Jan Gadomski (astronom)
Jan Gadomski (ur. 24 czerwca 1889 w Czatkowicach (obecnie osiedle Krzeszowic), zm. 2 stycznia 1966) – polski astronom, popularyzator astronomii i kosmonautyki.
 Jan Gadomski ok. 1960 roku | |
| Data i miejsce urodzenia |
24 czerwca 1889 |
|---|---|
| Data śmierci |
2 stycznia 1966 |
| Zawód, zajęcie | |
Życiorys Edytuj
Syn Kazimierza i Marii z Wieniawa-Długoszowskich[1]. W 1908 r. ukończył gimnazjum w Krakowie, po czym podjął studia astronomiczne, które ukończył w 1914 r. Od 1919 roku pracował jako asystent Tadeusza Banachiewicza w Obserwatorium Krakowskim, a od 1927 roku był adiunktem w Obserwatorium Warszawskim.
W 1922 roku założył Stację Obserwacyjną na Lubomirze, w której pracował przez dwa lata. Brał też aktywny udział w tworzeniu Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologicznego na szczycie Pop Iwan[2].
Jego badania naukowe obejmowały obserwacje gwiazd zmiennych zaćmieniowych, dokonał m.in. obserwacji 857 zaćmień Algola.
Zajmował się popularyzacją astronomii. Od 1930 roku zastąpił Tadeusza Banachiewicza w redagowaniu dodatku astronomicznego do Kalendarza Ilustrowanego Kuriera Codziennego[3]. Był autorem podręczników astronomii dla liceów ogólnokształcących, wydanego w 1938 roku we Lwowie, współautorem (wraz z Eugeniuszem Rybką) podręcznika kosmologii z roku 1931 oraz licznych monografii astronomicznych.
Po wojnie wraz z Michałem Kamieńskim współtworzył obserwatorium przy Uniwersytecie Warszawskim, po rozpoczęciu działalności uczelni został jego kierownikiem [4]. Założył filię obserwatorium w Ostrowiku, gdzie umieścił instrumenty uratowane z obserwatorium na Popie Iwanie. W 1948 r. został, pierwszym po wojnie, prezesem Towarzystwa Miłośników Astronomii, w latach 1946-1950 redagował czasopismo Urania - Postępy Astronomii.
W 1953 roku został członkiem Komisji Gwiazd Zmiennych, a w roku 1963 członkiem Komisji Badania Fizycznego Planet Międzynarodowej Unii Astronomicznej[5]. W 1964 otrzymał Nagrodę „Problemów” za osiągnięcia w dziedzinie popularyzowania nauki[6].
Imię Jana Gadomskiego nosi krater Gadomski, położony na niewidocznej z Ziemi stronie Księżyca.
Wybrane publikacje Edytuj
- Kosmografja: podręcznik dla szkół średnich (1931, wspólnie z Eugeniuszem Rybką)
- Astronomia: dla 2 kl. liceów ogólnokształcących, wydział humanistyczny i klasyczny (Książnica, Lwów, 1938)
- Zarys historii astronomii polskiej (Kraków, 1948)
- Człowiek tworzy własny firmament (Wydawnictwo „Iskry”, 1959)
- Na kosmicznych szlakach (Nasza Księgarnia, Warszawa, 1961)
- Powstanie kosmosu i jego życie (Nasza Księgarnia, Warszawa 1963)
- Poczet wielkich astronomów (1965)
- Astronomia popularna (współautor, 1967)
Przypisy Edytuj
- ↑ Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 188.
- ↑ Andrzej Woszczyk: Jan GADOMSKI, 1889–1966. W: Andrzej Woszczyk: Sylwetki astronomów polskich XX wieku. Toruń: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa "Dom Organizatora", 2008, s. 47-48. ISBN 978-83-7285-385-1.
- ↑ Kalendarze astronomiczne i astrologiczne, Ewa Wójcik, Konspekt nr 2/2005. [dostęp 2006-11-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-11-04)].
- ↑ Michał Kamieński. In Memoriam Krzysztof Ziołkowski Urania – Postępy Astronomii nr 6/2007
- ↑ Ewa Gadomska-Szczepankowska, Barbara Scudder, Wspomnienia rodzinne w 40-lecie Jego śmierci, [w:] Andrzej Woszczyk, Sylwetki Astronomów Polskich XX w., Toruń: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa "Dom Organizatora", 2008, s. 48-50, ISBN 978-83-7285-385-1.
- ↑ Józef Hurwic, Czasopismo „Problemy” w polskim życiu intelektualnym po drugiej wojnie światowej, „Analecta”, 8/2 (16), 1999, s. 20.