Jolanta Brzeska
Jolanta Brzeska z domu Krulikowska (ur. 25 stycznia 1947 w Warszawie, zm. 1 marca 2011 tamże) – polska działaczka społeczna zaangażowana w obronę eksmitowanych lokatorów. Po śmierci Jolanty Brzeskiej jej wizerunek zaczął być wykorzystywany przez przedstawicieli ruchu lokatorskiego jako symbol walki przeciw eksmisjom, zaś sama jej postać stała się inspiracją dla powstania tekstów kultury.
 Graffiti upamiętniające Jolantę Brzeską na kamienicy przy ul. Nabielaka 9 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przyczyna śmierci | |
| Miejsce spoczynku |
Cmentarz Komunalny Południowy w Warszawie |
| Miejsce zamieszkania |
Warszawa |
| Narodowość |
polska |
| Małżeństwo |
Kazimierz Brzeski |
| Dzieci |
Magdalena Brzeska |
Życiorys
edytujŻycie prywatne
edytujUrodziła się w warszawskiej rodzinie Franciszka i Jadwigi z Urbańskich Krulikowskich. W 1962 ukończyła Liceum Ogólnokształcące im. Antoniego Dobiszewskiego. W grudniu 1967 poślubiła Kazimierza Brzeskiego (ur. 10 stycznia 1941 w Drobinie, zm. 14 grudnia 2007 w Warszawie). Mieli córkę Magdalenę. Naukę kontynuowała po zamążpójściu i ukończyła ją, zdając maturę w 1970. Pracowała w firmach wydawniczych, a ostatnim miejscem jej pracy był Instytut Techniki Cieplnej Politechniki Warszawskiej. Od 2002 Jolanta Brzeska uczestniczyła w zajęciach Uniwersytetu Trzeciego Wieku[1][2].
Działalność społeczna
edytujW 2006, decyzją reprywatyzacyjną Mirosława Kochalskiego, kamienica przy ulicy Nabielaka 9 w Warszawie, w której mieszkała Brzeska, przeszła pod własność spadkobierców dawnych właścicieli[3][4]. W maju 2006 pełnomocnik spadkobierców jednostronnie rozwiązał umowę najmu kwaterunkowego i po raz pierwszy podniósł czynsz. Małżonkowie Brzescy wraz z innymi rodzinami w podobnej sytuacji powołali Warszawskie Stowarzyszenie Lokatorów. W 2007 stowarzyszenie zostało oficjalnie zarejestrowane[5] i odtąd skupia osoby zamieszkujące w budynkach zwróconych potomkom dawnych właścicieli, a które są zagrożone eksmisją. Jolanta Brzeska kilkukrotnie otrzymywała podwyżkę czynszu, który przekraczał jej emeryturę. Za niepłacenie czynszu w pełnej wysokości otrzymała nakaz eksmisji. Pełnomocnik właścicieli kilkukrotnie próbował zająć jej mieszkanie, a proponowane przez niego sposoby ugody nigdy nie doczekały się realizacji[6].
Jolanta Brzeska uczestniczyła w protestach związanych z realizacją wyroków eksmisyjnych. Udzielała wsparcia moralnego oraz służyła samodzielnie zdobytą wiedzą prawną. Prowadziła też rejestr spraw eksmisyjnych, ich postępu i przebiegu. Często uczestniczyła w obradach warszawskiej Rady Miasta, domagając się przyjęcia i realizacji postulatów związanych z obroną lokatorów[7].
Śmierć
edytuj1 marca 2011 Jolanta Brzeska opuściła mieszkanie, nie zabierając z niego m.in. torebki i telefonu[8]. Cztery[9] dni później, córka zgłosiła jej zaginięcie na komendzie policji[8]. Sześć dni po opuszczeniu przez nią mieszkania połączono zgłoszenie zaginięcia ze znalezieniem przez spacerowicza spalonych zwłok kobiecych. Badania genetyczne potwierdziły, że zwęglone ciało należało do Jolanty Brzeskiej[10]. Sekcja wykazała, że bezpośrednią przyczyną śmierci był wstrząs termiczny, podtrucie tlenkiem węgla oraz rozległe oparzenia ciała powstałe w wyniku podpalenia naftą.
Pogrzeb Jolanty Brzeskiej odbył się 3 stycznia 2012 na Komunalnym Cmentarzu Południowym.
Śledztwo
edytuj
Po śmierci Jolanty Brzeskiej w prasie ukazały się liczne artykuły i felietony przedstawiające jej walkę o prawa lokatorów, których usiłują się pozbyć spadkobiercy i nowi właściciele domów, zasiedlonych w poprzednim systemie poprzez system kwaterunkowy[11]. Sprawa śmierci Jolanty Brzeskiej nie została wyjaśniona[12]. Na początkowym etapie śledztwa w 2011 rozważano zarówno hipotezę samospalenia, jak i zabójstwa[13][14][15]. Policjant, który badał próbki pobrane z mieszkania Brzeskiej, zastrzelił się kilkanaście dni później[4].
Ujawniona w lutym 2013 ekspertyza biegłych wykluczyła hipotezę samobójstwa, prokuratura brała pod uwagę możliwość morderstwa a wśród potencjalnych motywów wymieniano porachunki właścicieli lokali i kamieniczników[16][8]. Śledztwo w sprawie pozbawienia życia Jolanty Brzeskiej zostało umorzone 8 kwietnia 2013 z powodu niewykrycia sprawców czynu zabronionego[17].
19 sierpnia 2016 minister sprawiedliwości i prokurator generalny Zbigniew Ziobro zapowiedział wznowienie śledztwa w sprawie zabójstwa Jolanty Brzeskiej i powierzenie go prokuraturze spoza Warszawy. Równocześnie wszczęto postępowanie wobec prokuratorów prowadzących wcześniejsze śledztwo „za rażące braki i zaniechania na pierwszym etapie śledztwa związanego z wyjaśnieniem okoliczności tragicznej śmierci Jolanty Brzeskiej”[18]. Prokurator generalny zarzucił pierwszemu śledztwu przyjęcie błędnej kwalifikacji czynu, brak planu śledztwa, zaangażowanie niedoświadczonych prokuratorów i funkcjonariuszy, niedokładne oględziny na miejscu, gdzie znaleziono zwłoki oraz nieprzeprowadzenie wielu dowodów lub badanie ich długo po zdarzeniu[19]. W sierpniu 2021 prokuratura kolejny raz umorzyła śledztwo z powodu niewykrycia sprawcy. Jednocześnie nie dopatrzyła się błędów we wcześniejszych działaniach policji i prokuratury[20].
Kultura masowa i upamiętnienie
edytuj.JPG)
- Jolanta Brzeska stała się ikoną walki o prawa lokatorów i symbolem ruchu lokatorskiego, jej portret jest wykorzystywany przez twórców graffiti, pojawia się też na transparentach podczas różnych demonstracji[19].
- 25 lutego 2012 w warszawskim Teatrze Dramatycznym miała miejsce premiera sztuki „Kto zabił Alonę Iwanowną?” w reżyserii Michała Kmiecika. Sztuka była inspirowana Zbrodnią i karą Dostojewskiego oraz historią Jolanty Brzeskiej[21][22].
- Jolanta Brzeska jest bohaterką piosenki i teledysku „Kto zabił Jolantę Brzeską” nakręconego przez duet Kopyt/Kowalski, który tworzą Szczepan Kopyt i Piotr Kowalski[23][24].
- Piosenkę poświęconą Jolancie Brzeskiej pt. „To jest piosenka o różnych rzeczach” napisał Pablopavo[25].
- W szóstą rocznicę śmierci Jolanty Brzeskiej, 1 marca 2017 w Warszawie został otwarty skwer nazwany jej imieniem, położony u zbiegu ulic Zakrzewskiej i Iwickiej w dzielnicy Mokotów niedaleko ulicy Nabielaka, a na miejscu został także ustawiony kamień pamiątkowy[26].
- W 2017 dla Teatroteki powstało nagranie spektaklu „Spalenie Joanny” według tekstu Magdaleny Miecznickiej w reżyserii Agaty Baumgart[27].
- 25 lutego 2021 Sejm przyjął uchwałę upamiętniającą Jolantę Brzeską w 10. rocznicę jej zabójstwa[28].
- 10 czerwca 2021 otrzymała honorowe obywatelstwo Warszawy[29].
- Film „Lokatorka” z 2021 w reżyserii Michała Otłowskiego opowiada o aferze reprywatyzacyjnej i zabójstwie Brzeskiej. W rolę inspirowanej Brzeską postaci Janiny Markowskiej wcieliła się Sławomira Łozińska[30].
- Serial kryminalny „Informacja zwrotna” z 2023. W filmie osoba Jolanty Brzeskiej jest inspiracją dla przywoływanej w nim postaci zamordowanej Małgorzaty Kalskiej[31].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Życie i śmierć Jolanty Brzeskiej. zw.com.pl, 19 marca 2017. [dostęp 2018-03-02].
- ↑ Czarek Meszyński: Kto zabił Jolantę Brzeską – Nr 38 (228). osiedlezaciszewaw.pl, 24 sierpnia 2016. [dostęp 2018-03-02].
- ↑ Decyzja nr 24/GK/DW/2006, ul. Nabielaka 9 [online], bip.warszawa.pl, 24 stycznia 2006 [dostęp 2020-01-07].
- ↑ a b Beata Siemieniako, Michał Sutowski, Brzeska zapłaciła najwyższą cenę za walkę z rażącą niesprawiedliwością i ludzką krzywdą [online], krytykapolityczna.pl, 1 marca 2021 [dostęp 2021-03-01] [zarchiwizowane z adresu 2021-03-01].
- ↑ KRS 0000290367
- ↑ Andrzej Smosarski, Walczyła o godność [online], salon24.pl, 6 kwietnia 2011 [dostęp 2020-01-07] (pol.).
- ↑ Ofiara reprywatyzacji i urzędników [online], nowyobywatel.pl, 10 marca 2011 [dostęp 2021-02-27] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-16].
- ↑ a b c Ewa Andruszkiewicz, Zbrodnia bez kary [online], Tygodnik Przegląd, 25 marca 2013 [dostęp 2020-01-07].
- ↑ Przerażające zeznania córki zamordowanej J.Brzeskiej. To powinno wstrząsnąć opinią publiczną! #JAKI. 2017-10-31. [dostęp 2018-08-06].
- ↑ Piotr Machajski, Zwłoki spalone w lesie to na pewno Jolanta Brzeska [online], warszawa.wyborcza.pl, 15 kwietnia 2011 [dostęp 2020-01-07].
- ↑ Tomasz Piątek, Morderstwa ideologicznie słuszne [online], Krytyka Polityczna, 12 kwietnia 2011 [dostęp 2020-01-07] [zarchiwizowane z adresu 2012-10-27].
- ↑ Dorota Kowalska, Zabójstwo Jolanty Brzeskiej. Jest szansa, że jej mordercy zostaną wreszcie ukarani [online], Polska Times, 29 sierpnia 2016 [dostęp 2021-03-01] (pol.).
- ↑ Śledczy badają sprawę śmierci w kamienicy na ul. Nabielaka [online], Życie Warszawy, 17 kwietnia 2011 [dostęp 2020-01-07].
- ↑ Piotr Machajski, Przełom w śledztwie: Obrończyni lokatorów zamordowana? [online], warszawa.wyborcza.pl, 21 lipca 2011 [dostęp 2021-03-01].
- ↑ Piotr Machajski, Spłonęła w Lesie Kabackim. Można ją wreszcie pochować [online], gazeta.pl, 23 grudnia 2011 [dostęp 2020-01-07] (pol.).
- ↑ Biegli: Brzeska nie miała skłonności samobójczych [online], www.tvp.info, 26 lutego 2013 [dostęp 2020-01-07] (pol.).
- ↑ Informacja dot. zakończenia śledztwa w sprawie śmierci Jolanty Brzeskiej [online], www.warszawa.po.gov.pl, 9 kwietnia 2013 [dostęp 2020-01-07].
- ↑ Zbigniew Ziobro wznawia śledztwo ws. śmierci Jolanty Brzeskiej. WP.PL, 19 sierpnia 2016. [dostęp 2016-08-20].
- ↑ a b Ziobro wznawia śledztwo ws. spalonej w Lesie Kabackim Jolanty Brzeskiej. Newsweek.pl, 19 sierpnia 2016. [dostęp 2016-08-20].
- ↑ Norbert Frątczak, Śledztwo po śmierci Jolanty Brzeskiej umorzone. Ziobro grzmiał o błędach za poprzednich rządów, ale błędów nie ma [online], warszawa.wyborcza.pl, 17 sierpnia 2021 [dostęp 2021-08-17].
- ↑ Janina Blikowska, Dostojewski po warszawsku [online], www.rp.pl, 9 lutego 2012 [dostęp 2020-01-07] (pol.).
- ↑ M. Kostaszuk-Romanowska, Teatr bieżącej interwencji w praktyce, „Białostockie Studia Literaturoznawcze”, 6, 2015, s. 132.
- ↑ Kopyt/Kowalski – „Kto zabił Jolantę Brzeską” – Wideo w Onet [online], wideo.onet.pl, 23 maja 2013 [dostęp 2020-01-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
- ↑ Justyna Suchecka, Artyści nagrali teledysk poświęcony Jolancie Brzeskiej, której zwęglone zwłoki znaleziono w Lesie Kabackim [online], wyborcza.pl, 24 maja 2013 [dostęp 2020-01-07].
- ↑ Pablopavo – To jest piosenka o różnych rzeczach. karrotkommando [dostęp 2016-09-14].
- ↑ W Warszawie otwarto skwer im. Jolanty Brzeskiej. pap.pl, 2017-03-01. [dostęp 2017-10-31].
- ↑ Spalenie Joanny [online], wfdif.pl [dostęp 2019-05-29] (pol.).
- ↑ Sejm upamiętnił Jolantę Brzeską w 10. rocznicę zabójstwa [online], www.sejm.gov.pl, 25 lutego 2021 [dostęp 2021-02-25].
- ↑ Jolanta Brzeska otrzymała honorowe obywatelstwo stolicy [online], www.tvp.info, 10 czerwca 2021 [dostęp 2021-06-10] (pol.).
- ↑ Jolanta Brzeska i jej wstrząsająca historia na dużym ekranie. „Lokatorka” Michała Otłowskiego polską premierą tygodnia [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2021-12-05].
- ↑ Kamil Jabłczyński, Informacja Zwrotna. Nowy hit Netflixa o aferze reprywatyzacyjnej. Kręcono go w Warszawie i Podkowie Leśnej [online], warszawa.naszemiasto.pl, 21 listopada 2023 [dostęp 2024-02-29].
Bibliografia
edytuj- Elżbieta Isakiewicz, Sprawa Brzeskiej, „Tygodnik Powszechny”, Onet.pl, 26 kwietnia 2011 [zarchiwizowane z adresu 2011-05-02].
- Iza Michalewicz, Jolanta i ogień [online], Wyborcza.pl, 1 maja 2011 [zarchiwizowane z adresu 2011-05-04].
- Polityka.pl 22 kwietnia 2011, Cezary Łazarewicz „Łowca domów”
- Komitet Obrony Lokatorów 10 marca 2011, Demonstracja ku pamięci Jolanty Brzeskiej