Husytyzm

ruch religijny i polityczny w XV-wiecznych Czechach
(Przekierowano z Husyci)

Husytyzm – ruch religijny i polityczny zapoczątkowany przez Jana Husa, którego zwolennicy w 1417 ogłosili Cztery artykuły praskie w których domagali się m.in. sekularyzacji dóbr kościelnych i komunii pod dwiema postaciami[1].

Husytyzm
ilustracja
Klasyfikacja systematyczna wyznania
Chrześcijaństwo
 └ Protestantyzm/Katolicyzm
   └ Ewangelicyzm
Sztandary husyckie
Sztandar Prażan
Sztandar taborytów
Sztandar sierotek
Sztandar wojsk Bohuslava ze Schwanberga
Powszechny sztandar husycki
Jan Hus – duchowy ojciec husytyzmu
Obraz przedstawiający spalenie Jana Husa
Replika husyckiego wozu bojowego.

Historia

edytuj

Husytyzm początkowo miał znaczenie religijne i był próbą zwrócenia uwagi na potrzebę reformy Kościoła rzymskokatolickiego w Europie. Po 1415 roku, gdy stany czeskie wyraziły publicznie swój protest wobec spalenia na stosie Jana Husa, przybrał formę ruchu politycznego, stał się powodem rewolty w Czechach, a następnie obronnych wojen husyckich, wymierzonych przeciwko dążeniom katolików, wspieranych przez papieża i cesarza Zygmunta z dynastii Luksemburgów, które miały położyć kres działalności husytów. Dążenia te doprowadziły do zorganizowania pięciu krucjat przeciwko husyckim Czechom. Wszystkie zakończyły się całkowitą klęską krzyżowców (ostatnia koło Domažlic prawie bez walk).

W latach 1417–1434, kiedy to Czechy i część Moraw opanowane były przez husytyzm, ruch ten podzielił się na kilka frakcji, z których główną rolę odgrywały dwa odłamy konkurujące ze sobą, jednak wspólnie walczące przeciwko krucjatom. Pierwszy odłam, tzw. taboryci, z ośrodkiem w Taborze, skupiający głównie biedotę wiejską i miejską, dążący do wprowadzenia przemian społecznych oraz drugi, bardziej umiarkowany, tzw. kalikstyni, z ośrodkiem w Pradze, skupiający wyższe warstwy społeczne[2].

Ruch obejmował swoim zasięgiem głównie Czechy. Próbowano go jednak zaszczepić w innych Krajach Korony Świętego Wacława oraz w Niemczech i w Królestwie Polskim. Czescy aktywiści podejmowali akcje misyjne w ościennych krajach Europy. Teolodzy husyccy brali udział w Soborze w Konstancji, który m.in. skazał na spalenie żywcem Jana Husa, a po klęskach krucjat także w Bazylei. Nierzadko zdarzało się, że zagraniczni księża i biskupi przyjeżdżali do Czech, aby zasilać ograniczone brakiem osób wyświęconych, szeregi duchowieństwa husyckiego.

W 1434 roku nauki głoszone przez umiarkowanych husytów uzyskały akceptację ze strony soboru powszechnego w Bazylei. W wyniku podpisania kompaktatów praskich na terenie Królestwa Czech został utworzony Kościół utrakwistyczny, który istniał do 1627 roku.

Współcześnie husytyzm w swojej pierwotnej postaci nie istnieje, jednak jego idee przetrwały habsburską rekatolizację Czech i odwołują się do jego tradycji niektóre Kościoły ewangelickie na świecie, zwłaszcza bracia morawscy i Ewangelicki Kościół Czeskobraterski. Akces do spuścizny po ruchu husytów zgłasza również powstały w XX wieku modernistyczny Czechosłowacki Kościół Husycki.

Doktryna

edytuj

Doktryna husytyzmu nigdy nie była całkiem jednolita, w szeregach husytów istniały różne poglądy na organizację Kościoła oraz na kwestie teologiczne. Jednak ich wspólną cechą były postulaty zawarte w czterech artykułach praskich, które wszystkie grupy husyckie starały się na swój sposób realizować. Część z tych artykułów (poza komunią pod obiema postaciami – chleba i wina – oraz sekularyzacją dóbr kościelnych) obecnie jest faktycznie przyjęta i zrealizowana także przez kościół rzymskokatolicki.

Osobny artykuł: Cztery artykuły praskie.

Organizacja wojsk husyckich

edytuj
 
Husyci w walce. Na ilustracji widoczni strzelcy z kuszami i rusznicami oraz wozy bojowe.

Wojska husyckie były trudnym do pokonania przeciwnikiem, oprócz tego, że husyci posiadali zdolnych dowódców, stosowali nowatorską taktykę walki w oparciu o tabor. Byli zdyscyplinowani, bitni o wysokim morale motywowanym ideologicznie[3].

Podstawową jednostką wojsk husyckich był wóz bojowy, którego załogę stanowiło od 18 do 21 ludzi wśród których byli strzelcy z rusznicami i z kuszami, cepnicy, sulicznicy, pawężnicy i dwóch woźniców. 10 wozów bojowych tworzyło jednostkę organizacyjno-taktyczną pod dowództwem dziesiętnika. W czasie bitew jednostki łączyły się w hufce dowodzone przez setników. W skład wojsk husyckich wchodziły też piechota, konnica, artyleria i oddziały pomocnicze wykorzystywane do budowy dróg i mostów. Stosunek sił w czasie bitew był zazwyczaj niekorzystny dla husytów, którzy walczyli najczęściej z przeciwnikiem dwukrotnie a nawet trzykrotnie liczniejszym. Pomimo tego armia husycka odniosła wiele zwycięstw[4].

Osobny artykuł: Bitwa o Witkową Górę.
Osobny artykuł: Bitwa pod Maleszowem.
Osobny artykuł: Bitwa pod Domažlicami.

Odłamy husytyzmu

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Słownik historii Polski i świata. Katowice 2005, s. 86.
  2. Janusz Sikorski, Zarys historii wojskowości powszechnej do końca wieku XIX, Warszawa 1972, s.215
  3. Zygmunt Ryniewicz, Leksykon bitew świata. Almapress Warszawa, 2008, s.214.
  4. Janusz Sikorski, Zarys historii wojskowości powszechnej do końca wieku XIX, Warszawa 1972, s.216–218

Bibliografia

edytuj
  • Stanisław Bylina: Rewolucja husycka. Przedświt i pierwsze lata. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2011.
  • Janusz Sikorski: Zarys historii wojskowości powszechnej do końca wieku XIX. Warszawa:Wydawnictwo MON, 1972.

Linki zewnętrzne

edytuj