti Polska. [dostęp 2019-08-29]. (pol.).
  43. ↑ Rozbicki, Andrzej Leszek. Info Veriti Polska. [dostęp 2019-08-29]. (pol.).
  44. ↑ Stanisławski, Roman Edward. Info Veriti Polska. [dostęp 2019-09-05]. (pol.).
  45. ↑ Hotel Kujawy i Zajazd Polski sprzedane za 11 milionów złotych. DT Dziennik Turystyczny, 2010-03-31. [dostęp 2019-08-28]. (pol.).
  46. ↑ Dariusz Knapik. A o co chodzi?. „Gazeta Pomorska”, 2004-04-01. Bydgoszcz: Polska Press. ISSN 0867-4965. [dostęp 2019-09-03]. 
  47. ↑ Hotel Rozbicki, Włocławek. Nobell Congressing sp. z o.o.. [dostęp 2019-09-05]. (pol.).
  48. ↑ 71/85/0 Sąd Okręgowy we Włocławku i Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział Zamiejscowy we Włocławku: Seria: 3.1 Rejestr Handlowy Działu A: Jednostka: 182. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2019-08-31]. (pol.).
  49. ↑ a b Aneta Baranowska: Żydzi włocławscy i ich zagłada 1939-1945. Toruń: Wydawnictwo Naukowe GRADO, 2005. ISBN 83-89588-31-5. [dostęp 2019-08-31].
  50. ↑ a b Księga Ludności Stałej miasta Włocławek, tom 12, numery domów 439-483, 1910. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1910. s. 41; 375. [dostęp 2019-08-29]. (ros.).
  51. ↑ Inne miejscowości. W: Spis Właścicieli Kont Czekowych w Pocztowej Kasie Oszczędności: według stanu z dnia 30 września 1934 r.. Warszawa: Pocztowa Kasa Oszczędności, 1934, s. 706. [dostęp 2019-09-01].
  52. ↑ Inne miejscowości. W: Spis właścicieli kont czekowych w Pocztowej Kasie Oszczędności. Warszawa: Pocztowa Kasa Oszczędności, 1935, s. 777. [dostęp 2019-09-01].
  53. ↑ Inne miejscowości. W: Spis właścicieli kont czekowych w Pocztowej Kasie Oszczędności. Wyd. 9. Warszawa: Pocztowa Kasa Oszczędności, 1938. [dostęp 2019-09-01].
  54. ↑ The Central Database of Shoah Victims' Names ver. B-110.3. Jad Waszem. [dostęp 2019-09-13]. (ang.).
  55. ↑ 71/85/0 Sąd Okręgowy we Włocławku i Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział Zamiejscowy we Włocławku: Seria: 3.1 Rejestr Handlowy Działu A: Jednostka: 204. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2019-08-31]. (ros.).
  56. ↑ Księga Ludności Stałej miasta Włocławek, tom 14, numery domów 531-577, 1910. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1910. s. 144. [dostęp 2019-08-29]. (ros.).
  57. ↑ Włocławek. Cmentarze Komunalne. „Baza” Spółka z o.o.. [dostęp 2019-08-31]. (pol.).
  58. ↑ Akta rehabilitacyjne osób wpisanych na niemiecką listę narodowościową dot. Aleksander Manke. Inwentarz archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej. [dostęp 2019-08-31]. (pol.).
  59. ↑ Księga Ludności Stałej miasta Włocławek, tom 4, numery domów 125-178, 1910. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1910. s. 619. [dostęp 2019-08-29]. (ros.).
  60. ↑ Włocławek. Cmentarze Komunalne. „Baza” Spółka z o.o.. [dostęp 2019-09-01]. (pol.).
  61. ↑ 71/85/0 Sąd Okręgowy we Włocławku i Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział Zamiejscowy we Włocławku: Seria: 3.1 Rejestr Handlowy Działu A: Jednostka: 146. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2019-09-01]. (pol.).
  62. ↑ 71/85/0 Sąd Okręgowy we Włocławku i Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział Zamiejscowy we Włocławku: Seria: 3.1 Rejestr Handlowy Działu A: Jednostka: 305. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2019-09-01]. (pol.).
  63. ↑ 71/85/0 Sąd Okręgowy we Włocławku i Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział Zamiejscowy we Włocławku: Seria: 3.1 Rejestr Handlowy Działu A: Jednostka: 1688. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2019-09-01]. (pol.).
  64. ↑ Ryszard Stefan Sobczak: Starszyzna Cechowa: 1817-1939. Historia Rzemiosła Włocławek. [dostęp 2019-09-01]. (pol.).
  65. ↑ Włocławek. Cmentarze Komunalne. „Baza” Spółka z o.o.. [dostęp 2019-09-01]. (pol.).
  66. ↑ 71/85/0 Sąd Okręgowy we Włocławku i Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział Zamiejscowy we Włocławku: Seria: 3.1 Rejestr Handlowy Działu A: Jednostka: 1895. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2019-09-01]. (pol.).
  67. ↑ 71/85/0 Sąd Okręgowy we Włocławku i Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział Zamiejscowy we Włocławku: Seria: 3.1 Rejestr Handlowy Działu A: Jednostka: 1834. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2019-09-01]. (pol.).
  68. ↑ a b c Włocławek. W: Polen. Adressbuch für Industrie, Handel und Landwirtschaft; Polska. Księga adresowa dla przemysłu, handlu i rolnictwa. 1916. [dostęp 2019-08-31].
  69. ↑ Dz. XIX. - Handel Prod. Roln. i Spożywcz. Art. Spożywcze. Woj. Warszawskie. W: Księga adresowa przemysłu, handlu i finansów. 1922. [dostęp 2019-08-31].
  70. ↑ Województwo Warszawskie. Włocławek. W: Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa. Towarzystwo Reklamy Międzynarodowej Sp. z o.o. Jener. Reprez. Rudolf Mosse; Zakłady Graficzne „Bibljoteka Polska”, 1930. [dostęp 2019-08-29].
  71. ↑ m. Włocławek. W: Księga adresowa Polski: przemysłu, handlu, finansów, szkolnictwa, wolnych zawodów i organizacji społecznych: rok 1937. 1937, s. 1082–1083; 1088. [dostęp 2019-08-29].
  72. ↑ a b Włocławek. W: Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1938 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1938, s. 977; 979. [dostęp 2019-08-31].
  73. ↑ a b Włocławek. W: Spis Abonentów sieci telefonicznych Państwowych i Koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy) na 1939 r.. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo „Polska Poczta, Telegraf i Telefon”, 1939, s. 137; 139. [dostęp 2019-08-31].
  74. ↑ 71/665/0 Rejonowy Urząd Likwidacyjny we Włocławku: Seria: 2.1 Referat Nieruchomości: Jednostka: 246. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2019-09-01]. (pol.).
  75. ↑ 71/665/0 Rejonowy Urząd Likwidacyjny we Włocławku: Seria: 2.1 Referat Nieruchomości: Jednostka: 180. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2019-09-01]. (pol.).
  76. ↑ 71/85/0 Sąd Okręgowy we Włocławku i Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział Zamiejscowy we Włocławku: Seria: 3.1 Rejestr Handlowy Działu A: Jednostka: 2249. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2019-09-01]. (pol.).
  77. ↑ Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek Sygn. 140. genealogiawarchiwach.pl, 1875. s. 110. [dostęp 2019-09-04]. (ros.).
  78. ↑ Włocławek. Cmentarze Komunalne. „Baza” Spółka z o.o.. [dostęp 2019-09-04]. (pol.).
  79. ↑ Księgi Ludności Stałej 1870-1887 tom 4. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1870. s. 4900–4901. [dostęp 2019-09-04]. (pol. • ros.).
  80. ↑ Andrzej Winiarski: Włocławskie zapiski Andrzeja W. Włocławek: Kolekcjoner. Oficyna Wydawnicza Stowarzyszenia Kolekcjonerów Dziedzictwa Kulturowego Ziemi Dobrzyńskiej, 2002, s. 66–67. ISBN 83-915442-8-1.
  81. ↑ Księga Ludności Stałej miasta Włocławek, tom 11, numery domów 398-438, 1910. Polskie Towarzystwo Genealogiczne, 1910. [dostęp 2019-09-05]. (ros.).
  82. ↑ Mariochom: Plik "Włocławek-grave of Wacław Rokicki". Wikimedia Commons, 09 2019. [dostęp 2020-02-19]. (pol.).
  83. ↑ Włocławek. Cmentarze Komunalne. „Baza” Spółka z o.o.. [dostęp 2019-09-05]. (pol.).
  84. ↑ 71/85/0 Sąd Okręgowy we Włocławku i Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział Zamiejscowy we Włocławku: Seria: 3.1 Rejestr Handlowy Działu A: Jednostka: 185. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2019-09-05]. (pol.).
  85. ↑ ks. Janusz Stańczuk. Kto pamięta Wandę Brodzikowską?. „Przewodnik Katolicki”. 38, 2007. Poznań: Drukarnia i Księgarnia św. Wojciecha. ISSN 0137-8384. [dostęp 2019-09-02]. 
  86. ↑ Marek Jerzy Minakowski: Stefan Brodzikowski h. Wieniawa (ID: sw.65711). Wielka genealogia Minakowskiego (Wielcy.pl), 2019-09-02. [dostęp 2019-09-02]. (pol.).
  87. ↑ Zdzisław Walenty Arentowicz. HistoriaWloclawka.pl. [dostęp 2019-09-02]. (pol.).
  88. ↑ 71/85/0 Sąd Okręgowy we Włocławku i Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział Zamiejscowy we Włocławku: Seria: 3.1 Rejestr Handlowy Działu A: Jednostka: 1933. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2019-09-03]. (pol.).
  89. ↑ 71/85/0 Sąd Okręgowy we Włocławku i Sąd Okręgowy w Toruniu Wydział Zamiejscowy we Włocławku: Seria: 3.1 Rejestr Handlowy Działu A: Jednostka: 2135. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2019-09-03]. (pol.).
  90. ↑ Grażyna Sobczak: Zmarła Agnieszka Sobańska, szefowa WIT. DDWloclawek.pl, 2013-04-08. [dostęp 2019-09-05]. (pol.).
  91. ↑ JJ: Informacja Turystyczna we Włocławku wyróżniona. Ma teraz trzy gwiazdki. Nasze Miasto, 2017-02-01. [dostęp 2019-09-05]. (pol.).
  92. ↑ Informacja Turystyczna we Włocławku. Facebook. [dostęp 2019-09-05]. (pol.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hotel_Polski_we_Włocławku&oldid=72118855”