Wikipedia

Żory

miasto w województwie śląskim

Żory (cz. Žáry, Žárov[2], niem. Sohrau) – miasto na prawach powiatu w południowej Polsce, w województwie śląskim, historycznie na Górnym Śląsku.

Żory
miasto na prawach powiatu
Ilustracja
Rynek w Żorach
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Aglomeracja

rybnicko-jastrzębska

Data założenia

1272

Prawa miejskie

1272

Prezydent

Waldemar Socha

Powierzchnia

64,59 km²

Wysokość

241–284 m n.p.m.

Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności
• gęstość


61 839[1]
973,0 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 32

Kod pocztowy

44-240

Tablice rejestracyjne

SZO

Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Żory”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Żory”
Ziemia50°02′44″N 18°41′41″E/50,045556 18,694722
TERC (TERYT)

2479011

SIMC

0945746

Urząd miejski
al. Wojska Polskiego 25
44-240 Żory
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Jest jednym z miast należących do Rybnickiego Okręgu Węglowego. Obecnie miasto spełnia funkcje handlową, usługową i logistyczną.

Według danych GUS z 31 grudnia 2021 roku, Żory liczyły 61 839 mieszkańców[1] i były pod względem liczby ludności 17. miastem w województwie śląskim, a także 62. spośród najludniejszych miast w Polsce[3].

Położenie edytuj

Żory leżą na Górnym Śląsku na Płaskowyżu Rybnickim nad rzeką Rudą.

Według danych z 31 grudnia 2012 r. miasto miało 62 052 mieszkańców, a powierzchnia miasta wynosiła 64,64 km²[4].

Na dzień 31 grudnia 2013 r. miasto liczyło 59 960 mieszkańców[5].

1 stycznia 2014 r. miasto Żory powiększyło swoją powierzchnię kosztem Rybnika o 0,26 ha[6].

Żory graniczą z powiatami mikołowskim, pszczyńskim i rybnickim oraz miastami Jastrzębie-Zdrój i Rybnik.

W latach 1945–1954 siedziba gminy Żory i, ponownie, w latach 1977–1982 gminy Żory. W latach 1975–1998 Żory administracyjnie należały do województwa katowickiego.

Według danych z dnia 30 czerwca 2016 r. miasto liczyło 61 942 mieszkańców[7].

Nazwa miasta edytuj

Znaczenie nazwy miasta nie jest jednoznaczne i istnieją dwie teorie na ten temat. Pierwsza wywodzi ją ze staropolszczyzny, od wyżarzania, wypalania lasów co było pierwszym etapem zakładania stałej osady w danym miejscu. Wersja ta związana jest z pierwotną gospodarką żarową, która była elementem wylesiania terenu pod zasiedlenie. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku wywodzi ją z kolei od polskiej nazwy ptaka żurawia. Odnotowuje to następujący fragment: „In den verschiedenen Urkunden wird Sohrau einmal Żoraw, dann Żora und auch Sora genannt. Der Name ist polnischen Ursprungs.”, czyli w języku polskim „W różnych dokumentach notowana jako Żoraw, później Żora, a nawet Sora. Nazwa jest polskiego pochodzenia.”[8].

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis spisanej w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest jako Zary civitate – miasto Zary. W kronice wymienione zostały również wsie założone na prawie polskim iure polonico, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto. Są to obecne dzielnice lub części miasta Żory jak Rogoźna we fragmencie Rogosina in una parte decima solvitur more polonico, Rowień we fragmencie Rovona [Hs. Ronoua.] decima solvitur more polonico, Rój jako Ray, Brodek we fragmencie Brodek similiter solvitur decima more polonico[9][10]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Sora[11].

Polską nazwę Żory oraz niemiecką Sohrau w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[12]. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1902 notuje nazwę miasta pod polską nazwą Żary oraz niemiecką Sohrau[13]. Polską nazwę Żary oraz w gwarze górnośląskiej Żory, a także niemiecką Sohrau wymienia również w 1896 roku górnośląski pisarz, ksiądz Konstanty Damrot w książce o nazewnictwie miejscowym na Górnym Śląsku. Wymienia również zlatynizowane nazwy zanotowane w łacińskich dokumentach jak Sary oraz Sari[14]. Katalog herbów niemieckich miejscowości, wydany w 1898 roku we Frankfurcie nad Menem, określa polską nazwę jako Zar[15].

Po plebiscycie w 1921 roku i III powstaniu śląskim, gdy miasto znalazło się w granicach Polski jako część autonomicznego województwa śląskiego, postanowiono spolonizować nazwę miasta – rozważano takie nazwy jak „Żuraw”, „Żary”[16] – ostatecznie, w opublikowanym w dniu 5 sierpnia 1922 r. w Dz. Ustaw Śl. Nr. 13, poz. 43, załączniku do rozporządzenia z dnia 17 czerwca 1922 r. (Dz. Ust Śl. Nr. 1, poz. 3), w przedmiocie ustroju powiatowego Województwa Śląskiego, zawierający spis gmin miejskich i wiejskich, obszarów dworskich, oraz miast wyjętych z powiatów po raz pierwszy w akcie normatywnym użyto polskiej nazwy miasta, tj. Żory (Sohrau).

Administracja edytuj

 
Podział miasta na dzielnice

Miasto jest członkiem Związku Subregionu Zachodniego.

Podział administracyjny edytuj

Żory składają się z 9 dzielnic oraz 6 osiedli, które zgodnie z uchwałą z dnia 29 czerwca 2007 roku są również dzielnicami. Oprócz nich istnieją także 2 inne, które nie posiadają żadnego statusu i wchodzą w skład danej dzielnicy gdzie się znajdują. Wszystkie sołectwa w tym dniu utraciły swój statut i uzyskały miano dzielnicy[17].

Dzielnice

Osiedla (będące również dzielnicami)

Osiedla wchodzące w skład dzielnic

  • Osiedle Gwarków (dzielnica Rój)
  • Osiedle Fadom (dzielnica Kleszczówka)

Rada Miasta edytuj

 
Urząd Miasta Żory, Stary Rynek
Ugrupowanie Kadencja 2002-2006[18] Kadencja 2006-2010[19] Kadencja 2010-2014[20] Kadencja 2014-2018[21] Kadencja 2018-2023[22]
Sojusz Lewicy Demokratycznej 6 (SLD-UP) 2 (LiD) – – –
Żorskie Porozumienie i Waldemar Socha 10 6 9 7 9
Żorska Samorządność 7 – – 6 7
Prawo i Sprawiedliwość – 7 4 6 7
Platforma Obywatelska – 7 7 4 –
Wspólne Żory – 1 – – –
Inicjatywa Społeczna Nasze Żory – – 3 – –

Ochrona środowiska edytuj

Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Żory zostały sklasyfikowane jako 49. najbardziej zanieczyszczone miasto Unii Europejskiej[23].

Historia edytuj

Osobny artykuł: kalendarium historii Żor.

W okresie tworzenia się zalążków państwa Polan ziemie dzisiejszych Żor zamieszkiwało plemię Golęszyców, ziemie te znajdowały się w granicach państwa wielkomorawskiego, a następnie, około 921 roku – czeskiego.

Po raz pierwszy nazwa wsi Żory pojawiła się w 1258 roku. 24 lutego 1272 roku książę opolsko-raciborski Władysław podpisał umowę, zawierającą postanowienie o przejściu wsi pod jego władzę oraz o lokacji miasta (na prawie magdeburskim). Miało ono obowiązujący do dziś owalny kształt z prostokątnym rynkiem, dwiema bramami (krakowską i cieszyńską) i murami. Prawdopodobnie już w 1292 roku książę raciborski Przemysław stał się lennikiem króla czeskiego, ale przyjmuje się, że okres lenny rozpoczyna się w 1327 roku. W 1336 roku księstwo przechodzi w ręce Przemyślidów. W latach 1345, 1433 i 1473 Żory były oblegane odpowiednio przez wojska polskie, husyckie i węgierskie. W latach 1521–1532 księstwo po raz ostatni znajdowało się pod panowaniem władców z linii Piastów śląskich, którzy byli lennikami korony czeskiej, po czym władzę na 20 lat przejęli Hohenzollernowie.

W 1526 roku Żory stały się częścią państwa Habsburgów. W roku 1627 podczas wojny trzydziestoletniej wojska protestanckie zajęły Żory. Następnie wojska katolickie zdobyły i zrabowały miasto. W latach 1645–1666 Żory były rządzone przez Wazów (w ramach zastawu całego księstwa). W XVIII wieku Żory podlegały inspekcji podatkowej w Prudniku[24]. W 1742 roku miasto po pierwszej wojnie śląskiej stało się częścią państwa pruskiego, aż do roku 1921. XIX wiek zaznaczył się industrializacją (huta „Waleska”, odlewnia żeliwa „Pawła” i młyn parowy), zbudowano połączenia kolejowe do Orzesza (1884) i Gliwic (1888).

 
Rekonstrukcja Bramy Dolnej

W 1837 roku miasto zostaje określone jako niewielkie: miały się w nim znajdować szpital, dwa kościoły katolickie, dwie bramy, a w 250 domach mieszkało 2800 osób[25].

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje stosunki ludnościowe na terenie miasta – „(...) sprechen 1264 Einwohner deutsch, 2398 polnisch als Muttersprache(...).”, czyli w tłumaczeniu na język polski „1264 mieszkańców mówi po niemiecku, 2398 po polsku jako językiem macierzystym(...)”[26].

W miejscowości istniało wiele polskich organizacji społecznych i kulturalnych. 28 marca 1920 roku zawiązało się Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Żorach. Inicjatorem był Józef Wyrobek, który założył je wraz z pierwszymi 15 członkami. Gniazdo było oddziałem Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na Górnym Śląsku i liczyło początkowo 39 członków[27]. Funkcjonowały tutaj także regionalne koło Związku Towarzystw Polek, od 1919 roku Towarzystwo Oświaty na Górnym Śląsku im. św. Jacka oraz Chór „Feniks”[28].

W latach 1919–1921 miały miejsce trzy powstania śląskie, w których brali udział również mieszkańcy Żor. W lutym 1919 roku na konferencji paryskiej Czechosłowacja wysunęła roszczenie terytorialne do Żor[29].

W plebiscycie na Śląsku (20 marca 1921) mieszkańcy Żor opowiedzieli się w większości za pozostaniem w państwie niemieckim. Wynik głosowania dla Żor: za Polską 1036 osób, za Niemcami 2353 osoby[30].

 
Urząd Miejski w Żorach

Podczas III powstania śląskiego miasto zostało zajęte w nocy z 2/3 maja 1921 roku poprzez zwarty atak oddziałów powstańczych z kierunku północno-wschodniego przeprowadzony przez 2. batalion Nikodema Sobika z pułku żorskiego Antoniego Haberki oraz z kierunku zachodniego przeprowadzonego przez 3. batalion Feliksa Michalskiego z pułku żorskiego. Oddziały te wspierał także batalion dowodzony przez Józefa Szenderę z pułku pszczyńskiego Franciszka Rataja, który atakował miasto od południa. Powstańcy opanowali dworzec, pocztę, budynek Policji Plebiscytowej oraz zdobyli 11 karabinów maszynowych[28].

Po plebiscycie w 1921 roku i III powstaniu śląskim miasto znalazło się w granicach Polski jako część autonomicznego województwa śląskiego.

1 września 1939 roku miasto zajął Wehrmacht, a w październiku Żory zostały bezpośrednio włączone do III Rzeszy. W mieście utworzono polenlager nr 95 Sohrau[31] (1942–1945). W styczniu 1945 roku przez Żory przeszły tzw. marsze śmierci z obozów Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu na stację kolejową w Wodzisławiu Śląskim[32]. Od stycznia do marca tego roku trwały walki sił Armii Czerwonej z wojskami niemieckimi o Żory, w czasie których 80% zabudowy miasta zostało doszczętnie zniszczone. Miasto zostało zajęte przez oddziały 95 Korpusu Piechoty Armii Czerwonej i 1 Czechosłowacką Samodzielną Brygadę Pancerną. W 1975 roku na ówczesnym Placu Braterstwa Broni odsłonięto Pomnik Braterstwa Broni upamiętniający ten fakt[33].

Po wojnie nastąpiła odbudowa miasta. W latach 70. i 80. XX wieku miał miejsce intensywny przyrost demograficzny Żor, związany z rozwojem górnictwa węgla kamiennego i budową osiedli w technologii wielkiej płyty. Po 1989 roku górnictwo zostało objęte restrukturyzacją, co wpłynęło na gwałtowny wzrost bezrobocia w Żorach. W ramach walki z tym zjawiskiem utworzono podstrefę Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej i Żorski Park Przemysłowy, a miasto zmieniło charakter z przemysłowego na handlowo-usługowy.

Pożary edytuj

Specyficzną częścią historii miasta są liczne pożary, w tym m.in.:

  • 1552 – spłonęła połowa miasta
  • 1661 – spłonął drewniany kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
  • 1702 – spłonęły doszczętnie drewniana zabudowa rynku i większość domów przy pobliskich ulicach
  • 1807 – spłonął średniowieczny drewniany kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny

Na pamiątkę pożaru z 1702 roku, w jego rocznicę (11 maja), od ponad 300 lat obchodzone jest jedyne w Europie Święto Ogniowe, a do historii pożarów nawiązuje także otwarte w 2014 roku Muzeum Ognia.

Zabytki edytuj

 
Budynek Szkoły Muzycznej

Według Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajdują się następujące obiekty zabytkowe[34]:

  • dawny Dom Ludowy „Sala Polska”, obecnie dom kultury, ul. Dolne Przedmieście 1 (XIX/XX w.)
 
Rynek w Żorach
 
Fontanna na Starym Rynku w Żorach, 2023
 
Karuzela na Starym Rynku
  • dom, ul. Dolne Przedmieście 5, 2 poł. XIX wieku
  • dom, ul. Dworcowa 1, XIX wiek
  • zespół domu, ul. Dworcowa 6, 1903 r. (dom, ob. szkoła muzyczna oraz ogród)
  • niskie kamieniczki powstałe z cegieł muru obronnego przy ul. Murarskiej (nr: 11, 13, 19, 35, 37)
  • kamienice na rynku z XIX wieku (nr: 1, 12, 23)
  • domy przy ulicy generała Szeptyckiego, z XIX wieku (nr: 4, 6, 9, 12, 19[35])
  • domy przy ulicy Szerokiej z XIX wieku (nr: 7, 8[36], 12, 14, 16, 20)
 
Figura św. Jana Nepomucena na Rynku
 
Popiersie Stanisława Moniuszki
  • dom przy ul. Wodzisławskiej 111, z końca XIX wieku, w dzielnicy Rogoźna
  • kapliczka przy ul. Rybnickiej z XIX wieku, w dzielnicy Rowień

Pełna lista zabytków:

Osobna strona: Wikipedia:Wiki Lubi Zabytki/śląskie/Żory.

Poza obiektami wpisanymi w rejestr zabytków, na uwagę zasługują także inne obiekty, o znaczeniu historycznym:

  • Kapliczka przy ul. Murarskiej
  • Kamienne krzyże pokutne na starym cmentarzu przy ul. Męczenników Oświęcimskich oraz w dzielnicy Rogoźna na posesji przy ul. Wodzisławskiej
  • cmentarz żydowski – 1818 r.

Parki edytuj

 
Park Staromiejski w Żorach, 2023
 
Pałac w Baranowicach
 
Żorek z płonącą pochodnią przy Muzeum Ognia
 
Tężnia solankowa w Parku Cegielnia

Trasy rowerowe edytuj

Przez miejscowość przebiegają następujące trasy rowerowe:

  •   zielona trasa rowerowa nr 10 – Rybnik – Żory – Suszec
  •   czerwona trasa rowerowa nr 305 – Palowice – Żory
  •   czarna trasa rowerowa nr 301 – Leszczyny – Żory

Demografia edytuj

Osobny artykuł: Ludność Żor.
  • Zmiany w liczbie ludności Żor na przestrzeni ponad 200 lat[37][38]:

Największą populację Żory odnotowały w 1994 – 67 107 mieszkańców.

  • Piramida wieku mieszkańców Żor w 2014 roku[7].

 

Struktura ludności edytuj

  • Ogółem – 61945 (stan na 31.12.2015)
  • Kobiety – 31589
  • Mężczyźni – 30356[39]
  • Bezrobocie – 8,4%[40] (1545 osób, stan na 31.12.2015)[41]

Gospodarka edytuj

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (2020) w PLN – 4 781,16 zł, czyli 86,6% średniej krajowej[42].

W końcu grudnia 2013 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Żorach obejmowała ok. 2,0 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 10,9% do aktywnych zawodowo[40].

Infrastruktura i transport edytuj

Infrastruktura drogowa

 
Ul. Ogrodowa, Żory.jpg

Przez Żory (dzielnice: Rowień-Folwarki i Rój) przebiega autostrada A1 łącząca południe z północą kraju. Przez miasto przebiegają następujące drogi:

Komunikacja miejska

 
Bezpłatna komunikacja miejska
 
Centrum Przesiadkowe Żory, 2023

Miasto posiada Bezpłatną Komunikację Miejską (BKM), która jest organizowana przez Urząd Miasta w Żorach. W mieście działają też płatne linie MZK Jastrzębie-Zdrój, ZTZ Rybnik oraz ZTM, które łączą Żory z miastami ościennymi[43].

Połączenia kolejowe

Miasto posiada bezpośrednie połączenia kolejowe z:

 
Stacja kolejowa

W związku z tym, że sąsiednie Jastrzębie-Zdrój zabiega o przywrócenie połączeń kolejowych, jeden z analizowanych wariantów zakłada połączenie Jastrzębia-Zdroju z Katowicami przez Żory i Orzesze[44].

Infrastruktura techniczna edytuj

  • Hotspot na Rynku i w jego najbliższej okolicy[45].
  • Elektroniczne tablice na przystankach (BKM) informujące o odjazdach i opóźnieniach autobusów.
  • Telebimy zewnętrzne znajdujące się przy ruchliwych punktach miasta.

Rower miejski edytuj

We wrześniu 2018 roku w Żorach ruszyła wypożyczalnia rowerów miejskich GeoVelo. W Żorach można korzystać z 80 nowoczesnych jednośladów tzw. czwartej generacji.

Rowery GeoVelo można wypożyczyć i oddać w 26 lokalizacjach[46].

Edukacja edytuj

Żory oferują pełną gamę usług z zakresu edukacyjnego od form przedszkolnych aż do wydziałów zamiejscowych uczelni wyższych. Znajdują się tu: 13 publicznych przedszkoli oraz liczne placówki oświatowe.

Osobny artykuł: Lista placówek oświatowych w Żorach.

Kultura edytuj

 
Muzeum ognia

Miasto posiada Miejski Ośrodek Kultury, w którym m.in. znajduje się sala widowiskowa gdzie odbywają się koncerty i spektakle teatralne. Oprócz tego ośrodka w poszczególnych dzielnicach miasta działają świetlice realizujące zajęcia artystyczne[47].

W mieście znajdują się dwa kina: Scena „Na Starówce” z jedną salą kinową oraz kino Helios w Galerii Wiślanka z czterema salami[48].

W Żorach działa Miejska Biblioteka Publiczna, mieszcząca się w dawnym budynku młyna parowego[49].

Muzeum Miejskie znajduje się w zabytkowej willi Hearinga i posiada dwie wystawy stałe: Nasza tożsamość i Polskie poznawanie świata. Drugim muzeum jest Muzeum Ognia, mieszczące się w zbudowanym w 2014 roku budynku, uważanym za wyróżniające się dzieło architektury współczesnej[50].

 
Miejski Ośrodek Kultury
 
Kino Scena na Starówce, Żory

Sport edytuj

Osobny artykuł: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Żorach.

28 marca 1920 roku w Żorach utworzone zostało gniazdo najstarszej polskiej organizacji sportowej Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Koło to podlegało organizacyjnie VIII Rybnickiemu okręgowi śląskiej dzielnicy Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[27][51] i należało do szeregu sekcji gimnastycznych śląskiego Sokoła. W roku 1920 żorskie koło tej organizacji liczyło 39 członków[52].

Kluby edytuj

  • Octagon Team Żory (sztuki walki)
  • LKS Jedność Rogoźna (piłka nożna)
  • UKS Salmo Żory (pływanie)
  • MTS Żory (piłka ręczna)
  • MKS Żory (piłka nożna)
  • LKS Rój Żory (tenis stołowy, piłka nożna)
  • Iskra Rowień (piłka nożna)
  • MKS Polaris Żory (piłka nożna)
  • LKS Baranowice (piłka nożna)
  • Gepardy Żory (baseball)
  • KS Ogniwo Rogoźna Żory (tenis stołowy)
  • MOSiR MUKS Sari Żory (siatkówka)
  • UKS Czwórka Żory (lekkoatletyka)
  • Ks Kleszczów (piłka nożna)
  • MMA Sozo Żory (mieszane sztuki walki)
  • MUKS Sari Żory / Na Rondzie Team (koszykówka)
  • Grupa Biegowa HRmax Żory (lekkoatletyka, biegi długodystansowe)
  • UKS Judo Kontra Żory (Judo)
  • Żorska Akademia Koszykówki
  • Żorska Akademia Talentów Jastrzębski Węgiel

Działalność sportowa edytuj

  • MOSiR Żory
  • OLPN Żory

Orlik 2012 edytuj

Obecnie na terenie Żor znajduje się pięć boisk wybudowanych w ramach programu Orlik 2012.

Wspólnoty wyznaniowe edytuj

 
Kościół farny pw. św. Apostołów Filipa i Jakuba
 
Kościół ewangelicko-augsburski Zbawiciela
 
Kościół Zielonoświątkowy

Na terenie Żor działalność religijną prowadzą następujące związki wyznaniowe:

Miasta partnerskie edytuj

Aktualnie (2023 r.) miastami partnerskimi Żor są[69]:

Sąsiednie gminy edytuj

Czerwionka-Leszczyny, Jastrzębie-Zdrój, Orzesze, Pawłowice, Rybnik, Suszec, Świerklany

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Rocznik demograficzny 2022, Polska w liczbach [dostęp 2023-02-19] (pol.).
  2. ↑ Na czeskich mapach z XIX wieku pojawia się nazwa Žárov – [1].
  3. ↑ Lista miast w Polsce (spis miast, mapa miast, liczba ludności, powierzchnia, wyszukiwarka), Polska w liczbach [dostęp 2021-08-20] (pol.).
  4. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  5. ↑ Żory w liczbach. Zory Oficjalna Strona Miasta. [dostęp 2015-01-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-01)]. (pol.).
  6. ↑ Internetowy System Aktów Prawnych. isap.sejm.gov.pl. [dostęp 2015-01-25].
  7. ↑ a b Żory w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2015-12-30] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  8. ↑ Triest 1865 ↓, s. 791.
  9. ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
  10. ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
  11. ↑ Detlef Haberland: Die „Silesiographia” und „Breslo-Graphia” von Nicolaus Henel von Hennenfeld. Arkadiusz Cencora, Diana Codogni-Łańcucka. Wrocław: Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, 2011, s. 181. ISBN 978-83-910595-2-4.
  12. ↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 32.
  13. ↑ Rybnik w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom X, s. 62.
  14. ↑ Konstanty Damrot, „Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde”, Verlag von Felix Kasprzyk, Beuthen 1896.
  15. ↑ Die Wappen und Siegel der Deutschen Staedte: Flecken und Doerfer, Frankfurt a/Main 1898, s. 110.
  16. ↑ Grymlino, Jak nōm miejscowości przemianowali, eNowiny.pl, 2003.03.15.
  17. ↑ Dzielnice. zory.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-16)].
  18. ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe. wybory2002.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-20].
  19. ↑ Geografia wyborcza – Wybory samorządowe – Państwowa Komisja Wyborcza. wybory2006.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-20].
  20. ↑ Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo śląskie – m. Żory. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-20].
  21. ↑ Państwowa Komisja Wyborcza | Żory. wybory2014.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-10-20].
  22. ↑ BIP – Urząd Miasta Żory: Kluby Radnych, www.bip.zory.pl [dostęp 2019-07-27].
  23. ↑ Przerażający raport ws. jakości powietrza. Polskie miasta na czele listy. 2016-05-14.
  24. ↑ Historia Powiatu Prudnickiego – Starostwo Powiatowe w Prudniku, www.powiatprudnicki.pl [dostęp 2020-11-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-16].
  25. ↑ L. Freiherrn: Der Preußische Staat in allen seinen Beziehungen (...) Dritter Band. Berlin: Verlag von’August Hirschwald, 1837, s. 139.
  26. ↑ Triest 1865 ↓, s. 793.
  27. ↑ a b „Encyklopedia powstań śląskich”, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1982, s. 563, hasło „Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” – dzielnica Śląska”.
  28. ↑ a b „Encyklopedia powstań śląskich”, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1982, s. 674, hasło „Żory”.
  29. ↑ Franz Choholatý Gröger: Připojení Hlučínska k ČSR 4. 2. 1920. 19 lutego 2010. [dostęp 2018-12-30]. (cz.).
  30. ↑ Wyniki plebiscytu w powiecie rybnickim. home.arcor.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-07)].
  31. ↑ Polenlager Sohrau, Bundesarchiv.
  32. ↑ Piotr Hojka, Sławomir Kulpa: Kierunek Loslau. Marsz ewakuacyjny więźniów oświęcimskich w styczniu 1945 r., Wodzisław Śląski 2016.
  33. ↑ „Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa”. Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 296.
  34. ↑ Zabytki w Polsce, nid.pl.
  35. ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 27 lipca 2020 r.. wkz.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-08)]. (pol.). wkz.katowice.pl [dostęp 2020-07-27].
  36. ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 7 października 2022 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2022-10-14].
  37. ↑ B. Kieczka, G. Utrata – Moja „Mała Ojczyzna” Dzieje Żor, wydanie XI.
  38. ↑ GUS: Bank Danych Lokalnych.
  39. ↑ Vademecum samorządowca 2016 http://katowice.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_slaskie/portrety_miast/miasto_zory.pdf.
  40. ↑ a b Vademecum Samorządowca 2016 GUS.
  41. ↑ Analizy i statystyki – Powiatowy Urząd Pracy w Żorach.
  42. ↑ Bank Danych Lokalnych GUS, Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto.
  43. ↑ Centrum Przesiadkowe w Żorach - Najlepsza Przestrzeń Publiczna Województwa Śląskiego, npp.slaskie.pl [dostęp 2023-11-26].
  44. ↑ Żory z szansą na lepsze połączenie kolejowe do Katowic? – Żory informacje, zory.com.pl [dostęp 2018-11-29].
  45. ↑ Oficjalna strona Urzędu Miasta. zory.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-28)].
  46. ↑ Rowery miejskie wypożyczysz i oddasz w nowych miejscach! – Żory informacje, zory.com.pl [dostęp 2018-11-29].
  47. ↑ Placówki. Miejski Ośrodek Kultury w Żorach. [dostęp 2021-04-20].
  48. ↑ Kino Helios. Galeria Wiślanka. [dostęp 2021-04-20]. (pol.).
  49. ↑ Aktualności – Miejska Biblioteka Publiczna w Żorach, mbpzory.pl [dostęp 2022-12-05].
  50. ↑ Muzeum Ognia jak pochodnia. [dostęp 2015-01-03].
  51. ↑ Zbigniew Hojka: „Działalność Towarzystwa gimnastycznego „Sokół” na ziemi rybnickiej w latach 1898–1939”, Rybnicki Kurier Muzealny nr 4, czerwiec 2012.
  52. ↑ „Srebrna księga Sokolstwa Polskiego na Śląsku”, nakł. Wydziału Dzielnicy Śląskiej; drukiem „Katolika”, Bytom 1920.
  53. ↑ Zbory i placówki, chwe.pl [dostęp 2023-08-15].
  54. ↑ Lista zborów, chwz.info.pl [dostęp 2022-05-16].
  55. ↑ Parafie Ewangelicznego Kościoła Chrześcijańskiego. ekch.pl. [dostęp 2022-08-18].
  56. ↑ Zbory, maranatha.pl [dostęp 2022-05-16].
  57. ↑ Nasze zbory i placówki, kchds.pl [dostęp 2022-05-16].
  58. ↑ Żory, luteranie.pl [dostęp 2022-05-16].
  59. ↑ a b c d e f g h i j Żory, archidiecezjakatowicka.pl [dostęp 2022-05-16].
  60. ↑ Church finder, nak.org [dostęp 2022-05-16].
  61. ↑ Kontakt [dostęp 2022-05-16] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-03].
  62. ↑ Anna Bieńkuńska i inni, Wyznania religijne w Polsce w latach 2015–2018, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2019, s. 217, ISBN 978-83-66466-00-5.
  63. ↑ Rejestr kościołów i innych związków wyznaniowych, gov.pl [dostęp 2022-05-16].
  64. ↑ Zbory Kościoła Wolnych Chrześcijan, kwch.org [dostęp 2022-05-16].
  65. ↑ O nas, chwzory.pl [dostęp 2022-05-16].
    *Kontakt, chwzory.pl [dostęp 2022-05-16].
  66. ↑ Znajdź Kościół, kz.pl [dostęp 2022-05-16].
  67. ↑ a b c d Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-25].
  68. ↑ Świadkowie Jehowy w Żorach wznawiają publiczną działalność, zory.com.pl, 28 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-30].
  69. ↑ Miasta partnerskie. [w:] Urząd Miasta Żory [on-line]. [dostęp 2023-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-08-11)]. (pol.).

Bibliografia edytuj

  • Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschliesen. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Żory&oldid=71987167”