INS Brahmaputra (1957)
INS Brahmaputra – fregata Indyjskiej Marynarki Wojennej brytyjskiego typu 41 (Leopard) z okresu zimnej wojny, jeden z trzech okrętów tego typu w indyjskiej służbie. Nosiła numer burtowy F 31. Weszła do służby w 1958 roku, została wycofana w 1986 roku.
 Brytyjska fregata HMS „Jaguar” typu 41 | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia |
John Brown w Clydebank |
| Położenie stępki |
20 października 1955 |
| Wodowanie |
15 marca 1957 |
Zamówiony dla  Royal Navy
| |
| Nazwa |
HMS Panther |
 Indyjska Marynarka Wojenna
| |
| Nazwa |
INS Brahmaputra |
| Wejście do służby |
31 marca 1958 |
| Wycofanie ze służby |
1986 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
standardowa 2251 ts |
| Długość |
103,6 m |
| Szerokość |
12,2 m |
| Zanurzenie |
3,6 m |
| Napęd | |
| 8 silników wysokoprężnych o mocy 14 400 KM, 2 śruby | |
| Prędkość |
25 węzłów |
| Zasięg |
7500 Mm przy 16 w. |
| Uzbrojenie | |
| 4 armaty uniw. 114 mm (2×II) 1 armata plot. 40 mm 1×III miotacz bomb głębinowych Squid | |
| Załoga |
210 |
Budowa
edytujW 1954 roku Indie zamówiły w Wielkiej Brytanii budowę sześciu nowoczesnych fregat, w tym trzech typu 41 (Leopard) i trzech typu 14 (Blackwood)[1]. Były one pierwszymi nowo zbudowanymi okrętami dla Indyjskiej Marynarki Wojennej[2]. Fregaty typu 41 (Type 41) zostały zaprojektowane dla marynarki brytyjskiej Royal Navy jako okręty obrony przeciwlotniczej[3]. Jako pierwsze brytyjskie fregaty wprowadziły napęd silnikami Diesla zamiast turbinami parowymi[3]. Okręty dla Indii zostały nieco zmodyfikowane w stosunku do brytyjskich pod kątem warunków lokalnych[4].
Pierwszy z okrętów typu 41 dla Indii „Brahmaputra” został oryginalnie zamówiony dla Royal Navy 28 czerwca 1951 roku pod nazwą HMS „Panther”, lecz jeszcze przed przystąpieniem do budowy rząd brytyjski zdecydował przenieść zamówienie na rzecz kontraktu indyjskiego[3][4]. Został on zbudowany w stoczni John Brown & Company w Clydebank[4]. Stępkę pod budowę położono 20 października 1955 roku, a okręt wodowano 15 marca 1957 roku[5]. Otrzymał nazwę od rzeki Brahmaputry. Wszedł do służby 28 marca[4] lub według innych źródeł 31 marca 1958 roku[5].
Skrócony opis
edytujOkręty projektu 41 stanowiły dość duże fregaty z typowymi liniami kadłuba i architekturą dla brytyjskich okrętów tej klasy lat 50. Pokład dziobowy ciągnął się na większość długości okrętu, obniżając się dopiero na rufie, a na samym dziobie pokład było dodatkowo podniesiony dla polepszenia dzielności morskiej[6]. Na pokładzie dziobowym i rufowym umieszczone były pojedyncze wieże artylerii uniwersalnej, a pomiędzy nimi rozciągała się grupa niskich nadbudówek[6]. Ściany nadbudówki dziobowej stanowiły przedłużenie burt[6]. Okręty miały dwa maszty kratownicowe, mieszczące zarazem wyloty spalin silników, bez klasycznych kominów[3]. Wyporność standardowa okrętów wynosiła 2251 długich ton (ts), a pełna 2515 ts[4]. Długość wynosiła 103,6 m, szerokość 12,2 m[3]. Zanurzenie podawane jest w źródłach od 3,6 m[3] do 4,9 m[4]. Załoga liczyła 210 osób[4].
Główne uzbrojenie artyleryjskie stanowiły cztery armaty uniwersalne kalibru 114 mm (4,5 cala) Mk 6 w dwóch dwudziałowych wieżach[3]. Ich ogniem kierował system kierowania ogniem Mk 6M, uzyskujący dane z radaru oraz zapasowego dalocelownika CRBF na rufie[3]. Uzbrojenie to uzupełniało na okrętach brytyjskich pojedyncze działko przeciwlotnicze 40 mm Bofors, zamiast przewidzianego projektem podwójnego działka[3]. Prawdopodobnie takie samo lekkie uzbrojenie przeciwlotnicze nosiły okręty indyjskie[a]. Do zwalczania okrętów podwodnych służył trzylufowy miotacz bomb głębinowych Squid[3].
Wyposażenie radiolokacyjne w oryginalnym projekcie brytyjskim stanowił radar dozoru powietrznego dalekiego zasięgu typu 960 na maszcie dziobowym, radary typów 275 oraz 262 (kierowania ogniem), typów 992Q oraz 993 (dozoru nawodnego i wykrywania celów niskolecących) i typów 974 oraz 978 (nawigacyjne)[7]. Okręty indyjskie były wyposażone m.in. w radary typu 960 (dozoru powietrznego), 275 (artyleryjski) i 293Q[8] – starszy typ radaru dozoru nawodnego i wykrywania celów niskolecących, zapewne zamiast radarów 992Q i 933[7]. Do wykrywania okrętów podwodnych służyły na okrętach brytyjskich stacje hydrolokacyjne typów 170, 174 i 162[3][b].
Siłownia okrętowa składała się z ośmiu silników wysokoprężnych ASR1 (Admiralty Standard Range 1) o mocy łącznej 14 400 bhp, napędzających dwie śruby[3]. Napęd pozwalał na osiągnięcie prędkości maksymalnej 25 węzłów[3]. Zasięg wynosił 7500 mil morskich przy prędkości ekonomicznej 16 węzłów[3]. Silniki sprawiały jednak problemy w eksploatacji w Indiach[9].
Służba
edytujPo wejściu do służby trzy indyjskie okręty typu 41 utworzyły 16. Eskadrę Fregat[1]. INS „Brahmaputra” otrzymał numer burtowy F 31[4].
W chwili wybuchu wojny z Pakistanem we wrześniu 1965 roku okręt stacjonował wraz z bliźniaczym „Beas” w Kalkucie, po czym 1 września oba okręty wyszły w morze i 9 września przeszły do Bombaju[9]. W dniach 10-14 września „Brahmaputra” wyszła z głównymi siłami floty z krążownikiem INS „Mysore”, patrolując w rejonie półwyspu Kathijawar, bez kontaktu z przeciwnikiem (operacja Gallant)[10]. 22 września wieczorem pakistański okręt podwodny „Ghazi” raportował rzekome zatopienie „Brahmaputry” torpedami, co ogłosił następnie oficjalnie Pakistan, lecz „Brahmaputra” wówczas stała w bazie i nie potwierdzono ataku na żaden inny okręt[11]. Działania wojenne zakończyły się rozejmem 23 września[10].
„Brahmaputra” służyła również podczas kolejnej wojny z Pakistanem w 1971 roku, działając z lotniskowcem „Vikrant” i fregatą „Beas” w Zatoce Bengalskiej i blokując żeglugę z portów Pakistanu Wschodniego[12]. Okręty te wzięły udział w desancie pod Koks Badźar, przed którym „Brahmaputra”, z dowódcą Floty Wschodniej (FOCEF) na pokładzie, podeszła i wysadziła w nocy 14/15 grudnia płetwonurków w celu rozpoznania brzegu[12].
W 1978 roku „Brahmaputra” wraz z bliźniaczymi fregatami została przebudowana na okręt szkolny – zamiast zdjętej wieży rufowej zabudowano na rufie dodatkowe pomieszczenia[5]. Została wycofana ze służby w 1986 roku[5].
Uwagi
edytuj- ↑ Jane’s Fighting Ships 1975-76 ↓, s. 170 podaje cztery działka 40 mm, bez bliższych szczegółów, lecz na fotografiach bliźniaczych „Beas” i „Betwa” w Kubiak 2002 ↓, s. 55 i Kaszejew 2014 ↓, s. 4 widoczne jest tylko jedno działko, jak na okrętach brytyjskich.
- ↑ Jane’s Fighting Ships 1986-87 ↓, s. 246 podaje dla okrętów indyjskich sonary typów 147, 162, 164 (nie jest jasne, czy nie doszło do omyłki – przy czym Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 484 nie wymienia w ogóle brytyjskiego sonaru typ 164)
Przypisy
edytuj- ↑ a b Kaszejew 2014 ↓, s. 4.
- ↑ Na podstawie Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 171-177
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 516
- ↑ a b c d e f g h Jane’s Fighting Ships 1975-76 ↓, s. 170.
- ↑ a b c d Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 174
- ↑ a b c Na podstawie Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 516 (rysunek)
- ↑ a b Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995 ↓, s. 484, 516.
- ↑ Jane’s Fighting Ships 1986-87 ↓, s. 246.
- ↑ a b Kaszejew 2014 ↓, s. 15-18.
- ↑ a b Kaszejew 2014 ↓, s. 19.
- ↑ Krzysztof Kubiak. Dwie wojny PNS Ghazi. „Morze”. Nr 2/2018. IV, s. 30-31, luty 2018. Warszawa. ISSN 2543-5469.
- ↑ a b G. M. Hiranandani: Transition to Triumph: History of the Indian Navy, 1965-1975. Lancer Publishers, 2000, s. 175-176, 183. ISBN 1-897829-72-8. (ang.).
Bibliografia
edytuj- L. Kaszejew. Wojenno-morskoj fłot w Indo-Pakistanskich konfliktach. „Morskaja Kollekcyja”. Nr 9(180)/2014, 2014. Moskwa. (ros.).
- Krzysztof Kubiak. Zajęcie Goa, Daman i Diu przez wojska indyjskie w 1961 roku. „Okręty Wojenne”. Nr 3/2002. XII (53), 2002. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne. ISSN 1231-014X.
- Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
- Jane’s Fighting Ships 1975-76. John Moore (red.). Nowy Jork: Franklin Watts, 1975. ISBN 0-531-03251-5. (ang.).
- Jane’s Fighting Ships 1986-87. John Moore (red.). Londyn: Jane’s Publishing Company, 1986. ISBN 0-7106-0828-4. (ang.).