Jarząb szwedzki
Jarząb szwedzki (Sorbus intermedia) – gatunek drzewa należącego do rodziny różowatych. Występuje w Europie[3]. W Polsce osiąga południową granicę; w stanie dzikim występuje tylko na Pomorzu – w lasach nad Bałtykiem, między Kołobrzegiem a Gdynią[5]. Coraz częściej spotykany w lasach i zaroślach niemal całej Polski za sprawą rozsiewania się drzew uprawianych na terenach zieleni. W północnych i północno-wschodnich Niemczech[6] i w zachodniej Polsce[7] jest nierzadkim drzewem alejowym przy ulicach i w zadrzewieniach śródpolnych.
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
jarząb szwedzki | ||
Nazwa systematyczna | |||
Sorbus intermedia (Ehrh.) Pers Syn. pl. 2(1):38. 1806 | |||
Synonimy | |||
| |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
Gatunek jest utrwalonym mieszańcem poliploidalnym jarzębu pospolitego (S. aucuparia), jarzębu mącznego (S. aria) i jarzębu brekini (S. torminalis)[8].
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Wysoki krzew lub drzewo do 15 – 20 m o szerokiej, regularnej koronie.
- Pędy
- Młode pędy szaro, filcowato owłosione, w drugiej połowie lata i jesienią nagie. Pąki zielonkawe lub brązowe, lepkie, owłosione na brzegach łusek.
- Liście
- Pojedyncze, eliptyczne lub odwrotnie jajowate, długości 6 – 10 cm, pierzastowrębne i piłkowane, z 5–8 parami nerwów, u podstawy szeroko klinowate, z wierzchu ciemnozielone, dolna strona liści szaro, filcowato owłosiona. Kształt liści bardzo zmienny.
- Kwiaty
- Kwiatostany owłosione, szerokości do 10 cm. Kwitnie w maju.
- Owoce
- Prawie kuliste, pomarańczowoczerwone, średnicy do 13 mm, dojrzewają we wrześniu, październiku.
Zastosowanie
edytujRoślina ozdobna. Jarząb ten jest często uprawiany na terenie całego kraju. Mało wymagający w stosunku do gleby, jednak na siedliskach uboższych zwykle rośnie krzaczasto. Wymaga pełnego oświetlenia. Ozdobny jest ze względu na liście, regularną koronę, barwne owoce. Jest odporny na zarazę ogniową[6].
Zagrożenia i ochrona
edytujRoślina objęta jest na stanowiskach naturalnych w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Informacje o stopniu zagrożenia na podstawie Polskiej Czerwonej Księgi Roślin oraz polskiej czerwonej listy – gatunek zagrożony (kategoria zagrożenia EN)[9][10][11]. Głównym źródłem zagrożenia gatunku jest gospodarka leśna i bezpośrednie tępienie gatunku, jako drzewa o małej użyteczności[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-20] (ang.).
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-04-28].
- ↑ Sorbus intermedia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
- ↑ a b Joachim Mayer, Heinz-Werner Schwegler: Wielki atlas drzew i krzewów. Oficyna Wyd. „Delta W-Z”. ISBN 978-83-7175-627-6.
- ↑ Włodzimierz Seneta: Dendrologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe PWN, 1991. ISBN 83-01-07011-0.
- ↑ Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski: Dendrologia. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12099-1.
- ↑ K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-85444-85-8.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- BioLib: 39572
- EoL: 243307
- EUNIS: 180014
- Flora of North America: 250100457
- FloraWeb: 5705
- GBIF: 3012254
- identyfikator iNaturalist: 367268
- IPNI: 741793-1
- ITIS: 836777
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): rjp-616
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:741793-1
- Tela Botanica: 65309
- identyfikator Tropicos: 27800370
- CoL: 6YW2K