Wikipedia

Jack Dempsey

bokser amerykański (1895-1983)
Nie mylić z: Nonpareil Jack Dempsey.

Jack Dempsey, właśc. William Harrison Dempsey (ur. 24 czerwca 1895, zm. 31 maja 1983) − amerykański bokser, w latach 1919-1926 mistrz świata wagi ciężkiej.

Jack Dempsey
Ilustracja
Pseudonim

Kid Blackie (w początkowym okresie kariery)
Manassa Mauler
Tiger Jack

Data i miejsce urodzenia

24 czerwca 1895
Manassa (Kolorado)

Data i miejsce śmierci

31 maja 1983
Nowy Jork

Obywatelstwo

Stany Zjednoczone

Kategoria wagowa

ciężka

Bilans walk zawodowych[a]
Liczba walk

83

Zwycięstwa

66

Porażki

6

Remisy

11

  1. ↑ Bilans walk aktualny na 22.09.1927.

Życiorys

edytuj

Urodził się 24 czerwca 1895 w Manassie, w stanie Kolorado[1]. Był synem Hyruma Dempseya i Mary Celii z domu Smooth, która pochodziła z rodziny szkocko-irlandzkiej i której babka była Czirokezką[2]. Otrzymał imiona na cześć Williama Harrisona, byłego prezydenta USA[1]. Dorastał w wielodzietnej rodzinie – był dziewiątym[3] z jedenaściorga rodzeństwa. Jako dziecko rozpoczął treningi bokserskie pod okiem najstarszego brata, Bernie’ego[4]. Ze względu na pracę ojca kilkukrotnie zmieniał z rodziną miejsce zamieszkania – mieszkał m.in. w Provo, gdzie ukończył szkołę podstawową, oraz w Lakerview, gdzie – jako 16-latek – podjął pracę w kopalni miedzi[5]. Kilka miesięcy później, w 1911 opuścił dom rodzinny i przez kolejne trzy lata był włóczęgą oraz imał się wielu dorywczych prac, m.in. był sprzątaczem, strzygł trawniki, zbierał owoce i kopał rowy kanalizacyjne[6].

Początek kariery

edytuj

Będąc włóczęgą, często wdawał się w bójki w lokalnych barach, a z czasem zaczął pobierać wynagrodzenie za amatorskie walki w tego typu miejscach[7]. Przybrał pseudonim Kid Blackie i pozyskał swojego pierwszego menedżera – Ottona Flotę, który wyszukiwał mu przeciwników w dobrze płatnych walkach i troszczył się o prawidłowość zawieranych kontraktów[8]. Jego następnym menedżerem został Hardy Downing, właściciel półamatorskiego klubu bokserskiego w Salt Lake City, gdzie Humspey rozpoczął profesjonalne treningi[9]. Jakiś czas później nawiązał współpracę menedżerską z Jackiem Gilfeatherem, który zorganizował mu walkę z Johnnym Sudenbergiem – pojedynek zakończył się remisem[10]. 13 czerwca 1915 w Tonopah stoczył rewanżową walkę z Sudenbergiem, również zakończoną remisem (po 10 rundach)[11]. Do końca roku stoczył jeszcze kilka walk, m.in. pokonał Freda Woodsa poprzez nokaut w czwartej rundzie i dwukrotnie zawalczył z Andym Malloyem – pierwszą wygrał po 10 rundach na punkty, a w drugiej znokautował rywala w trzeciej rundzie[12]. Niedługo później zaczął trenować u Malloya[12].

W listopadzie 1914 w Cripple Creek odbył swoją pierwszą walkę pod pseudonimem „Jack Dempsey”, który przybrał w hołdzie utytułowanemu, XVIII-wiecznemu bokserowi Jacka „The Nonpareil” Dempseya; pojedynek z George’em Copelinem został zakończony przez arbitra w szóstej rundzie[13]. Po nawiązaniu współpracy menedżerskiej z Jacka Price’a kontynuował serię zwycięskich walk na ringach stanów Utah, Kolorado i Nevada[14]. Chcąc walczyć z lepszymi zawodnikami, w 1916 poleciał z Price’em do Nowego Jorku[15]. Stoczył dwie 10-rundowe walki no decision ze znanymi pięściarzami – cięższym o 24 kg Andre Andersonem (Dempsey wówczas ważył 74 kg) i Burtem Kennym[16]. Za swoje walki zyskał pozytywne recenzje od dziennikarzy sportowych, którzy chwalili go za jego szybkość, silne ciosy i widowiskowy sposób walki oraz nadali mu przydomek „Młociarz z Manassy” (Manassa Mauler)[17]. Wkrótce później zakończył współpracę menedżerską z Jackiem Price’em, a jego nowym agentem został John Reisler, który zaproponował mu walkę z Samem Langfordem lub Gumboatem Smithem), zawodnikami ze światowej czołówki, ale żadnej z tych ofert nie przyjął[18]. 14 lipca 1916 stoczył, zakończoną remisem, walkę z Johnem Lesterem Johnsonem[19]. Po tej walce, rozczarowany współpracą z Reislerem, wrócił do Salt Lake City, gdzie w kolejnych miesiącach stoczył kilka słabo płatnych walk[19]. Następnie pojechał do Kansas City, gdzie na krótko został sparingpartnerem Carla Morrisa[20].

Droga do walki o tytuł mistrzowski

edytuj

13 lutego 1917 w Murray (Utah) zmierzył się z Jimem „Firemanem” Flynnem, ale – decyzją swojego sekundanta (którym był jego brat, Bernie Dempsey) poddał walkę już w pierwszej rundzie[21]. Następnie odbył serię czterorundowych pojedynków – dwie wygrał, jedną przegrał i trzy zremisował[22]. Następnie podjął pracę w stoczni w Tacomie, ale porzucił ją zaledwie kilka dni później i powrócił do rodzinnego domu, dowiedziawszy się o zamordowaniu jego najmłodszego brata, Bruce’a, podczas ulicznej bójki[23].

Nie chcąc przerywać kariery, uzyskał zwolnienie z pełnienia służby wojskowej po wybuchu I wojny światowej, za co był szeroko krytykowany w prasie, choć jednocześnie wpłacił kilkadziesiąt tysięcy dolarów na rzecz amerykańskiej armii[24]. 8 czerwca 1920 w sądzie federalnym w San Francisco rozpoczął się proces przeciwko Dempseyowi o świadome i przestępcze uchylanie się od służby wojskowej, na którym ława przysięgłych oczyściła go z zarzutów[25].

Powrócił do rywalizacji sportowej za sprawą Jacka Kearnsa, który zaoferował mu współpracę menedżerską[26]. Po intensywnych treningach z Teddym Hayesem przystąpił 7 września 1917 do walki z Willym Meehanem zakończonej remisem po czterech rundach[27]. Do końca roku pokonał jeszcze kilku zawodników: Charlie’ego Millera (nokaut w pierwszej rundzie), Boba McAlistera (w czwartej rundzie), Gunboatem Smithem (wygrana na punkty po czterech rundach) i Carlem Morrisem (wygrana po czterech rundach)[28].

Na początku 1918 znokautował trzech spośród najlepszych zawodników wagi ciężkiej na świecie – Homera Smitha (w pierwszej rundzie), Carla Morrisa (dyskwalifikacja zawodnika w szóstej rundzie) i Jima Flynna (nokaut w pierwszej rundzie)[29]. Następnie pokonał także Billa Brennana (w szóstej rundzie), Dana Flynna (w pierwszej rundzie), Artura Pelkeya (w pierwszej rundzie) i Billy’ego Miske (w 10. rundzie)[30]. Seria zwycięstw usytuowała Dempseya w ścisłej amerykańskiej czołówce pięściarzy.

27 lipca 1918 po zaledwie 23 sekundach walki pokonał Freda Fultona, wówczas uważanego za jedynego pięściarza, który mógłby odebrać tytuł mistrzowski Jessowi Willardowi[31]. Od tego momentu był głównym pretendentem do tytułu mistrza świata wszechwag, a dziennikarze nadali mu przydomki „Tygrys” (ang. Tiger) i „Pogromca Olbrzymów”[32]. Do końca roku znokautował kilku innych zawodników: Terry’ego Kellara (w piątej rundzie), Jacka Morana (w pierwszej rundzie), Battlinga Levinsky’ego (w trzeciej rundzie), Dana Flynna (w pierwszej rundzie), Carla Morrisa (w pierwszej rundzie) i Gunboata Smitha (w drugiej rundzie), poza tym wygrał na punkty z Billym Miske’em (po sześciu rundach) i przegrał na punkty z Willie’em Meehanem (po czterech rundach)[33]. Od stycznia do kwietnia 1919 zwyciężył w kolejnych pięciu pojedynkach poprzez nokaut w pierwszej rundzie[34].

W drugiej połowie czerwca 1919 rozpoczął treningi z Jimem De Forestą do walki o mistrzostwo świata wszechwag z Jessem Willardem, która odbyła się 4 lipca 1919 w Toledo (Ohio)[35]. Po trzech rundach jednostronnej walki sekundanci poddali Willarda, który doznał złamania pięciu żeber i stracił sześć zębów[36]; do końca życia uważał, że walka była nieczysta i że Dempsey musiał mieć coś twardego w rękawicach. Była to zarazem pierwsza walka w USA, w której poza arbitrem ringowym było wyznaczonych również dwóch innych sędziów, którzy mieli ewentualnie rozstrzygnąć ją na punkty. Walkę śledziło prawie 20 tys. widzów na trybunach[37].

6 września 1920 zawalczył w obronie tytułu mistrzowskiego z Billym Miske, który poddał walke już w pierwszej rundzie[38]. 14 grudnia tego samego roku w Nowym Jorku przystąpił do walki z Billym Brennanem, któreto znokautował w 12. rundzie[39].

„Walki stulecia”

edytuj
 
Dempsey i Georges Carpentier

2 lipca 1921 na specjalnie wybudowanym stadionie na ponad 80 tys. miejsc w Jersey City pokonał Georges Carpentiera (mistrza świata wagi półciężkiej) w czwartej rundzie poprzez nokaut[40]. Ich pojedynek, zapowiadany w mediach jako „walka stulecia”[41], przyniósł organizatorom wówczas rekordowy zysk w wysokości 1 789 328 dolarów[42]. Dempsey za walkę otrzymał 300 tys. dol. i 25% od praw autorskich za sfilmowanie pojedynku[43]. 4 lipca 1923 w Shelby (Montana) zawalczył z Tommym Gibbonsem, którego pokonał na punkty w 15 rundach[44].

Osobny artykuł: Walka Jacka Dempseya z Luisem Ángelem Firpo.

Kolejny rywalem Dempseya został Luis Ángel Firpo, który poprzez warunki fizyczne górujące nad Dempseyem (był o 5 cm wyższy i o 11 kg cięższy), stał się realnym zagrożeniem dla mistrza. Walkę stoczyli 14 września 1923 w Nowym Jorku[45]; w pierwszej rundzie siedmiokrotnie doprowadził do nokdaunu, po czym został trafiony sierpowym i wypadł z ringu, wprost na siedzących najbliżej dziennikarzy – kiedy wrócił na ring, arbiter odliczał dziewiątą sekundę, ale czynił to wolno, co wzbudziło kontrowersje (jak policzono, od momentu nokdaunu upłynęło aż 17 sekund)[46]. Ostatecznie pokonał Firpo poprzez nokaut w pierwszej minucie drugiej rundy pojedynku[47]. Walka odbiła się szerokim echem w świecie bokserskim i stała się przyczynkiem do poważnych zmian w przepisach dotyczących zachowania boksera m.in. wobec wyliczanego rywala i po wypadnięciu z ringu[48]. Walka odniosła sukces finansowy – przy ponad 88 228 sprzedanych biletach przyniosła zysk w wysokości 1 127 700 dol., z których Dempsey otrzymał zakontraktowane 37,5%, tj. ok. 423 tys. dol[49].

Walki z Gene’em Tunneyem

edytuj

Na ringu pojawiał się niezmiernie rzadko, tylko w hojnie opłacanych walkach pokazowych, co było spowodowane m.in. brakiem rywala odpowiedniej klasy[50]. 6 września 1924 miał zawalczyć z czarnoskórym Harrym Willsem, ale do pojedynku nie doszło z powodu uprzedzeń rasowych – do jego organizacji nie dopuścił James A. Farley, ówczesny przewodniczący Komisji Bokserskiej Stanu Nowy Jork, w czym poparł go gubernator Al Smith[51]. Latem 1925 zakończył współpracę menedżerską z Jackiem Kearnsem, a jego nowym agentem został Gene Normile[52].

23 września 1926 w Filadelfii, po trzech latach przerwy od walk, zmierzył się z Gene’em Tunneyem, przez którego – w obecności rekordowej liczby 120 757 widzów – został pokonany po 10 rundach jednogłośnie na punkty[53]. Za udział w walce, która przyniosła organizatorom 1 895 733 dol. zysku ze sprzedaży biletów, otrzymał 717 tys. dol[54]. Po zwycięskiej walce z Jackiem Sharkeyem, którego znokautował 21 lipca 1927 w Nowym Jorku w siódmej rundzie, przystąpił 22 września tego samego roku w Chicago do rewanżu z Tunneyem, ale ponownie został pokonany na punkty po 10 rundach[55]. Walka, którą obejrzało 104 943 widzów, przyniosła organizatorom 2 658 660 dol. zysku, z czego 425 tys. dol. otrzymał Dempsey[56]. 4 marca 1928 ogłosił zakończenie kariery. Pod koniec roku razem z Texem Rickardem założył spółkę zajmującą się promocją walk bokserskich[57]. Występował także w walkach pokazowych – w latach 1931−1933 stoczył ich ponad 100[58], m.in. z Kingiem Levinskym[58]. Do ostatniej walki pokazowej – z Cowboyem Lutrellem – przystąpił w 1940 i pokonał przeciwnika w drugiej rundzie[59]. Zajmował się także sędziowaniem walk bokserskich i zapaśniczych[58].

Kariera filmowa i biznesowa

edytuj
 
Dempsey z żoną

Równocześnie z rozwojem kariery bokserskiej, w latach 20. zaczął działalność aktorską. Na początku 1920 zagrał w 15-odcinkowym serialu Śmiałek Jack (Daredevil Jack)[60]. Następnie wystąpił w filmie Żywy lub martwy (Dead or Alive)[61]. Pod koniec 1920 został zatrudniony do występów w wodewilu Alexandra Pantagesa[62]. Po walce z Firpo zagrał w filmie Walcz i zwyciężaj (Fight and Win)[63]. W 1925 występował w spektaklu Wielka walka (The Big Fight; reż. David Belasco) na Broadwayu[64]. Zagrał główną rolę w filmie Szaleństwo Manhattanu (Manhattan Madness), na którego promocję wydał 80 tys. dol. i który okazał się artystyczną klapą[50]. W latach 30. zagrał m.in. w filmach Bokser i dama (The Prizefighter and the Lady) i Mr Broadway[58]. Występował też w nowojorskich teatrach.

W lipcu 1923 został współwłaścicielem hotelu „Barbara” w Los Angeles, który sprzedał w 1927[65]. W marcu 1935 założył z Jake Amronem restaurację w Nowym Jorku, którą zamknął w 1974[66].

Po zakończeniu kariery

edytuj

Po wybuchu II wojny światowej zgłosił się na ochotnika do armii i marynarki wojennej, ale do żadnej nie został przyjęty ze względu na swój wiek[67]. Ostatecznie trafił do Gwardii Ochrony Wybrzeża[67].

Warunki fizyczne i styl walki

edytuj

Mierzył 186 cm wzrostu[68]. Ważył w różnych okresach kariery od 74[69] do 92 kg; w szczytowej formie – ok. 85 kg. Prócz dużej siły fizycznej i wytrzymałości miał instynkt walki. Zaskakiwał rywali szybkimi atakami już od pierwszego gongu[70], a wiele walk wygrywał w pierwszej rundzie. Był jednym z pierwszych mistrzów walki w zwarciu. Zadawał całe serie szybkich i silnych ciosów[71]. Dobrze opanował sztukę balansu ciałem, co przy jego szybkości czyniło go trudnym do trafienia.

Sława

edytuj

Uchodzi za jednego z największych mistrzów wagi ciężkiej i umieszczany jest w pierwszej piątce bokserów wszech czasów tej wagi. W 1950 został okrzyknięty największym bokserem mijającego 50-lecia w plebiscycie agencji Associated Press[72]. W 1954 został wpisany do Ring Boxing Hall of Fame, a w 1990 – do International Boxing Hall of Fame.

Jego imieniem i nazwiskiem nazwano jeden z gatunków ryb z rodziny pielęgnicowatych, Cichlasoma octofasciatum.

Życie prywatne

edytuj

19 października 1916 w Farmington (Utah) ożenił się ze starszą o 15 lat Maxine Cates, jednak niedługo po ślubie się z nią rozstał, a pod koniec 1918 wziął rozwód[73]. 7 lutego 1925 poślubił aktorkę filmową Estelle Taylor, z którą rozwiódł się 24 sierpnia 1930[74]. Nawiązał romans z tancerką Agnes O’Loughlin[58]. W 1933 poślubił broadwayowską piosenkarkę Hannah Williams, z którą miał dwie córki: Joannę (ur. 4 sierpnia 1934) i Barbarę (ur. 28 sierpnia 1936) i z którą rozwiódł się w 1943[75]. W 1958 podczas uroczystości w Tijuanie ożenił się z businesswoman Deanną Piattelli[67].

Bibliografia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Słowiński 2003 ↓, s. 22.
  2. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 7, 9, 14.
  3. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 14.
  4. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 27–29.
  5. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 25–27, 29–30.
  6. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 30–31.
  7. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 31–32.
  8. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 32–33.
  9. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 35.
  10. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 35–36.
  11. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 36.
  12. ↑ a b Słowiński 2003 ↓, s. 37.
  13. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 37–40.
  14. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 40.
  15. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 40, 42.
  16. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 44–45.
  17. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 45.
  18. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 45–46.
  19. ↑ a b Słowiński 2003 ↓, s. 47.
  20. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 48.
  21. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 48–49.
  22. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 51.
  23. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 51–52.
  24. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 48, 83.
  25. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 98–101.
  26. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 52.
  27. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 54, 56.
  28. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 56–58.
  29. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 58–59.
  30. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 59.
  31. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 63–64.
  32. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 65.
  33. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 65, 67.
  34. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 67.
  35. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 64–65, 72.
  36. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 80.
  37. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 77.
  38. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 105, 114.
  39. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 115-118.
  40. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 138, 150–151.
  41. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 126.
  42. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 141.
  43. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 137.
  44. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 161–162.
  45. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 170.
  46. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 171–173.
  47. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 174.
  48. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 174–175.
  49. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 166, 170.
  50. ↑ a b Słowiński 2003 ↓, s. 196.
  51. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 181, 184.
  52. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 193–194, 202.
  53. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 195, 202–206.
  54. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 203.
  55. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 209–211, 214, 220.
  56. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 214.
  57. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 223.
  58. ↑ a b c d e Słowiński 2003 ↓, s. 226.
  59. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 226–227.
  60. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 85–86.
  61. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 101.
  62. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 119.
  63. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 176.
  64. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 195.
  65. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 164, 222.
  66. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 227, 230–231.
  67. ↑ a b c Słowiński 2003 ↓, s. 228.
  68. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 64.
  69. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 44.
  70. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 204, 216.
  71. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 149.
  72. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 228–229.
  73. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 41–42, 47, 51, 65–67.
  74. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 179, 187, 226.
  75. ↑ Słowiński 2003 ↓, s. 227–228.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jack_Dempsey&oldid=75788673”