Kłębian kątowaty

Kłębian kątowaty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	Pachyrhizus
Gatunek	kłębian kątowaty
	Nazwa systematyczna
	Pachyrhizus erosus (L.) Urb.; Symb. antill. 4:311. 1905
Synonimy
	Pachyrhizus angulatus DC.;
	Pachyrhizus angulatus DC.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kłębian kątowaty (Pachyrhizus erosus) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych. Występuje w Meksyku, w części Ameryki Środkowej, w uprawie również w innych krajach tropikalnych, zwłaszcza na Filipinach, gdzie zyskała popularność po sprowadzeniu przez Hiszpanów w okresie kolonialnym. Hiszpańska nazwa jícama pochodzi od pierwotnego określenia w języku nahuatl, xīcama lub xīcamatl.

Morfologia edytuj

Pnący się podkrzew o korzeniu bulwiastym. Liście trójlistkowe. Kwiatostan osadzony jest w kątach liści. Kwiat duży w kolorze fioletowym lub czerwonawym. Owoc strąk z wieloma nasionami.

Zastosowanie edytuj

Jicama pokrojona w kostki i posypana chili

W Meksyku roślina ta jest uprawiana dla słodkawych bulw o konsystencji ziemniaka, jadanych najczęściej na surowo, z dodatkiem soli, chili i soku z limonki, a także w sałatkach. Bulwy zawierają ponad 80% wody, a także szereg ważnych składników odżywczych, zwłaszcza potas, fosfor, żelazo i wapń oraz kwas askorbinowy^[4]. Pomimo słodkawego smaku zalecane są dla diabetyków ze względu na zawartość inuliny^[5]. Bulwy można także gotować i piec oraz sporządzać z nich zupy. Bardzo często spożywa się również wyciśnięty z bulw sok. Z bulw otrzymuje się mąkę i skrobię^[6].
Roślina włóknodajna – na Fidżi z łodyg otrzymuje się włókno używane do sporządzania sieci rybackich^[7].

Inne części rośliny uważane są za trujące. Liście, strąki i dojrzałe nasiona zawierają toksyczny glikozyd, natomiast korzenie i dojrzałe nasiona zawierają rotenon, naturalny środek owadobójczy. Nasiona są jadalne po wcześniejszym ugotowaniu i usunięciu rotenonu^[8]. Wytłacza się z nich również olej.

Synonimy^[3] edytuj

Cacara erosa (L.) Kuntze
Cacara palmatiloba (DC.) Kuntze
Dolichos bulbosus L.
Dolichos erosus L.
Dolichos palmatilobus DC.
Pachyrhizus angulatus DC.
Pachyrhizus articulatus Walp.
Pachyrhizus bulbosus (L.) Kurz
Pachyrhizus erosus var. palmatilobus (DC.) R.T. Clausen
Pachyrhizus palmatilobus (DC.) Benth. & Hook.f
Pachyrhizus strigosus R.T. Clausen

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ ^a ^b Pachyrhizus erosus (L.) Urb.. [w:] Germplasm Resources Information Network [on-line]. Departament Rolnictwa USA, 1997-05-22. [dostęp 2009-09-05].
↑ Nutritional and anti-nutritional components in Pachyrhizus erosus L. tuber – ScienceDirect [online], www.sciencedirect.com [dostęp 2017-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-09] .
↑ Digestible Compositions Of Inulin For Managing Blood Glucose Levels – Patent Application [online], www.faqs.org [dostęp 2017-11-24] (ang.).
↑ Functional properties of yam bean (Pachyrhizus erosus) starch – ScienceDirect [online], www.sciencedirect.com [dostęp 2017-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-19] .
↑ Pachyrhizus erosus, Pachyrhizus tuberosus. | Henriette's Herbal Homepage [online], www.henriettesherbal.com [dostęp 2018-01-15] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-03] .
↑ View crop [online], ecocrop.fao.org [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-09] .

Bibliografia edytuj

Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).

[USDA-3] Pachyrhizus erosus (L.) Urb.. [w:] Germplasm Resources Information Network [on-line]. Departament Rolnictwa USA, 1997-05-22. [dostęp 2009-09-05].

[4] Nutritional and anti-nutritional components in Pachyrhizus erosus L. tuber – ScienceDirect [online], www.sciencedirect.com [dostęp 2017-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-09] .

[5] Digestible Compositions Of Inulin For Managing Blood Glucose Levels – Patent Application [online], www.faqs.org [dostęp 2017-11-24] (ang.).

[6] Functional properties of yam bean (Pachyrhizus erosus) starch – ScienceDirect [online], www.sciencedirect.com [dostęp 2017-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-19] .

[7] Pachyrhizus erosus, Pachyrhizus tuberosus. | Henriette's Herbal Homepage [online], www.henriettesherbal.com [dostęp 2018-01-15] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-03] .

[8] View crop [online], ecocrop.fao.org [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-09] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]