Sułtanat Ifatu
Sułtanat Ifatu[3] (arab. سلطنة عفت) – państwo sunnickie istniejące od roku 1285 do 1403 lub do 1415[4][5][6], położone na terenach dzisiejszej Etiopii[7][8][9][2], Erytrei, Dżibuti i nieuznawanego Somalilandu[10]. Ifat był rządzony przez dynastię Uelasma[4][11]; według etiopskiego historyka Asmy Giyorgisa, członkowie tej dynastii posługiwali się językiem arabskim[12]. W arabskich tekstach Ifat jest wspominany jako Wafāt (وافات) lub Awfāt (عوفات)[13][14].
| 1285-1403/1415 | |
| |
| Język urzędowy | |
|---|---|
| Stolica | |
| Ustrój polityczny | |
| Typ państwa | |
| Pierwszy władca | |
| Ostatni władca | |
| Powierzchnia • całkowita |
|
| Waluta | |
| Aneksja przez Cesarstwo Etiopii | |
| Religia dominująca | |
Żyjący w XIV wieku syryjski historyk Ibn Fadlallah al-Umari podał, że Ifat mógł mieć powierzchnię około 120 tys. km², natomiast Richard Pankhurst uznał te dane za zawyżone[15].
Podczas około 130-letniej historii państwa, Ifat był okresowo podporządkowany pogańskiemu Królestwu Damot oraz chrześcijańskiemu Cesarstwu Etiopii[4], dla którego Ifat stanowił poważne zagrożenie[16][17].
Lokalizacja edytuj
Granice państwa rozciągały się od wulkanu Zuqualla do miasta portowego Zajla, będącego jednocześnie stolicą Ifatu[18].
Południowa i wschodnia granica Ifatu opierała się na rzece Auasz[19], zachodnia znajdowała się na wschód od rzeku Dżamma, północna natomiast opierała się na rzekach Adabaj i Mofar[20].
W granice Ifatu wchodziły regiony jak Fatagar, Dawaro i Bale. Położona bezpośrednio nad Zatoką Adeńską pierwsza stolica państwa[21], Zajla, była wówczas ważnym miastem portowym[19], do którego prowadził ważny szlak handlowy[22], oraz jednym z ważniejszych ośrodków islamu na terenie Rogu Afryki[23]. Sam Ifat był na tym terenie najbardziej wysuniętym na północ państwem muzułmańskim, będący również buforem między państwami chrześcijańskimi a muzułmańskimi[4].
Historia edytuj
Konflikt z Etiopią edytuj
Konflikt ten był poprzedzony sporem wywołanym przez mameluckiego sułtana Al-Nasira Muhammada, prowadzącego politykę prześladowania Koptów; etiopski cesarz Amde Tsyjon I wysłał do Egiptu posłańca w celu powiadomienia sułtana, że w przypadku kontynuowania tej polityki, Etiopia rozpocznie prześladowania ludności muzułmańskiej[24].
W wyniku tego sporu, sułtan Ifatu Hak ad-Din I wypowiedział wojnę Etiopii[25]; wojska ifackie zaatakowały region Amhary, gdzie spaliły znajdujące się kościoły oraz zmusiły ludność do zrzeczenia się chrześcijaństwa[24]. W odpowiedzi wojska etiopskie zaatakowały zamieszkiwaną głównie przez ludność muzułmańską Szewę[26].
Według chrześcijańskich kronik, siły ifackie dowodzone przez syna sułtana, Dadadera Hak ad-Dina, stoczyły na południu regionu Marra Biete bitwę z wojskami etiopskimi dowodzonymi przez cesarza Amde Tsyjona I; mimo, że siły Ifatu były w stanie otoczyć Etiopczyków, zostały one pokonane, a ich dowódca zginął w tej bitwie[26][24].
Próba przejęcia władzy w Etiopii przez Sabra ad-Dina I edytuj
W roku 1322 sułtan Ifatu Sabr ad-Din I planował przejąć władzę w Etiopii z zamiarem jej islamizacji poprzez przymusowe nawracanie etiopskich chrześcijan na islam oraz stawianie meczetów w miejsce kościołów; w planach również było mianowanie cesarza Amde Tsyjona I na namiestnika jednego z etiopskich prowincji w przypadku jego przejścia na islam[27].
W celu realizacji swojego planu, sułtan podzielił swoją armię na trzy części; pierwsza została wysłana na północny zachód w celu ataku na Amharę, druga na region Angot znajdujący się na północy, trzecia byładowodzona przez samego sułtana, który wraz ze swoimi siłami wyruszył na znajdującą się na zachodzie Szewę[28]. By zmobilizować swoich żołnierzy, sułtan obdarował ich złotem, srebrem oraz szatami; okazało się to bezskuteczne, wielu żołnierzy postanowiło nie brać udziału w walce z powodu niekorzystnego, suchego klimatu[29]. Wojska etiopskie zajęły oraz spustoszyły Zajlę oraz odniosły zdecydowane zwycięstwo nad siłami Ifatu, następnie zniszczyli jeden z ifackich obozów wojskowych[28].
Po porażkach armii, Sabr ad-Din zaproponował stronie etiopskiej pokój, który został jednak odrzucony; w konsekwencji sułtan się poddał[28]. Na dworze cesarza Etiopii zabiegano o karę śmierci dla ifackiego władcy, który ostatecznie został uwięziony[30]. Uważano, że działania wojenne Sabra ad-Dina miały charakter dżihadu[28].
W Ifacie wybuchły bunty przeciwko Amde Tsyjonowi I, które zostały stłumione przez wojska etiopskie[30].
Podczas panowania w Ifacie Haka ad-Dina II (1366-1376) przeniesiono stolicę z Zajli do Hararu[31]. Sułtan w latach 1370-1376 stoczył ponad dwadzieścia bitew z wojskami etopiskimi; sam zginął w trakcie jednej z nich[32].
Upadek państwa edytuj
W 1376 roku nowym sułtanem Ifatu został Sa'ad ad-Din II, brat Haka ad-Dina; kontynuował on ataki na Etiopię. Siły ifackie zostały ostatecznie pokonane na początku XV wieku w okolicy regionu Hararu[33]. Sam sułtan opuścił walkę oraz wycofywał się w kierunku Zajli[34][35]; na południu tego miasta został zabity przez ścigających go etiopskich żołnierzy.
Rok śmierci ostatniego sułtana oraz upadku Ifatu nie jest pewny. Według egipskiego średniowiecznego historyka Al-Makriziego, wydarzenia te miały miejsca w 1403 roku, za panowania Dawida I na etiopskim tronie; jego wojska miały również splądrować Zajlę. Brytyjski islamoznawca John Spencer Trimingham podał rok 1415, cesarzem Etiopii był wówczas Izaak[4][36][37].
Wojsko edytuj
Ifat miał dysponować siłami 20 tys. żołnierzy piechoty oraz 15 tys. żołnierzy kawalerii[potrzebny przypis]. Na strukturę etniczną armii składali się głównie Argobbowie oraz Somalowie[38].
Struktura etniczna edytuj
Według izraelskiego historyka Nehemii Levtziona, na strukturę etniczną Ifatu składały się grupy etniczne, jak Somalowie, Afarowie[16][17], Wardżihowie, Hararowie, Argobbowie i Harlowie; pierwsze trzy podane grupy etniczne przeszły na islam w XIII wieku[39][10].
Władcy Ifatu[40] edytuj
| Władca | Okres panowania | |
|---|---|---|
| od | do | |
| Umar Uelasma | 1285 | 1304 |
| Baziwi (lub Jaziwi) | 1304 | 1321 |
| Hak ad-Din I | 1321 | 1328 |
| Husajn | 1328 | 1330 |
| Nasr I | 1330 | 1331 |
| Al-Mansur | 1331 | 1335 |
| Dżamal ad-Din | 1335 | 1337 |
| Abud | 1337 | 1343 |
| Zubair | 1343 | 1344 |
| Ma’at Lajla | 1344 | 1352 |
| Sabr ad-Din | 1352 | 1354 |
| Kat-’Ali ibn Sabir ad-Din | 1354 | 1360 |
| Ahmad Harbi Ar’ed | 1360 | 1366 |
| Hak ad-Din II | 1366 | 1373 |
| Sa’ad ad-Din | 1373 | 1415 |
Przypisy edytuj
- ↑ Zakeria 1991 ↓, s. 23-46.
- ↑ a b Ifat. concise.britannica.com. [dostęp 2007-03-14]. (ang.).
- ↑ Silva 2009 ↓.
- ↑ a b c d e Ifat, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-01-31] (ang.).
- ↑ Melton, Baumann ↓, s. 2663.
- ↑ Jalata ↓, s. 3-4.
- ↑ Ullendorff 1966 ↓, s. 601.
- ↑ Østebø 2011 ↓, s. 56-57.
- ↑ Pankhurst 1997 ↓, s. 39.
- ↑ a b Shinn, Ofcansky 2013 ↓, s. 225.
- ↑ Ifat, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-01-05].
- ↑ Giyorgis 1999 ↓, s. 257.
- ↑ Trimingham 1952 ↓, s. 58.
- ↑ أوفات. arab-ency.com. [dostęp 2015-06-06]. (arab.).
- ↑ Pankhurst 1997 ↓, s. 46.
- ↑ a b Ethiopia Growth of Regional Muslim States. workmall.com, 1991. (ang.).
- ↑ a b Growth of Regional Muslim States. countrystudies.us. (ang.).
- ↑ Arabic Inscriptions in Southern Ethiopia. cambridge.org, 2015-01-02. (ang.).
- ↑ a b Gieorgij Giennadziewicz Cypkin(Георгий Геннадьевич Цыпкин): ЙИФА́Т. bigenc.ru. (ros.).
- ↑ Huntingford 1989 ↓, s. 76.
- ↑ Somalija. enciklopedija.hr. (chorw.).
- ↑ Wielka Encyklopedia Radziecka 1986 ↓, s. 596.
- ↑ Tamrat 1972 ↓, s. 83-84.
- ↑ a b c Triminghan 1952 ↓, s. 70-71.
- ↑ Pankhurst 1997 ↓, s. 40.
- ↑ a b Pankhurst 1997 ↓, s. 41.
- ↑ Pankhurst 1967 ↓, s. 15.
- ↑ a b c d Pankhurst 1997 ↓, s. 43.
- ↑ Pankhurst 1967 ↓, s. 16.
- ↑ a b Pankhurst 1997 ↓, s. 44.
- ↑ The Cambridge History of Africa 1975 ↓, s. 150.
- ↑ Pankhurst 1997 ↓, s. 49-50.
- ↑ Fage 1975 ↓, s. 154.
- ↑ Pankhurst 1997 ↓, s. 50-52.
- ↑ Wagner 1991 ↓, s. 376-386.
- ↑ Trimingham 1952 ↓, s. 74.
- ↑ Encyclopedia of African History and Culture ↓, s. 138.
- ↑ Mohammed Hassen: THE OROMO OF ETHIOPIA, 1500-1850 : WITH SPECIAL EMPHASIS ON THE GIBE REGION. eprints.soas.ac.uk, 1983. (ang.).
- ↑ Levtzion 2000 ↓, s. 228.
- ↑ East Africa. my.raex.com. [dostęp 2009-08-28]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Asafa Jalata, State Crises, Globalisation, And National Movements In North-east Africa.
- John Gordon Melton, Martin Baumann, Religions of the World, Second Edition: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices.
- John Spencer Trimingham, Islam in Ethiopia, 1952, ISBN 978-1-136-97022-1.
- Edward Ullendorff, The Glorious Victories of 'Amda Ṣeyon, King of Ethiopia, 1966, DOI: 10.1017/S0041977X00073432, JSTOR: 611476.
- Richard Pankhurst, The Ethiopian Royal Chronicles, 1967.
- Taddesse Tamrat, Church and State in Ethiopia (1270–1527), 1972.
- The Cambridge History of Africa, 1975, ISBN 978-0-521-20981-6.
- John Donnely Fage, The Cambridge History of Africa: From c. 500 B.C. to A.D. 1050, 1975, ISBN 978-0-521-20981-6.
- Wielka Encyklopedia Radziecka: Африка: энциклопедический словарь. T. 1. 1986.
- George Wynn Brereton Huntingford, The historical geography of Ethiopia from the first century AD to 1704, 1989.
- Ahmed Zakeria, Harari Coins: A Preliminary Survey, 1991, JSTOR: 41965992.
- Ewald Wagner, The Genealogy of the later Walashma' Sultans of Adal and Harar, wyd. 2, t. 141, 1991.
- Richard Pankhurst, The Ethiopian Borderlands: Essays in Regional History from Ancient Times to the End of the 18th Century, 1997, ISBN 978-0-932415-19-6.
- Asma Giyorgis, Aṣma Giyorgis and his work: history of the Gāllā and the kingdom of Šawā, 1999, ISBN 978-3-515-03716-7.
- Nehemia Levtzion, The History of Islam in Africa, 2000.
- Encyclopedia of African History and Culture, t. 3, 2005, ISBN 0-8160-5271-9.
- Alberto da Costa Silva, A Enxada e a Lança - A África Antes dos Portugueses, 2009, ISBN 978-85-209-3947-5.
- Terje Østebø, Localising Salafism Religious Change Among Oromo Muslims in Bale, Ethiopia, 2011, ISBN 978-90-04-18478-7.
- David Hamilton Shinn, Thomas P. Ofcansky, Historical Dictionary of Ethiopia, 2013.