Jaworzec
Jaworzec – nieistniejąca obecnie wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leskim, w gminie Cisna w Bieszczadach[1][2]. Leży na prawym brzegu rzeki Wetlinki, ok. 3 km na północ od Kalnicy.
Artykuł | 49°13′25″N 22°26′34″E |
- błąd | 39 m |
WD | 49°14'N, 22°25'E |
- błąd | 19307 m |
Odległość | 2 m |
| ||||
| ||||
![]() Krzyż upamiętniający mieszkańców Jaworca | ||||
Państwo | ![]() | |||
Województwo | ![]() | |||
Powiat | leski | |||
Gmina | Cisna | |||
Liczba ludności | 0 | |||
Strefa numeracyjna | 13 | |||
Kod pocztowy | 38-608 | |||
Tablice rejestracyjne | RLS | |||
SIMC | 1065303 | |||
Położenie na mapie gminy Cisna ![]() | ||||
Położenie na mapie Polski ![]() | ||||
Położenie na mapie województwa podkarpackiego ![]() | ||||
Położenie na mapie powiatu leskiego ![]() | ||||
![]() |
HistoriaEdytuj
Lokowana na prawie wołoskim przed 1580 przez Kmitów. Do 1553 Jaworzec dziedziczy Piotr Kmita Sobieński, a po jego śmierci znajduje się on w posiadaniu bezdzietnej wdowy Barbary Kmity z Herburtów. W 1580 po śmierci wdowy wieś przechodzi w posiadanie jej brata Stanisława Herburta. W XVII wieku znana jako siedziba beskidników. Wieś prawa wołoskiego w latach 1551-1600, położona w ziemi sanockiej województwa ruskiego[3].
W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej w Jaworcu z przysiółkami Bereh i Kobylyskie, był Karol hr. Łoś[4].
W 1921 liczyła 78 domów i 501 mieszkańców (497 wyznania greckokatolickiego, 4 osoby wyznania mojżeszowego). W 1939 we wsi i przysiółkach mieszkało 670 osób[5].
Po II wojnie światowej wieś została całkowicie wysiedlona i zniszczona. W kwietniu 1945 ukraińscy nacjonaliści z UPA zamordowali trzy rodziny romskie, które przeżyły tutaj okupację niemiecką[potrzebny przypis]. Do dzisiaj zachował się żelazny krzyż na cokole z piaskowca ufundowany przez mieszkańców Jaworca dla upamiętnienia zniesienia pańszczyzny w 1848, który w 2014 został zrekonstruowany przez wolontariuszy ze Stowarzyszenia Rozwoju Wetliny i Okolic[6], przy współpracy ze Stowarzyszeniem Magurycz. Z drewnianej cerkwi pw. św. Wielkiego Męczennika Dymitra z 1846, która przestała istnieć po 1947, pozostały jedynie pozostałości podmurówki i betonowe schody.
Przez Jaworzec prowadzą szlaki turystyczne na Połoninę Wetlińską oraz do rezerwatu przyrody „Sine Wiry”. Znajduje się tutaj także bacówka PTTK, która rozpoczęła swoją działalność wiosną 1976 roku.
TurystykaEdytuj
W Jaworcu znajduje się jedynie bacówka PTTK, która rozpoczęła swoją działalność wiosną 1976. Zaczyna się tutaj otwarta 14 czerwca 2012 ścieżka historyczna „Bieszczady Odnalezione”, wiodąca po nieistniejących już wsiach Jaworzec, Łuh i Zawój. Na jej trasie znajdują się dwujęzyczne tablice (w języku polskim i ukraińskim)[7], wskazujące granice wsi, miejsca po cerkwiach, cmentarze, studnie z odtworzonymi cembrowinami i żurawiami oraz piwnice dawnych domostw, a także zebrane przez Stowarzyszenie Rozwoju Wetliny i Okolic relacje dawnych mieszkańców tych wsi, przymusowo wysiedlonych w latach 1945-1947. Wytyczenie ścieżki historycznej miało na celu ocalenie od zapomnienia ostatnich śladów dawnych mieszkańców (Ukraińców, Polaków i Żydów) oraz uczczenie pamięci wszystkich, którzy musieli opuścić swoje domostwa wiosną 1947 roku[8].
Szlaki turystyczneEdytuj
- Jaworzec – Smerek – Przełęcz M. Orłowicza – Połonina Wetlińska (schronisko PTTK „Chatka Puchatka”)
- Jaworzec – Falowa – Dołżyca – Łopiennik – Jabłonki (schronisko)
PrzypisyEdytuj
- ↑ GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Tomasz Figlus, Villae iuris valachici. Z problematyki rozwoju osadnictwa wołoskiego w Polsce na przykładzie ziemi sanockiej, w: Studia z Geografii Politycznej i Historycznej tom 5 (2016), s. 31.
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 77.
- ↑ Odkrywanie zapomnianych Bieszczadów
- ↑ Jaworzec / Twoje Bieszczady, twojebieszczady.net [dostęp 2016-01-03] .
- ↑ Krzysztof Potaczała Bieszczady Odnalezione, „Głos Lasu” nr 10(507)/2012
- ↑ Ścieżka historyczna "Bieszczady Odnalezione" została oficjalnie otwarta
Linki zewnętrzneEdytuj
- Jaworzec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 531 .
- Jaworzec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 15 .
- Historia Żydów w Jaworzcu na portalu Wirtualny Sztetl
- Historia Jaworzca