Johann Georg Pinsel

rzeźbiarz i snycerz polski
(Przekierowano z Jan Jerzy Pinzel)

Johann Georg Pinsel[1][2], Jan Jerzy Pinzel lub Jan Jerzy Pinsel, niem. Johann Georg Pinsel (zm. pomiędzy 1761 a 1762) – rzeźbiarz i snycerz pochodzenia niemieckiego lub czeskiego (brzmienie nazwiska wskazuje na niemiecki obszar językowy), jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy działających w Rzeczypospolitej w okresie rokoka.

Johann Georg Pinsel
Data śmierci

1761/1762

Narodowość

niemiecka/czeska

Dziedzina sztuki

rzeźbiarstwo, snycerstwo

Epoka

rokoko

Muzeum artysty

Muzeum Pinzla we Lwowie

Jako twórca jest nieco zagadkową postacią. Niewiele jest materiałów archiwalnych na jego temat. Na podstawie niewielu istniejących śladów historykom udało się w przybliżeniu odtworzyć jego drogę artystyczną. Zniszczenie znacznej części jego dorobku w okresie władzy sowieckiej utrudnia pełną ocenę jego sztuki.

Spośród rzeźbiarzy pierwszej połowy XVIII w. najbliżsi mu byli Matthias Bernhard Braun z Pragi i Ignac Rohrbach z Chrudima, a wśród współczesnego mu pokolenia - przedstawiciele bawarskiej szkoły rzeźby rokokowej z Ignatzem Güntherem na czele[3].

Życie i twórczość

edytuj
 
Rzeźba św. Jerzego z soboru św. Jura we Lwowie
 
Rzeźby ołtarza głównego w kościele Wniebowzięcia NMP w Buczaczu
 
Anioł z muzeum Pinzla we Lwowie
 
Ukrzyżowanie. Około 1755-1760

Brzmienie nazwiska Pinsla wskazuje na niemiecki obszar językowy miejsca, skąd pochodził. Jan K. Ostrowski uważa, iż pochodził zapewne z południowych Niemiec lub Czech, przybył na teren Rzeczypospolitej ok. 1750 i osiedlił się w Buczaczu jako serwitor dziedzica tego miasta Mikołaja Bazylego Potockiego, starosty kaniowskiego[4], mecenasa sztuk na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej, fundatora okazałych świątyń i budowli świeckich i ich rzeźbiarskiego wystroju. 13 maja 1751 Pinsel zawarł w Buczaczu związek małżeński z Marianną Elżbietą z Majewskich Kieytową, wdową po Janie, z którą miał synów, ochrzczonych w kościele farnym w Buczaczu: Bernarda (4 czerwca 1752, jego ojcem chrzestnym był architekt Bernard Meretyn), i Antoniego (3 czerwca 1759). 24 października 1762 roku Marianna Pinslowa już jako wdowa zawarła trzeci związek małżeński z Janem Berensdorffem. Biorąc pod uwagę obowiązujący wówczas okres żałoby przez jeden rok, można wyznaczyć datę śmierci Pinsla na koniec września lub październik 1761 (najpóźniej w początku 1762).

Pinsel tworzył w latach 1750–1761 pod protektoratem Mikołaja Bazylego Potockiego. Współpracował z jednym z największych lwowskich architektów Bernardem Meretynem. Miał pracownię w Buczaczu. Tworzył początkowo w kamieniu, dekorując wznoszone przez Meretyna budowle – ratusz w Buczaczu i sobór św. Jura we Lwowie oraz figury Niepokalanego Poczęcia Marii i św. Jana Nepomucena przy drogach w Buczaczu. Następne dzieła Pinsla to wielkie zespoły ołtarzowe wyrzeźbione w drewnie, przeznaczone dla kościołów, m.in. w Horodence (1752–1755), Hodowicy (ok. 1758) oraz w Monasterzyskach (1761). Johann Georg Pinsel wykonał również rzeźby dla kaplicy w Mariampolu, klasztoru w Sąsiadowicach, kościoła św. Marcina we Lwowie. Rzeźby i reliefy dla cerkwi św. Pokrowy w Buczaczu wiązane są z działalnością warsztatu Pinsla, działającego po śmierci artysty. Wystrój fary w Buczaczu jest również dziełem warsztatu pozostawionego przez Pinsla, przy jego wykonaniu pracował m.in. Antoni Sztyl. Natomiast snycerskie prace w kościele w Nawarii są autorstwa Piotra[5] i Macieja Polejowskich.

Twórczość Mistrza Pinsla mieszcząca się w kręgu oddziaływania sztuki południowoniemieckiej, wyróżnia się na tle współczesnej sobie rzeźby epoki rokoka szczególną ekspresją i dramatyzmem przedstawień. Dynamika konwulsyjnie wygiętych ciał, ukazanych z całym naturalizmem napiętych mięśni, ścięgien i żył potęgowana jest poprzez pełne wyrazu traktowanie draperii, skłębionych niespokojnie wokół postaci, nieraz stanowiących wręcz samodzielny element plastyczny, modelowanych śmiało za pomocą dużych płaszczyzn ograniczonych wyraźnymi, ostrymi krawędziami. O wielkim mistrzostwie artysty świadczy umiejętność bezbłędnego komponowania wielopostaciowych grup rzeźbiarskich. Podziw budzą jego niebywała biegłość warsztatowa, znakomita znajomość materiału i absolutne opanowanie techniki[6].

Artysta wychował około czterdziestu uczniów i kontynuatorów swej sztuki. W XIX wieku postać Pinzla została zapomniana, a do panteonu słynnych rzeźbiarzy został przywrócony dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości po I wojnie światowej, kiedy to dwóch lwowskich historyków: Tadeusz Mańkowski i Zbigniew Hornung rozpoczęło badania nad warsztatem rzeźbiarza; ustalili oni niemal wszystkie prace przez niego wykonane.

Jan K. Ostrowski przypuszczał, że w skład warsztatu Pinsla wchodziło przynajmniej trzech artystów, których on żartobliwie określał, jako Przyjaciel Pinsla (Amico di Pinsel)[7].

W pomieszczeniach kościoła Niepokalanego Poczęcia NMP we Lwowie urządzono staraniem Borysa Woźnickiego muzeum rzeźby Johanna Georga Pinsla.

Przypisy

edytuj
  1. Agata Dworzak: Lwowskie środowisko artystyczne w XVIII wieku w świetle ksiąg metrykalnych i sądowych. Kraków: Wyd. Attyka, 2018, s. 148, 502. ISBN 978-83-65644-47-3.
  2. Mirosława Sobczyńska-Szczepańska. Późnobarokowy wystrój i wyposażenie lwowskich kościołów trynitarzy. „Biuletyn Historii Sztuki”. 2021. R. LXXXIII, z. 1, s. 32, 33, 36, 38.
  3. Jan K. Ostrowski, Pinsel (Penzel, Pilse, Pilze, Pilznow, Pinzel, Pinzenl) Jan Jerzy, s. 196-197.
  4. Jan K. Ostrowski, Pinsel (Penzel, Pilse, Pilze, Pilznow, Pinzel, Pinzenl) Jan Jerzy, s. 195-196.
  5. Piotr Krasny, Jakub Sito: "Pan Piotr Polejowski snycyrz lwowski" i jego dzieła w kościele Franciszkanów w Przemyślu. W: Sztuka Kresów Wschodnich: materiały sesji naukowej. T. 5. Kraków, 2003, s. 183-184.
  6. Beata Fekecz-Tomaszewska. Wystawa: „Lwowska rzeźba barokowa Mistrza Pinzla, XVIII w.”. „Semper Fidelis. Pismo Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich”. Nr 6 (listopad-grudzień 1990), s. 16, 1990. Wrocław: Fundacja Kresowa „Semper Fidelis”. ISSN 0866-9414. 
  7. Jan K. Ostrowski, Z problematyki warsztatowej i atrybucyjnej rzeźby lwowskiej w. XVIII, Kraków 1994, nr 1, s. 85. [dostęp 2016-12-14]

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj