Języki samojedzkie

Języki samojedzkie, rzadziej nazywane także językami samodyjskimi – podrodzina językowa w obrębie rodziny uralskiej.

Proces zaniku języków samojedzkich – obszar zakreskowany to przybliżony zasięg występowania w XVII wieku, obszar jednolity to zasięg w XX wieku

Rozmieszczenie geograficzne języków rodziny uralskiej:

     języki fińskie

     języki ugryjskie

     języki samojedzkie

     język jukagirski

Języki samojedzkie występują w północnej Rosji (północno-wschodni skrawek Europy i północno-zachodnia Azja). Posługuje się nimi ok. 25–30 tys. ludzi, określanych jako Samojedzi lub Nieńcy. W użyciu pozostają cztery języki samojedzkie, są to:

• język nieniecki (juracki) (ok. 23–27 tys. mówiących)
• język nganasański (tawgi-samojedzki) (tawgijski) (ok. 500–1000 mówiących)
• język eniecki (jenisej-samojedzki) (mniej niż 300 mówiących)
• język selkupski (ostiak-samojedzki) (ok. 1,5–3 tys. mówiących)

Wszystkie z nich są mniej lub bardziej zagrożone wymarciem. Spośród kilku wymarłych najbardziej znanym był język kamasyjski (sajan-samojedzki). Język matorski (który wymarł ok. 1839 r.) prawie w ogóle nie został udokumentowany (jego opis sprowadza się do pewnych list słownictwa).

Ich klasyfikacja genetyczna jest słabo ustalona. Języki samojedzkie dzieli się na dwa konwencjonalne zespoły: północnosamojedzki i południowosamojedzki. Spośród używanych obecnie języków samojedzkich wszystkie poza selkupskim (ostiak-samojedzkim) należą do zespołu północnego. Wymarłe języki samojedzkie należały do zespołu południowego. Tradycyjny podział na języki północne i południowe raczej nie ma charakteru genealogicznego, lecz reprezentuje ujęcie geograficzne.

Z samojedzkimi być może spokrewnione są języki jukagirskie.

Bibliografia

• NicoleN. Nau NicoleN., Języki w niebezpieczeństwie: księga wiedzy, NicoleN. Nau i inni red., wyd. 1, Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 2016, DOI: 10.14746/9788394719845, ISBN 978-83-947198-4-5 .
• BeátaB. Wagner-Nagy BeátaB., SándorS. Szeverényi SándorS., Samoyedic: General introduction, [w:] MarianneM. Bakró-Nagy, JohannaJ. Laakso, ElenaE. Skribnik (red.), The Oxford Guide to the Uralic Languages, Oxford, UK: Oxford University Press, 2022 (Oxford Guides to the World’s Languages), s. 659–673, DOI: 10.1093/oso/9780198767664.003.0034, ISBN 978-0-19-876766-4, OCLC 1310268462  (ang.).