Jarząb szwedzki (Sorbus intermedia) – gatunek drzewa należącego do rodziny różowatych. Występuje w Europie[3]. W Polsce osiąga południową granicę; w stanie dzikim występuje tylko na Pomorzu – w lasach nad Bałtykiem, między Kołobrzegiem a Gdynią[5]. Coraz częściej spotykany w lasach i zaroślach niemal całej Polski za sprawą rozsiewania się drzew uprawianych na terenach zieleni. W północnych i północno-wschodnich Niemczech[6] i w zachodniej Polsce[7] jest nierzadkim drzewem alejowym przy ulicach i w zadrzewieniach śródpolnych.

Jarząb szwedzki
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

jarząb

Gatunek

jarząb szwedzki

Nazwa systematyczna
Sorbus intermedia (Ehrh.) Pers
Syn. pl. 2(1):38. 1806
Synonimy
  • Crataegus hybrida L..
  • Pyrus intermedia Ehrh.
  • Sorbus austriaca (Beck) Hedl
  • Sorbus mougeotii Soy.-Will. & Godr.[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Gatunek jest utrwalonym mieszańcem poliploidalnym jarzębu pospolitego (S. aucuparia), jarzębu mącznego (S. aria) i jarzębu brekini (S. torminalis)[8].

Pokrój drzewa
Owoce
Liść

Morfologia

edytuj
Pokrój
Wysoki krzew lub drzewo do 15 – 20 m o szerokiej, regularnej koronie.
Pędy
Młode pędy szaro, filcowato owłosione, w drugiej połowie lata i jesienią nagie. Pąki zielonkawe lub brązowe, lepkie, owłosione na brzegach łusek.
Liście
Pojedyncze, eliptyczne lub odwrotnie jajowate, długości 6 – 10 cm, pierzastowrębne i piłkowane, z 5–8 parami nerwów, u podstawy szeroko klinowate, z wierzchu ciemnozielone, dolna strona liści szaro, filcowato owłosiona. Kształt liści bardzo zmienny.
Kwiaty
Kwiatostany owłosione, szerokości do 10 cm. Kwitnie w maju.
Owoce
Prawie kuliste, pomarańczowoczerwone, średnicy do 13 mm, dojrzewają we wrześniu, październiku.

Zastosowanie

edytuj

Roślina ozdobna. Jarząb ten jest często uprawiany na terenie całego kraju. Mało wymagający w stosunku do gleby, jednak na siedliskach uboższych zwykle rośnie krzaczasto. Wymaga pełnego oświetlenia. Ozdobny jest ze względu na liście, regularną koronę, barwne owoce. Jest odporny na zarazę ogniową[6].

Zagrożenia i ochrona

edytuj

Roślina objęta jest na stanowiskach naturalnych w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Informacje o stopniu zagrożenia na podstawie Polskiej Czerwonej Księgi Roślin oraz polskiej czerwonej listy – gatunek zagrożony (kategoria zagrożenia EN)[9][10][11]. Głównym źródłem zagrożenia gatunku jest gospodarka leśna i bezpośrednie tępienie gatunku, jako drzewa o małej użyteczności[5].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-20] (ang.).
  3. a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-04-28].
  4. Sorbus intermedia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. a b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
  6. a b Joachim Mayer, Heinz-Werner Schwegler: Wielki atlas drzew i krzewów. Oficyna Wyd. „Delta W-Z”. ISBN 978-83-7175-627-6.
  7. Włodzimierz Seneta: Dendrologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe PWN, 1991. ISBN 83-01-07011-0.
  8. Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski: Dendrologia. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12099-1.
  9. K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
  10. Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  11. Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.