Jaworek Górny
Jaworek Górny (niem. Urnitzberg[2]) – niestandaryzowany przysiółek wsi Międzygórze[1][3].
| niestandaryzowany przysiółek wsi | |
 Ruiny kaplicy w Jaworku Górnym | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Część miejscowości | |
| Wysokość |
730–750 m n.p.m. |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Tablice rejestracyjne |
DKL |
| SIMC |
nie nadano[1] |
Położenie na mapie gminy Bystrzyca Kłodzka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
 50°13′06″N 16°46′00″E/50,218333 16,766667[1]
| |
Mocno wyludniona w okresie powojennym osada licząca poniżej 50 mieszkańców (III 2011).
Położenie
edytujPołożony w Polsce w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Bystrzyca Kłodzka w Sudetach Wschodnich na wysokości 730–750 m n.p.m. w Masywie Śnieżnika na terenie Śnieżnickiego Parku Krajobrazowego na wypłaszczonym północnym zboczu wzniesienia Jawor-Jawornickiej Polanie, około 1,2 km na południe od centrum Międzygórza.
Podział administracyjny
edytujW latach 1975–1998 przysiółek należał administracyjnie do województwa wałbrzyskiego. Przed 1983 rokiem Jaworek Górny był kolonią wsi Jaworek[4].
Historia
edytujPrzysiółek Jaworek Górny w powstał w XVI wieku jako kolonia wsi Jaworek w dobrach międzyleskich[5]. Gęste zabudowania osady Jaworek Górny z gospodą turystyczną dochodziły dawniej między wzniesienia Jawor a Szeroką Kopę, a prawie cały Jawor zajmowały użytki rolne. Podczas wojny trzydziestoletniej w 1621 r. część mieszkańców buntuje się przeciw tępieniu reformacji przez wojska saskie. W 1653 r. przysiółek wraz z Jaworkiem wykupuje hrabia M. von Althanna, co przyczynia się do rozwoju. W 1885 przysiółek zamieszkiwało 172 osoby, mieszkańcy trudnili się tkactwem i rolnictwem. W drugiej połowie XIX w. z uwagi na malownicze położenie osada staje się popularnym ośrodkiem letniskowym, narciarskim i turystycznym, wynajmowane są kwatery prywatne. W latach międzywojennych rozwijała się jako letnisko, a zimą była znana z dobrych warunków narciarskich czego śladem są dwa wyciągi narciarskie[6]. W 1945, po włączeniu Sudetów w terytorium Polski, nastąpiła całkowita wymiana lokalnej ludności (wysiedlenia Niemców i napływ polskich osadników) i zmiana nazwy osady na Jaworek Górny[2], który staje się małą osadą rolniczą. W drugiej połowie XX w. nastąpił proces depopulacji, spowodowany migracją ludności, który doprowadził do niemal zupełnego wyludnienia osady.
Współczesność
edytujW 1983 r. Jaworek Górny kolonia Jaworek jako osada silnie wyludniona utraciła odrębność administracyjną i została po reformie administracyjnej włączona do Międzygórza. Obecnie zabudowa pozostała jedynie na szczytowym wypłaszczeniu od północnego zachodu na Jaworowej Polanie, w której mieszkało kilku mieszkańców, zabudowa widoczna jest najczęściej w postaci ruin lub w formie szczątkowej. Od wsi zanikłych odróżnia ją większa liczba zachowanych starych gospodarstw często sąsiadujących bezpośrednio z ruinami, część z nich jest nadal zamieszkana, część została wyremontowana i wykorzystywana jest okresowo jako domy letniskowe, pozostałe stoją opuszczone. We wsi obserwuje się bardzo duży ubytek zabudowy i zatarcie dawnej struktury osadniczej. Na obszarze wsi i gruntów rolnych bezpośrednio do nich niegdyś przylegających następuje wtórna sukcesja roślinna, przyrost powierzchni leśnych, wkraczanie drzew i krzewów na nieużytkowane grunty porolne. Obecnie tereny osady znalazły się w granicach obszarów Natura 2000 (PLH020016)[7]
Zabytki
edytuj- ruina kaplicy górskiej przy Jaworowej Polanie z pierwszej poł. XIX, nr rej.: 224/1019/WŁ z 14.05.1984
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 45484
- ↑ a b M. P. nr 29, poz. 445.
- ↑ Jaworek Górny na mapie.
- ↑ Dz. U. 1983 nr 15, poz. 74, obow. od 01.04. 1983 r. Par. 1 pkt 11.
- ↑ Ziemia kłodzka słownik miejscowości str.337.
- ↑ Jaworek Górny na foto. z 1930 r.
- ↑ Dz.Urz.woj. dolnośląskiego Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska z dnia 24 grudnia 2014 r.Poz. 5459.
Bibliografia
edytuj- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Iwona Chomiak, Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 16: Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, ISBN 83-7005-341-6.
- Eżbieta Trocka-Leszczyńska; Międzygórze Dzieje i architektura; Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej; Wrocław: 2006; ISBN 83-7085-914-3 Jaworek Górny – s. 193