Prokurator Generalny (Polska)
Prokurator Generalny – naczelny organ prokuratury i zwierzchnik prokuratorów. W czasach II RP oraz w czasach III RP w latach 1990–2010 i ponownie od 2016 funkcję tę pełni z urzędu Minister Sprawiedliwości.
_(cropped).jpg) Aktualny Prokurator Generalny, Zbigniew Ziobro (2019) | |
| Stanowisko | |
| Państwo | |
|---|---|
| Data utworzenia |
II RP lub 9 września 1950 |
| Pierwszy Prokurator Generalny | |
| Długość kadencji |
• 6 lat (1950–1990 i 2010–2016) |
| Obecny Prokurator Generalny | |
| Obecny od |
4 marca 2016 |
| Siedziba |
Ministerstwo Sprawiedliwości od 2016 |
Polska
 Ustrój i polityka Polski Władza wykonawcza
Władza sądownicza
Kontrola państwowa
Finanse
| |
Portal  Polska
| |
HistoriaEdytuj
II RzeczpospolitaEdytuj
W II Rzeczypospolitej i w strukturach Rządu RP na uchodźstwie prokuratorem-zwierzchnikiem całej prokuratury, która była całkowicie rozdzielona na pion cywilny i wojskowy, był od 1919 Naczelny Prokurator. Urząd Naczelnego Prokuratora sprawował z urzędu Minister Sprawiedliwości.
W pionie cywilnym naczelnym organem prokuratury i zwierzchnikiem prokuratorów prokuratur powszechnych był Pierwszy Prokurator Sądu Najwyższego.
Organizacja prokuratury wojskowej została określona w 1919. Naczelnym organem prokuratury w pionie wojskowym i zwierzchnikiem prokuratorów prokuratur wojskowych był Naczelny Prokurator Wojskowy.
Polska LudowaEdytuj
W 1950 roku określono na nowo organizację prokuratury cywilnej, wyodrębniając ją ze struktury Ministerstwa Sprawiedliwości. Utworzono Prokuraturę Generalną, na której czele stał Prokurator Generalny.
W 1967 podporządkowano prokuraturę wojskową Prokuratorowi Generalnemu. Tym samym Naczelny Prokurator Wojskowy stał się zastępcą Prokuratora Generalnego, a Prokurator Generalny naczelnym organem całej prokuratury.
| Prokurator generalny | Okres sprawowania urzędu |
|---|---|
| Stefan Kalinowski | 9 września 1950 – 20 kwietnia 1956 |
| Marian Rybicki | 28 kwietnia 1956 – 28 lutego 1957 |
| p.o. Marian Mazur | 28 lutego 1957 – 8 maja 1957 |
| Andrzej Burda | 8 maja 1957 – 24 maja 1961 |
| Kazimierz Kosztirko | 1 czerwca 1961 – 10 marca 1972 |
| Lucjan Czubiński | 10 marca 1972 – 30 listopada 1981 |
| Franciszek Rusek | 1 grudnia 1981 – 31 maja 1984 |
| Józef Żyta | 1 czerwca 1984 – 30 marca 1990 |
III RzeczpospolitaEdytuj
Zespolenie urzędu z ministrem sprawiedliwości (1990–2010)Edytuj
Prokurator Generalny był naczelnym organem całej prokuratury, tym samym podlegali mu wszyscy prokuratorzy. 31 marca 1990 zniesiono Prokuraturę Generalną, a funkcję Prokuratora Generalnego zaczął sprawować z urzędu Minister Sprawiedliwości. Zastępcami Prokuratora Generalnego byli Prokurator Krajowy, Naczelny Prokurator Wojskowy, Dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz inni prokuratorzy powoływani i odwoływani ze stanowiska zastępcy spośród prokuratorów Prokuratury Krajowej (przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Prokuratora Generalnego).
Odrębny urząd Prokuratora Generalnego (2010–2016)Edytuj
Z dniem 31 marca 2010 nastąpiło rozdzielenie urzędu Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego.
Prokuratora Generalnego powoływał Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej spośród dwóch kandydatów zgłoszonych przez Krajową Radę Sądownictwa i Krajową Radę Prokuratury (art. 10a ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze). Kadencja Prokuratora Generalnego trwała sześć lat, licząc od dnia złożenia ślubowania. Po upływie kadencji pełnił on obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez następcę, przy czym nie mógł być on ponownie wyznaczony. Po zakończeniu pełnienia obowiązków przechodził w stan spoczynku. Pierwszym i ostatnim Prokuratorem Generalnym powołanym w nowy sposób został Andrzej Seremet.
Ponowne zespolenie urzędu z ministrem sprawiedliwości (od 2016)Edytuj
Po wejściu w życie nowej Ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. (Dz.U. poz. 178), w dniu 4 marca 2016 r. nastąpiło ponowne połączenie urzędów oraz likwidacja Prokuratury Generalnej[1]. Jej miejsce zajęła Prokuratura Krajowa, która zapewnia obsługę Prokuratora Generalnego i Prokuratora Krajowego. Do jej zadań należy m.in. zapewnienie udziału prokuratora w postępowaniach przed Trybunałem Konstytucyjnym, Sądem Najwyższym i Naczelnym Sądem Administracyjnym, prowadzenie i nadzorowanie postępowań przygotowawczych, sprawowanie nadzoru instancyjnego i służbowego nad postępowaniami prowadzonymi w prokuraturach regionalnych, koordynacja nadzoru służbowego nad postępowaniami przygotowawczymi prowadzonymi przez pozostałe jednostki organizacyjne prokuratury, prowadzenie wizytacji prokuratur regionalnych, wykonywanie czynności w zakresie obrotu prawnego z zagranicą i prowadzenie centralnej bazy opinii prawnych oraz bazy wytycznych i zarządzeń Prokuratora Generalnego.
Lista Prokuratorów Generalnych od 1989Edytuj
| Prokurator Generalny | Okres sprawowania urzędu | Uwagi |
|---|---|---|
| Józef Żyta | 1 czerwca 1984 – 30 marca 1990 | |
| Aleksander Bentkowski | 31 marca 1990 – 14 grudnia 1990 | |
| Wiesław Chrzanowski | 12 stycznia 1991 – listopad 1991 | |
| wakat na urzędzie | listopad 1991 – 5 grudnia 1991 | p.o. Andrzej Marcinkowski |
| Zbigniew Dyka | 23 grudnia 1991 – 17 marca 1993 | |
| Jan Piątkowski | 17 marca 1993 – 18 października 1993 | |
| Włodzimierz Cimoszewicz | 26 października 1993 – 6 marca 1995 | |
| Jerzy Jaskiernia | 7 marca 1995 – 7 lutego 1996 | |
| Leszek Kubicki | 7 lutego 1996 – 31 października 1997 | |
| Hanna Suchocka | 31 października 1997 – 8 czerwca 2000 | |
| wakat na urzędzie | 8 czerwca 2000 – 12 czerwca 2000 | obowiązki Prokuratora Generalnego pełnił z urzędu[2] Prezes Rady Ministrów Jerzy Buzek |
| Lech Kaczyński | 12 czerwca 2000 – 5 lipca 2001 | |
| Stanisław Iwanicki | 5 lipca 2001 – 19 października 2001 | |
| Barbara Piwnik | 19 października 2001 – 6 lipca 2002 | |
| Grzegorz Kurczuk | 6 lipca 2002 – 2 maja 2004 | |
| Marek Sadowski | 2 maja 2004 – 6 września 2004 | |
| Andrzej Kalwas | 6 września 2004 – 31 października 2005 | |
| Zbigniew Ziobro | 31 października 2005 – 7 września 2007 | |
| wakat na urzędzie | 7 września 2007 – 11 września 2007 | obowiązki Prokuratora Generalnego pełnił z urzędu[2] Prezes Rady Ministrów Jarosław Kaczyński |
| Zbigniew Ziobro | 11 września 2007 – 16 listopada 2007 | |
| Zbigniew Ćwiąkalski | 16 listopada 2007 – 21 stycznia 2009 | |
| wakat na urzędzie | 21 stycznia 2009 – 23 stycznia 2009 | obowiązki Prokuratora Generalnego z urzędu pełnił[2] Prezes Rady Ministrów Donald Tusk |
| Andrzej Czuma | 23 stycznia 2009 – 13 października 2009 | |
| Krzysztof Kwiatkowski | 14 października 2009 – 30 marca 2010[3] | |
| Andrzej Seremet | od 31 marca 2010[4][5] – 3 marca 2016[6] | |
| Zbigniew Ziobro | od 4 marca 2016[7] |
Zobacz teżEdytuj
Linki zewnętrzneEdytuj
- Ustawa z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (Dz.U. z 2022 r. poz. 1247)
- Ustawa z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz.U. z 2011 r. nr 270, poz. 1599, z późn. zm.) (uchylona)
PrzypisyEdytuj
- ↑ Ustawa z dnia 28 stycznia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o prokuraturze (Dz.U. z 2016 r. poz. 178).
- ↑ a b c Art. 36 Ustawy o Radzie Ministrów z dnia 8 sierpnia 1996 r. w związku z art. 1 ust. 2 Ustawy o prokuraturze z dnia 20 czerwca 1985 r.
- ↑ Obowiązki Prokuratora Generalnego pełnił do dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej ustrój prokuratury co nastąpiło 31 marca 2010; od 7 października 2009 nadal jako Minister Sprawiedliwości.
- ↑ Powołany postanowieniem Prezydenta RP z 5 marca 2010.
- ↑ Ustawowy upływ kadencji 31 marca 2016.
- ↑ Kadencja skrócona na mocy art. 27 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o prokuraturze.
- ↑ Z urzędu jako Minister Sprawiedliwości.
Artykuł uwzględnia ograniczony pod względem terytorialnym stan prawny na 4 marca 2016 r. Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.