Jaworzec

	Jaworzec
	Jaworzec
	; Krzyż upamiętniający mieszkańców Jaworca
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	leski
Gmina	Cisna
Liczba ludności	0
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-608
Tablice rejestracyjne	RLS
SIMC	1065303
	Położenie na mapie gminy Cisna Jaworzec
	Położenie na mapie Polski Jaworzec
	Położenie na mapie województwa podkarpackiego Jaworzec
	Położenie na mapie powiatu leskiego Jaworzec
	49°13′25″N 22°26′34″E/49,223611 22,442778
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jaworzec – nieistniejąca obecnie wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leskim, w gminie Cisna w Bieszczadach^[1]^[2]. Leży na prawym brzegu rzeki Wetlinki, ok. 3 km na północ od Kalnicy.

HistoriaEdytuj

Lokowana na prawie wołoskim przed 1580 przez Kmitów. Do 1553 Jaworzec dziedziczy Piotr Kmita Sobieński, a po jego śmierci znajduje się on w posiadaniu bezdzietnej wdowy Barbary Kmity z Herburtów. W 1580 po śmierci wdowy wieś przechodzi w posiadanie jej brata Stanisława Herburta. W XVII wieku znana jako siedziba beskidników.

W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej w Jaworcu z przysiółkami Bereh i Kobylyskie, był Karol hr. Łoś^[3].

W 1921 liczyła 78 domów i 501 mieszkańców (497 wyznania greckokatolickiego, 4 osoby wyznania mojżeszowego). W 1939 we wsi i przysiółkach mieszkało 670 osób^[4].

Krzyż pańszczyźniany w miejscowości Jaworzec, stan przed rekonstrukcją

Po II wojnie światowej wieś została całkowicie wysiedlona i zniszczona. W kwietniu 1945 ukraińscy nacjonaliści z UPA zamordowali trzy rodziny romskie, które przeżyły tutaj okupację niemiecką^{[potrzebny przypis]}. Do dzisiaj zachował się żelazny krzyż na cokole z piaskowca ufundowany przez mieszkańców Jaworca dla upamiętnienia zniesienia pańszczyzny w 1848, który w 2014 został zrekonstruowany przez wolontariuszy ze Stowarzyszenia Rozwoju Wetliny i Okolic^[5], przy współpracy ze Stowarzyszeniem Magurycz. Z drewnianej cerkwi pw. św. Wielkiego Męczennika Dymitra z 1846, która przestała istnieć po 1947, pozostały jedynie pozostałości podmurówki i betonowe schody.

Przez Jaworzec prowadzą szlaki turystyczne na Połoninę Wetlińską oraz do rezerwatu przyrody „Sine Wiry”. Znajduje się tutaj także bacówka PTTK, która rozpoczęła swoją działalność wiosną 1976 roku.

TurystykaEdytuj

W Jaworcu znajduje się jedynie bacówka PTTK, która rozpoczęła swoją działalność wiosną 1976. Zaczyna się tutaj otwarta 14 czerwca 2012 ścieżka historyczna „Bieszczady Odnalezione”, wiodąca po nieistniejących już wsiach Jaworzec, Łuh i Zawój. Na jej trasie znajdują się dwujęzyczne tablice (w języku polskim i ukraińskim)^[6], wskazujące granice wsi, miejsca po cerkwiach, cmentarze, studnie z odtworzonymi cembrowinami i żurawiami oraz piwnice dawnych domostw, a także zebrane przez Stowarzyszenie Rozwoju Wetliny i Okolic relacje dawnych mieszkańców tych wsi, przymusowo wysiedlonych w latach 1945-1947. Wytyczenie ścieżki historycznej miało na celu ocalenie od zapomnienia ostatnich śladów dawnych mieszkańców (Ukraińców, Polaków i Żydów) oraz uczczenie pamięci wszystkich, którzy musieli opuścić swoje domostwa wiosną 1947 roku^[7].