Powiat olkuski

powiat w województwie małopolskim

Powiat olkuski – powiat w Polsce w województwie małopolskim, utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Olkusz. Powiat położony w północno-zachodniej jego części, w obrębie trzech makroregionów geograficznych: Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Wyżyny Śląskiej i Wyżyny Miechowskiej.

Powiat olkuski
powiat
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

TERC

1212

Siedziba

Olkusz

Starosta

Bogumił Sobczyk[1]

Powierzchnia

622,19 km²

Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności


110 741[2]

• gęstość

178,8 os./km²

Urbanizacja

50,24%

Tablice rejestracyjne

KOL

Adres urzędu:
ul. Mickiewicza 2
32-300 Olkusz
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu olkuskiego
Liczba gmin miejskich

1

Liczba gmin miejsko-wiejskich

2

Liczba gmin wiejskich

3

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

W skład powiatu wchodzą:

Według danych z 31 grudnia 2019 roku[3] powiat zamieszkiwało 111 217 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 110 900 osób[4].

Demografia edytuj

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
  osób % osób % osób %
Ogółem 114 426 100 58 547 51,17 55 879 48,83
Miasto 57 402 50,17 29 648 25,91 27 754 24,25
Wieś 57 024 49,83 28 899 25,26 28 125 24,58
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu olkuskiego w 2014 roku[5].


 

Największe miejscowości edytuj

Miejscowość Liczba mieszkańców Powierzchnia Gęstość
1 Olkusz 35 737 25,65 km² 1393 os./km²
2 Bukowno 10 488 64,59 km² 162,4 os./km²
3 Wolbrom 8942 10,12 km² 890 os./km²
4 Klucze 5048 ? ?
5 Bolesław 2500 ? ?
6 Chechło 2000 ? ?
7 Jaroszowiec 1700 ? ?
8 Osiek 1500 ? ?
9 Gorenice 1350 ? ?
10 Żurada 1200 ? ?

Historia edytuj

Początki powiatu (obwodu) olkuskiego związane są nierozerwalnie z górnictwem rud galmanu, które rozwinęło się tutaj po 1816 r. w ramach rządowego Dozorstwa Olkusko-Siewierskiego.

 
Powiat olkuski gub. kieleckiej (1867-1914)
  • Po raz pierwszy powiat olkuski utworzony został w 1810 r. jako jednostka administracyjna departamentu krakowskiego w rozszerzonym Księstwie Warszawskim. Istniał do 1815 r.
  • W latach 1815–1841 jako obwód olkuski w województwie krakowskim (do 1837 r.), potem w guberni krakowskiej, przemianowanej następnie na kielecką. Od 1842 r. jako powiat olkuski, tożsamy terytorialnie z wcześniejszym obwodem.
  • W latach 1845–1866 powiat w guberni radomskiej.
  • W 1866 r. poważnie okrojony, m.in. poprzez wydzielenie powiatu będzińskiego. W latach 1867–1914 funkcjonował jako w przeważającej mierze rolniczy powiat guberni kieleckiej.
  • W 1939 przed wybuchem wojny należał do województwa kieleckiego i zajmował 1364,6 km², zamieszkiwało go ok. 175 tys. ludności. Posiadał 2 gminy miejskie (Olkusz, Wolbrom), 1 osadę (Skała) i 13 gmin wiejskich, w sumie 198 miejscowości.
  • W okresie okupacji hitlerowskiej zachodnia część powiatu wraz z Olkuszem, stanowiąca ok. 1/4 terytorium z ok. 30% ludności, została przyłączona do Rzeszy jako Landkreis Olkusz, Landkreis Olkusch i Landkreis Ilkenau. Pozostała, wschodnia część, o powierzchni 1015,2 km² i liczbie ludności 123 tys., weszła w skład Generalnego Gubernatorstwa i została przyłączona do starostwa miechowskiego, tworząc Landkommissariat, czyli komisariat ziemski w Wolbromiu. Planowano przywrócenie niemieckiej nazwy
  • Rabsztyn: Rabenstein O.S.,

oraz zniemczenie polskich nazw miejscowości, np.

  • Bolesław: Zinkberg,
  • Ogrodzieniec: Bonerburg,
  • Sławków: Schlockau,
  • Żelazko: Eisenhübel,
  • Zimnodół: Kaltengrund,

którego jednak nie przeprowadzono.

  • Od 20 sierpnia 1945 do czasu reformy administracyjnej w 1975 leżał w północno-zachodniej części województwa krakowskiego i zajmował 1112 km², co stanowiło 7,3% powierzchni województwa. Graniczył od południa z powiatami Chrzanów i Kraków oraz z miastem Jaworzno, od wschodu z powiatem Miechów (województwo krakowskie), od północnego wschodu z powiatami Jędrzejów i Włoszczowa (województwo kieleckie), od północnego zachodu i zachodu z powiatami Zawiercie i Będzin (województwo katowickie).

Zmiany administracyjne powiatu olkuskiego edytuj

Powiat olkuski powstał 10 kwietnia 1810 r., jako część składowa departamentu krakowskiego w Księstwie Warszawskim.

W odrodzonej Polsce został powołany w 1918 w województwie kieleckim. Składał się z dwóch miast Olkusz, Wolbrom od 1931 roku i 14 gmin Bolesław, Sławków, Rabsztyn, Dłużec, Ogrodzieniec, Kidów, Kroczyce, Pilica, Żarnowiec, Jangrot, Skała, Minoga, Cianowice i Sułoszowa

Geografia edytuj

Park Krajobrazowy Orlich Gniazd w granicach województwa małopolskiego obejmuje wyłącznie obszar Powiatu Olkuskiego (gminy Klucze, Olkusz, Trzyciąż i Wolbrom) o powierzchni 12 688 ha. Przebiega tędy Szlak Orlich Gniazd. Powiat leży w zachodniej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Do ciekawych miejsc należy również Pustynia Błędowska.

Religia edytuj

Oprócz katolików skupionych w 30 parafiach, istnieje na zachodzie powiatu liczna grupa wyznawców religii polskokatolickiej w parafiach w Bukownie, Bolesławiu i Małobądzu. Inna dość liczna grupa (ok. 1000) to Świadkowie Jehowy w 9 zborach (w tym grupie ukraińskojęzycznej), z własnymi Salami Królestwa w Olkuszu, Krążku k. Bukowna, Wolbromiu i Kluczach[21][22][23][24][25][26].

Poza tym mieszkają również m.in. zielonoświątkowcy, Adwentyści Dnia Siódmego czy epifaniści.

Sąsiednie powiaty edytuj

Przypisy edytuj

  1. Patrycja Dziadosz, Olkusz. Bogumił Sobczyk został nowym Starostą Olkuskim. Paweł Piasny został odwołany ze swojej funkcji, Gazeta Krakowska, 12 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-13] (pol.).
  2. Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  3. l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
  4. GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
  5. Powiat olkuski w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  6. Dz.U. z 1939 r. nr 24, poz. 157.
  7. Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 167.
  8. Dz.U. z 1950 r. nr 48, poz. 437.
  9. Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 252.
  10. Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 297.
  11. Dz.U. z 1957 r. nr 59, poz. 312.
  12. Dz.U. z 1961 r. nr 50, poz. 267.
  13. Dz.U. z 1968 r. nr 18, poz. 114.
  14. Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 327.
  15. Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.
  16. Dz.U. z 1991 r. nr 2, poz. 9.
  17. Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397.
  18. Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603.
  19. Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652.
  20. Dz.U. z 2001 r. nr 62, poz. 630.
  21. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2019-12-13].
  22. * Paweł Mocny, Świadkowie Jehowy wznawiają zebrania stacjonarne w powiatach olkuskim, oświęcimskim, wadowickim i chrzanowskim, olkusz.naszemiasto.pl, 7 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-07].
  23. Świadkowie Jehowy w Wolbromiu i Miechowie wznawiają spotkania na żywo, wieści.info.pl, 9 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-09].
  24. Świadkowie Jehowy wznawiają spotkania na żywo, przeglad.olkuski.pl, 8 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-08].
  25. Paweł Mocny, Obchody Pamiątki śmierci Jezusa Chrystusa 2022. Uroczystości odbędą się w pow. olkuskim, wadowickim, oświęcimskim i chrzanowskim [ZDJĘCIA], olkusz.naszemiasto.pl, 15 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-15].
  26. Świadkowie Jehowy w Olkuszu i Bukownie wznawiają publiczną działalność, przeglad.olkuski.pl, 27 czerwca 2022.