Wikipedia

Jangrot

wieś w województwie małopolskim

Jangrot – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim, w gminie Trzyciąż[4][5].

Jangrot
wieś
Ilustracja
Kościół, projekt Antoni Bek
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

olkuski

Gmina

Trzyciąż

Liczba ludności (2022)

1308[2]

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-353[3]

Tablice rejestracyjne

KOL

SIMC

0339589

Położenie na mapie gminy Trzyciąż
Mapa konturowa gminy Trzyciąż, po lewej znajduje się punkt z opisem „Jangrot”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Jangrot”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Jangrot”
Położenie na mapie powiatu olkuskiego
Mapa konturowa powiatu olkuskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Jangrot”
Ziemia50°18′34″N 19°43′36″E/50,309444 19,726667[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia edytuj

Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie proszowickim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku[6]. Do 1954 roku siedziba gminy Jangrot. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Jangrot. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Jangrot to dawna własność biskupów krakowskich i pierwotnie nosiła nazwę Biskupice. Biskup krakowski Jan Grot ok. 1340 roku zmienił ją na miasto i nadał swoje nazwisko. Jak wynika z kronik kościelnych, wieś została założona po zniesieniu praw miejskich przed 1440 rokiem. Jan Grot wybudował około 1355 roku kościół z drewna modrzewiowego, na którego miejscu zbudowano potem w 1519 roku kolejny drewniany, a w XIX w. obecny murowany. Wypisy z 1522 roku podają, że różnie wówczas pisano nazwę wsi – Jangrod, Jangroth, Janigrot.

Kroniki, podania i przekazy ludzi starszych mówią, że od czasu uwłaszczenia chłopów wieś była w rękach dworu i krakowskiej kurii. Po powstaniu styczniowym prawdopodobnie wiele się zmieniło. Z posiadłości dużego dworu liczącego ok. 40 ha pozostało tylko 18 ha, gdyż resztę rozdano chłopom po wydzieleniu działki pod szkołę, na której obecnie ona stoi. Pierwsza szkoła we wsi znajdowała się w czworaku udostępnionego przez dworskiego rządcę. Nauczanie wówczas było płatne i trwało 4 zimy. Po 1900 roku mogło umieć czytać i pisać ok. 50 osób – pozostali byli analfabetami. Proboszcz był administratorem dóbr kurii. Miejscowa ludność odrabiała pańszczyznę. Szkoła murowana powstała ok. 1910 roku, którą w latach późniejszych przebudowano. W 1905 roku powstał murowany budynek, w którym mieściła się gminna rada. Do gminy Jangrot należały wtedy 23 wsie. Ochotnicza straż pożarna została założona w 1933 roku przez wójta gminy Stanisława Orczyka z Imbramowic.

Teren Jangrota jest mocno pofalowany i pagórkowaty o wysokościach 400–450 m n.p.m. Na Małym Końcu, na jednym z podwórek bije źródełko dające początek rzece Dłubni. Jangrot jest typową ulicówką. W pobliżu wsi znajduje się Park Krajobrazowy z rezerwatem „Michałowiec”, w którym szczególnej ochronie podlega obuwik pospolity.

Integralne części wsi edytuj

Integralne części wsi Jangrot[4][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0339595 Cieplice część wsi
0339603 Jangrot Poduchowny część wsi
0339610 Kosmolów część wsi
0339626 Kresy część wsi
0339632 Mały Koniec część wsi
0339649 Pod Michałówką część wsi

Zabytki edytuj

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[7].

  • Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, dzwonnica.
    Budynek jednonawowy, zbudowany z cegły w latach 1822–1824 przez krakowskiego architekta Antoniego Beka[8] nakładem ks. Jana Pawła Woronicza. W środku 5 ołtarzy (w tym główny z 1893 roku). W jednym z bocznych ołtarzy obraz gotycki św. Rodzina (XVI w.). Dwa inne ołtarze boczne mają obrazy, których autorem jest Michał Stachowicz. W kościele znajduje się także krucyfiks gotycki z drugiej połowy XIV wieku. Organy wykonane w 1887 roku przez firmę Józefa Szymańskiego z Warszawy.

Galeria zdjęć edytuj

  •  
    Zabytkowa chałupa drewniana we wsi Jangrot
  •  
    Dzwonnica

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 43777
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 365 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
  6. ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100
  7. ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-01].
  8. ↑ Krasnowolski 2013 ↓, s. 62.

Bibliografia edytuj

  • M. Kornecki, 1993: Sztuka sakralna. Natura i kultura w krajobrazie Jury. Wydawnictwo Zarządu Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych.
  • Tablica informacyjna przy kościele sporządzona przez bibliotekę w Trzyciążu.
  • Bogusław Krasnowolski: Leksykon zabytków architektury Małopolski. Kraków: Arkady, 2013. ISBN 978-83-2134744-8.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jangrot&oldid=72539679”