Jasieniec (roślina)

Jasieniec (Jasione L.) – rodzaj roślin z rodziny dzwonkowatych. Obejmuje 15 gatunków[5][6]. Występują one głównie w basenie Morza Śródziemnego, w pozostałej części Europy, w południowo-zachodniej Azji i północnej Afryce[6][7]. W Europie rośnie 9 gatunków z licznymi podgatunkami[6][7]. W Polsce dziko rośnie tylko jeden gatunek – jasieniec piaskowy J. montana[8].

Jasieniec
Ilustracja
Jasieniec piaskowy
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

dzwonkowate

Rodzaj

jasieniec

Nazwa systematyczna
Jasione L.
Sp. Pl. 928. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Jasione montana L.[3]

Synonimy
  • Jasionella Stoj. & Stef.[4]
  • Ovilla Adans.[3][4]

Rośliny te rosną zwykle wśród zbiorowisk trawiastych[9] zasiedlając wybrzeża, wydmy, murawy i stepy oraz tereny skaliste[7].

Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne w ogrodach skalnych, zwłaszcza jasieniec piaskowy, kędzierzawy J. crispa i trwały J. laevis[7][10].

Morfologia

edytuj
 
Kwiatostan jasieńca trwałego
Pokrój
Rośliny jednoroczne, dwuletnie oraz byliny[7][9] zazwyczaj niewielkie, o wysokości 10–20 cm, niektóre jednak gatunki osiągają wysokość do 45 cm[9] lub nawet 80 cm[7]. Często mają pokrój kępkowy ze względu na rozgałęzianie się pędu u nasady[11].
Liście
Skrętoległe[7], zwykle skupione w dolnej części pędu[11].
Kwiaty
Niebieskie, fioletowe, czerwone lub rzadko białe, zebrane w niewielkie, gęste i kuliste kwiatostany główkowate na szczytach pędów. Kielich składa się z 5 równowąskich działek, bez łatek między nimi. Korona początkowo rurkowata, ale tworzące je 5 płatków w czasie kwitnienia rozdzielają się (często od nasad ku górze) na równowąskie i zaostrzone łatki[11][7]. Pręcików jest 5. Ich nitki są wolne, nie orzęsione i u nasady lekko rozszerzone. Pylniki zrośnięte są nasadami[11]. Zalążnia jest dolna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami[11][7]. Pojedyncza szyjka słupka zwieńczona jest dwoma krótkimi znamionami[11][7].
Owoce
Niewielkie torebki z licznymi nasionami, otwierające się dwiema szparami na szczycie[7][11].

Systematyka

edytuj
Pozycja systematyczna

Rodzaj w obrębie rodziny dzwonkowatych Campanulaceae klasyfikowany jest do podrodziny Campanuloideae[4].

Wykaz gatunków[5]

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-14] (ang.).
  3. a b c Jasione. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-07-13].
  4. a b c Genus: Jasione L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-07-13].
  5. a b Jasione. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-07-12].
  6. a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 930, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. a b c d e f g h i j k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 329. ISBN 0-333-74890-5.
  8. a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 102, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  10. a b c Beata Grabowska, Tomasz Kubala, Encyklopedia bylin. T. 1, A-J, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2011, s. 504, ISBN 978-83-7506-845-0, OCLC 802818812.
  11. a b c d e f g Bogumił Pawłowski, Jasiewicz Adam (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. XII. Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 52.
  12. a b c Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 107. ISBN 978-83-925110-5-2.