Kłębian kątowaty

Kłębian kątowaty (Pachyrhizus erosus) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych. Występuje w Meksyku, w części Ameryki Środkowej, w uprawie również w innych krajach tropikalnych, zwłaszcza na Filipinach, gdzie zyskała popularność po sprowadzeniu przez Hiszpanów w okresie kolonialnym. Hiszpańska nazwa jícama pochodzi od pierwotnego określenia w języku nahuatl, xīcama lub xīcamatl.

Kłębian kątowaty
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

Pachyrhizus

Gatunek

kłębian kątowaty

Nazwa systematyczna
Pachyrhizus erosus (L.) Urb.[3]
Symb. antill. 4:311. 1905
Synonimy
  • Pachyrhizus angulatus DC.

Morfologia

edytuj

Pnący się podkrzew o korzeniu bulwiastym. Liście trójlistkowe. Kwiatostan osadzony jest w kątach liści. Kwiat duży w kolorze fioletowym lub czerwonawym. Owoc strąk z wieloma nasionami.

Zastosowanie

edytuj
 
Jicama pokrojona w kostki i posypana chili

W Meksyku roślina ta jest uprawiana dla słodkawych bulw o konsystencji ziemniaka, jadanych najczęściej na surowo, z dodatkiem soli, chili i soku z limonki, a także w sałatkach. Bulwy zawierają ponad 80% wody, a także szereg ważnych składników odżywczych, zwłaszcza potas, fosfor, żelazo i wapń oraz kwas askorbinowy[4]. Pomimo słodkawego smaku zalecane są dla diabetyków ze względu na zawartość inuliny[5]. Bulwy można także gotować i piec oraz sporządzać z nich zupy. Bardzo często spożywa się również wyciśnięty z bulw sok. Z bulw otrzymuje się mąkę i skrobię[6].
Roślina włóknodajna – na Fidżi z łodyg otrzymuje się włókno używane do sporządzania sieci rybackich[7].

Inne części rośliny uważane są za trujące. Liście, strąki i dojrzałe nasiona zawierają toksyczny glikozyd, natomiast korzenie i dojrzałe nasiona zawierają rotenon, naturalny środek owadobójczy. Nasiona są jadalne po wcześniejszym ugotowaniu i usunięciu rotenonu[8]. Wytłacza się z nich również olej.

Synonimy[3]

edytuj
  • Cacara erosa (L.) Kuntze
  • Cacara palmatiloba (DC.) Kuntze
  • Dolichos bulbosus L.
  • Dolichos erosus L.
  • Dolichos palmatilobus DC.
  • Pachyrhizus angulatus DC.
  • Pachyrhizus articulatus Walp.
  • Pachyrhizus bulbosus (L.) Kurz
  • Pachyrhizus erosus var. palmatilobus (DC.) R.T. Clausen
  • Pachyrhizus palmatilobus (DC.) Benth. & Hook.f
  • Pachyrhizus strigosus R.T. Clausen

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
  3. a b Pachyrhizus erosus (L.) Urb.. [w:] Germplasm Resources Information Network [on-line]. Departament Rolnictwa USA, 1997-05-22. [dostęp 2009-09-05].
  4. Nutritional and anti-nutritional components in Pachyrhizus erosus L. tuber – ScienceDirect [online], www.sciencedirect.com [dostęp 2017-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-09].
  5. Digestible Compositions Of Inulin For Managing Blood Glucose Levels – Patent Application [online], www.faqs.org [dostęp 2017-11-24] (ang.).
  6. Functional properties of yam bean (Pachyrhizus erosus) starch – ScienceDirect [online], www.sciencedirect.com [dostęp 2017-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-19].
  7. Pachyrhizus erosus, Pachyrhizus tuberosus. | Henriette's Herbal Homepage [online], www.henriettesherbal.com [dostęp 2018-01-15] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-03].
  8. View crop [online], ecocrop.fao.org [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-09].

Bibliografia

edytuj
  • Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.