Jaworzec

Jaworzec – nieistniejąca obecnie wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leskim, w gminie Cisna w Bieszczadach. Leży na prawym brzegu rzeki Wetlinki, ok. 3 km na północ od Kalnicy.

Artykuł	49°13′25″N 22°26′34″E
- błąd	39 m
WD	49°14'N, 22°25'E
- błąd	19307 m
Odległość	2 m

Jaworzec
— wieś —
Krzyż upamiętniający mieszkańców Jaworca
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	leski
Gmina	Cisna
Liczba ludności	0
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-608
Tablice rejestracyjne	RLS
SIMC	1065303
Położenie na mapie gminy Cisna Jaworzec
Położenie na mapie Polski Jaworzec
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Jaworzec
Położenie na mapie powiatu leskiego Jaworzec
49°13′25″N 22°26′34″E

Historia

Lokowana na prawie wołoskim przed 1580 przez Kmitów. Do 1553 Jaworzec dziedziczy Piotr Kmita Sobieński, a po jego śmierci znajduje się on w posiadaniu bezdzietnej wdowy Barbary Kmity z Herburtów. W 1580 po śmierci wdowy wieś przechodzi w posiadanie jej brata Stanisława Herburta. W XVII wieku znana jako siedziba beskidników. Wieś prawa wołoskiego w latach 1551-1600, położona w ziemi sanockiej województwa ruskiego.

W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej w Jaworcu z przysiółkami Bereh i Kobylyskie, był Karol hr. Łoś.

W 1921 liczyła 78 domów i 501 mieszkańców (497 wyznania greckokatolickiego, 4 osoby wyznania mojżeszowego). W 1939 we wsi i przysiółkach mieszkało 670 osób.

Krzyż pańszczyźniany w miejscowości Jaworzec, stan przed rekonstrukcją

Po II wojnie światowej wieś została całkowicie wysiedlona i zniszczona. W kwietniu 1945 ukraińscy nacjonaliści z UPA zamordowali trzy rodziny romskie, które przeżyły tutaj okupację niemiecką. Do dzisiaj zachował się żelazny krzyż na cokole z piaskowca ufundowany przez mieszkańców Jaworca dla upamiętnienia zniesienia pańszczyzny w 1848, który w 2014 został zrekonstruowany przez wolontariuszy ze Stowarzyszenia Rozwoju Wetliny i Okolic, przy współpracy ze Stowarzyszeniem Magurycz. Z drewnianej cerkwi pw. św. Wielkiego Męczennika Dymitra z 1846, która przestała istnieć po 1947, pozostały jedynie pozostałości podmurówki i betonowe schody.

Przez Jaworzec prowadzą szlaki turystyczne na Połoninę Wetlińską oraz do rezerwatu przyrody „Sine Wiry”. Znajduje się tutaj także bacówka PTTK, która rozpoczęła swoją działalność wiosną 1976 roku.

Turystyka

W Jaworcu znajduje się jedynie bacówka PTTK, która rozpoczęła swoją działalność wiosną 1976. Zaczyna się tutaj otwarta 14 czerwca 2012 ścieżka historyczna „Bieszczady Odnalezione”, wiodąca po nieistniejących już wsiach Jaworzec, Łuh i Zawój. Na jej trasie znajdują się dwujęzyczne tablice (w języku polskim i ukraińskim), wskazujące granice wsi, miejsca po cerkwiach, cmentarze, studnie z odtworzonymi cembrowinami i żurawiami oraz piwnice dawnych domostw, a także zebrane przez Stowarzyszenie Rozwoju Wetliny i Okolic relacje dawnych mieszkańców tych wsi, przymusowo wysiedlonych w latach 1945-1947. Wytyczenie ścieżki historycznej miało na celu ocalenie od zapomnienia ostatnich śladów dawnych mieszkańców (Ukraińców, Polaków i Żydów) oraz uczczenie pamięci wszystkich, którzy musieli opuścić swoje domostwa wiosną 1947 roku.

Szlaki turystyczne

• Jaworzec – Smerek – Przełęcz M. Orłowicza – Połonina Wetlińska (schronisko PTTK „Chatka Puchatka”)
• Jaworzec – Falowa – Dołżyca – Łopiennik – Jabłonki (schronisko)

Linki zewnętrzne

• Jaworzec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 531 .
• Jaworzec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 15 .
• Historia Żydów w Jaworzcu na portalu Wirtualny Sztetl
• Historia Jaworzca