Jarczów

wieś w województwie lubelskim

Jarczówwieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie tomaszowskim, w gminie Jarczów, na obszarze Równiny Bełskiej[5][6].

Jarczów
wieś
Ilustracja
Kościół pw. św. Stanisława (dawna cerkiew)
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

tomaszowski

Gmina

Jarczów

Wysokość

ok. 270 m n.p.m.

Liczba ludności (2021)

341[2][3]

Strefa numeracyjna

84

Kod pocztowy

22-664[4]

Tablice rejestracyjne

LTM

SIMC

0890040[5]

Położenie na mapie gminy Jarczów
Mapa konturowa gminy Jarczów, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Jarczów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko prawej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „Jarczów”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Jarczów”
Położenie na mapie powiatu tomaszowskiego
Mapa konturowa powiatu tomaszowskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Jarczów”
Ziemia50°25′26″N 23°35′15″E/50,423889 23,587500[1]
Dawny herb miasta Jarczów

Jarczów uzyskał lokację miejską w 1755 roku, zdegradowany w 1869 roku[7].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Jarczów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego.

Wieś dzieli się na osiedla: Kolonia I, Kolonia II, Zaolzie, Zawady, Centrum.

Miejscowość jest sołectwem, siedzibą gminy Jarczów[8]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 374 mieszkańców[9].

Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Stanisława[10].

Zabytki edytuj

  • drewniany kościół pw. św. Mikołaja
  • kopiec Józefa Piłsudskiego

Do czasów II wojny światowej w Jarczowie znajdowała się murowana synagoga (została zniszczona przez Niemców).

Historia edytuj

Pierwsze wzmianki o istnieniu Jarczowa (Konwicy) pochodzą z 1487 r. W 1569 r. współwłaścicielem wsi był Andrzej Jarczowski. Jarczów znajdował się w posiadaniu rodziny Jarczowskich, od których pochodzi nazwa wsi, do połowy XVIII w. Wtedy nowym właścicielem osady został[11] Maurycy Józef Kurdwanowski – rotmistrz królewski i starosta baranowski oraz bruśniowski[12][13]. Z jego inicjatywy Jarczów uzyskał w 1755 r. prawa miejskie. W Archiwum Akt Dawnych w Warszawie zachował się pierwszy herb Jarczowa – na czerwonym tle umieszczono miarę zbożową, nad nią białą rękę z żółtym strychulcem, a u dołu szuflę.[potrzebny przypis] Jan Górak zamieszcza inną wersję herbu – z głową osła[14].

Miasteczko powstało na gruntach wsi Korhynie.

W 1772 r. Jarczów znalazł się w zaborze austriackim, w 1809 r. w Księstwie Warszawskim, a od 1815 r. wszedł w skład Królestwa Polskiego.

W 1841 r. wielki pożar zniszczył miasto. W 1846 r. właścicielem Jarczowa został hrabia O’Donnel, który na stałe przebywał w Wiedniu. Jego plenipotentem był hrabia Łoś. Po 1850 r. właścicielami miasta zostali Makomascy.

Podczas powstania styczniowego, w nocy z 24 na 25 października 1863 r., w Jarczowie doszło do zaciętej walki pomiędzy oddziałem konnym powstańców pod dowództwem majora Czyżewicza a Kozakami. Oddziały kozackie poniosły w tej walce klęskę.

13 stycznia 1870 r. pozbawiono Jarczów praw miejskich[15]. Mimo to w Jarczowie w dalszym ciągu istniała kancelaria gminna.

Po I wojnie światowej w osadzie powstała jednoklasowa szkoła polska. Początkowo znajdowała się w budynku prywatnym i uczył w niej tylko jeden nauczyciel – Kazimierz Chmielowski. Dzięki staraniom Kazimierza Ligowskiego w okresie międzywojennym w Jarczowie wybudowany został nowy budynek szkoły, budynek urzędu gminy oraz młyn. Był to okres ożywienia gospodarczego miejscowości. Przed II wojną światową w Jarczowie zamieszkiwała w większości ludność żydowska i ukraińska, a rodzin polskich było niewiele.[potrzebny przypis]

Po wybuchu II wojny światowej, 23 września 1939 r., pod Jarczowem trwały zacięte walki polsko-niemieckie. W dniach 22–24 maja 1941 r. hitlerowcy rozstrzelali 13 mieszkańców Jarczowa. Wieś została wyzwolona spod okupacji niemieckiej 21 lipca 1944 r.

W Jarczowie znajdowała się drewniana cerkiew z początku XVII wieku. Początkowo była to cerkiew unicka, od około 1870 roku prawosławna. W 1910 roku została odnowiona. Wokół cerkwi chowano zmarłych. W roku 1921 cerkiew zamieniono na kościół.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 44494
  2. Wieś Jarczów w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2023-10-31] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-10-31].
  4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 376 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  5. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 36-37.
  8. BIP gminy, sołectwa
  9. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  10. Opis parafii na stronie diecezji
  11. Historia Żydów w Jarczowie
  12. Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 13. Warszawa : Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), 1909, s. 216.
  13. Czasem wzmiankowany jako starosta bełski (zob. Historia Żydów w Jarczowie), jednak w spisach urzędników województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV–XVIII wieku (zob. Urzędnicy dawnej rzeczypospolitej XIV–XVIII wieku: spisy / opracowali Henryk Gmiterek, Ryszard Szczygieł; pod redakcja Antoniego Gąsiorowskiego. T. 3: ziemie ruskie. Zeszyt 2: Urzędnicy województwa Bełskiego i ziemi Chełmskiej XIV–XVIII wieku: spisy. Kόrnik : Polska akademia nauk, Biblioteka Kόrnicka, 1992, s. 64–65, s. 240.) nie ma o nim żadnej wzmianki.
  14. Jan Górak: Miasta i miasteczka Zamojszczyzny. Zamość: OBiDZ, 1990, s. 53.
  15. Postanowienie z 19 (31) grudnia 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, str. 471)

Linki zewnętrzne edytuj