Ignatz Grünfeld
Ignatz (Izaak) Grünfeld (ur. 11 stycznia 1825 w Żorach, zm. 27 grudnia 1894 w Katowicach) – niemiecki architekt, mistrz i przedsiębiorca budowlany, założyciel przedsiębiorstwa Ignatz Grünfeld Baugeschäft, działający w drugiej połowie XIX wieku w Katowicach i przyległych miastach okręgu przemysłowego. Wieloletni członek katowickiej Rady Miasta. Postać zasłużona dla urbanistycznego rozwoju Katowic.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
niemiecka |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| Ważne dzieła | |
Przodkowie
edytujPrzodkowie Grünfelda pochodzą ze starego żydowskiego rodu związanego z Igławą na Morawach, zajmującego się handlem. Morawy Grünfeldowie musieli opuścić w drugiej połowie XVIII w., kiedy w ówczesnej Austrii cesarzowa Maria Teresa wprowadziła antyżydowskie ustawodawstwo. Rodzina przeniosła się do Woszczyc na wschodnim Górnym Śląsku, wówczas wsi znajdującej się w Prusach (dziś część Orzesza w powiecie mikołowskim). W 1817 handlarz skórą Hirschel Grünfeld przeniósł się z Woszczyc do Żor, gdzie na świat przyszedł Izaak – Ignatz.
Działalność w Katowicach
edytujNie wiadomo u kogo i kiedy Ignatz Grünfeld terminował. Wiadomo natomiast, że karierę zaczynał od stanowiska prostego murarza. Pracował na budowach w Gliwicach, Szczecinie i Wrocławiu. Brał udział przy wznoszeniu kopuły na kościele św. Mikołaja w Poczdamie. Do Katowic przybył w 1855 r., w momencie, gdy ówczesna przemysłowa wieś przechodziła gwałtowną transformację i modernizację, której kolejnym etapem było nadanie Katowicom praw miejskich w 1865 r.
W dokumentach budowlanych Katowic jego nazwisko pojawia się po raz pierwszy w 1877. Figuruje tam jako mistrz budowlany, który wznosił kamienicę dla przedsiębiorcy Abrahama (Simona) Goldsteina. Przez wiele lat w tym budynku przy Warszawskiej 5 mieściła się kawiarnia Kryształowa.
W sumie jego przedsiębiorstwo zaprojektowało i wybudowało kilkadziesiąt najbardziej reprezentacyjnych budynków w Katowicach oraz okolicznych miastach, w tym starą i nową katowicką synagogę a także budynek Hotelu Grand przy dawnej Schlossstrasse[1]. Jego przedsiębiorstwo posiadało własną odkrywkę gliny i cegielnię w ówczesnej podkatowickiej osadzie Karbowa. Elewacje wznoszonych przez niego budynków cechowały niezwykle bogate neobarokowe i secesyjne zdobienia.
Od chwili nadania Katowicom praw miejskich aż do śmierci Grünfeld zasiadał w Radzie Miejskiej. Zmarł w 1894. Został pochowany na kirkucie przy dzisiejszej ulicy Kozielskiej. Miał sześciu synów, z czego dwóch (Hugo Grünfeld i Max Grünfeld) kontynuowało jego profesję i rozwijało działalność gospodarczą.
Ślady w dzisiejszych Katowicach
edytuj- Na katowickim kirkucie przy ul. Nad Osiekiem do dziś zachowała się macewa Grünfeldów (Ignatza, Johanny, Hugona, Margerethy i Marianny) z inskrypcją:
Maurermeister
Ignatz Grünfeld
geb. 11. Januar 1825
gest. 27. December 1894.
Wer Gerechtigkeit und Liebeswerk
erstrebt, findet Leben, Heil und Ehre
Spr. Sal. 21,21
Tu spoczywa / mistrz murarski / Ignatz Grünfeld / ur. 11 stycznia 1825 / zm. 27 grudnia 1894 / Kto szuka prawości, dobroci, ten znajdzie życie, powodzenie i chwałę./ [Prz] 21,21
- Przy ul. Warszawskiej 12 stoi do dziś jego willa – wzniesiona w 1870 r. Mieściła się w niej siedziba banku PKO BP.
- Odkrywka gliny po dawnej cegielni Grünfelda (w pobliżu lotniska na Muchowcu), która dziś jest stawem, nazywana jest przez mieszkańców śródmieścia Katowic „Grünfeldem”. Wokół zbiornika ma powstać ogród botaniczny Uniwersytetu Śląskiego.
Przypisy
edytuj- ↑ Izabella Gawin, Dieter Schulze, Reinhold Vetter: Schlesien: deutsche und polnische Kulturtraditionen in einer europäischen Grenzregion. DuMont Reiseverlag, 1999, s. 210. ISBN 3-7701-4418-X. [dostęp 2010-07-28]. (niem.).
Bibliografia
edytuj- Walter Gruenfeld: Rueckblicke. Echo Library, 2006. ISBN 1-4068-1015-0. [dostęp 2010-07-28]. (niem.).
- Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku, red. Ewa Chojecka, wydawca: Muzeum Śląskie, Katowice 2004, ISBN 83-87455-77-6, s. 184.
Linki zewnętrzne
edytuj- Bartosz T. Wieliński. Kto budował katowickie kamienice?. „Gazeta Wyborcza Katowice”, 2005-02-05.