Kalendarium historii Nowego Sącza

Kalendarium historii Nowego Sącza – uporządkowany chronologicznie, począwszy od czasów najdawniejszych aż do współczesności, wykaz dat i wydarzeń związanych z historią miasta Nowego Sącza.

Lata 1138–1319 – okres rozbicia dzielnicowego Polski

• 1292, 8 listopada – król Wacław II nadaje przywilej lokacyjny miastu Nowy Sącz. Lokowany teren położony był na północ od wsi Kamienica, w widłach rzek Dunajec i Kamienica.

Lata 1320–1385 – okres Zjednoczonego Królestwa Polskiego

• 1350–1360 – budowa z inicjatywy Kazimierza Wielkiego murowanego zamku w miejscu dworzyszcza z czasów lokacji miasta na skarpie w obrębie fortyfikacji miejskich.
• 1360 – w obrębie przedmieścia Węgierskiego powstaje szpital.
• 1370 – w Zamku Królewskim gości Ludwik Węgierski, podążający do Krakowa, aby zostać królem Polski.
• 1384, jesień – na zamku w Nowym Sączu gości Jadwiga Andegaweńska, która to 16 października tego roku w Krakowie zostanie koronowana przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Bodzantę na króla Polski.

Lata 1386–1453 – okres panowania pierwszych Jagiellonów

• 1410, kwiecień – król Władysław Jagiełło wraz z księciem Witoldem i rycerstwem polskim, na Zamku Królewskim w Nowym Sączu układają plan wystąpienia przeciw Krzyżakom.
• 1420 – Jakub z Nowego Sącza zostaje rektorem Akademii Krakowskiej.

Lata 1454–1795 – okres I Rzeczypospolitej

• 1611, 19 czerwca – w przeciągu niemal czterech godzin spaleniu uległo niemal całe miasto włącznie z trzema kościołami, dzwonnicami, pokryciami murów, basztami, uzbrojeniem, ratuszem i większą częścią domów. W pożarze szczególnie ucierpiała kolegiata św. Małgorzaty. Obraz Przemienienia Pańskiego z klasztoru oo. franciszkanów, gdzie początkowo się znajdował cudownie ocalał.
• 1654 – w kościele franciszkanów pw. Narodzenia NMP, z fundacji Konstantego Jacka Lubomirskiego powiększona została kaplica Przemienienia Pańskiego.
• 1655, 12 grudnia – oddziały chłopskie zajęły miasto, tym samym oswobadzając Nowy Sącz spod "potopu szwedzkiego".
• 1768 – wybuch pożaru w Zamku Królewskim, wywołany przemarszem konfederatów barskich i ich nieostrożnością, który zniszczył zamek.
• 1770 – Nowy Sącz zostaje włączony do Monarchii Habsburgów.

Lata 1795–1917 – okres rozbiorów Polski

• 1849, – otwarcie przez Romana Pisza pierwszej w mieście drukarni – „Zakład Graficzny”.
• 1876, 18 sierpnia – otwarcie linii kolei żelaznych, Nowy Sącz – Stróże (fragment linii Tarnów – Plavec).
• 1887, 25 maja – powstanie w Nowym Sączu Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół". Jego założycielami było grono najwybitniejszych i najbardziej światłych obywateli miasta z notariuszem, doktorem praw Lucjanem Lipińskim na czele. On też został pierwszym prezesem sądeckiej organizacji.
• 1892, 16 lipca – odbył się uroczysty akt poświęcenia kamienia węgielnego pod gmach siedziby Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" (odkrytego podczas remontu w 2001 roku).
• 1892, 8 listopada – w 600 rocznicę nadania praw miejskich Nowemu Sączowi oddano do użytku siedzibę Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół".
• 1892, 3 lipca – w Nowym Sączu powstaje pierwsza polityczna organizacja chłopska w Europie, Związek Stronnictwa Chłopskiego – zwany związkiem braci Potoczków.
• 1894, 17 kwietnia – przed południem w dzień targowy pojawił się ogień w piekarni Hebenstreita. Pożar zniszczył całą północno-zachodniej części miasta, w tym budynek poczty, kamienice w rynku. Zniszczony został również doszczętnie Ratusz, okoliczne domy, klasztor jezuicki, gimnazjum, synagogi, młyn.
• 1905 – rozpoczęto budowę szpitala miejskiego
• 1906 – szpital miejski rozpoczął funkcjonowanie.
• 1908 – oddano do użytku budynek dworca kolejowego stacji Nowy Sącz
• 1911 – rozpoczęto budowę sieci wodociągowej w mieście którą zakończono rok później.

Lata 1918–1939 – okres II Rzeczypospolitej

• 1918:
  • 31 października – z Polskiej Komisji Likwidacyjnej z Krakowa nadszedł szyfrowany telegram złożony z dwóch słów: "Już czas!", tym samym bez rozlewu krwi zajęto koszary, obsadzono składy broni, amunicji, żywności, a na budynku stacji kolejowej zawieszono transparent: "Wolna, Zjednoczona, Niepodległa Polska".
  • 1 listopada – miasto odzyskuje niepodległość. Dowódca austriackiego garnizonu płk Henryk Fally przekazał najstarszemu wiekiem oficerowi polskiemu swoją szablę na znak oddania władzy.
  • 2 listopada – w sali ratuszowej oddziały milicji złożyły uroczystą przysięgę na wierność Rzeczypospolitej Polskiej.

Lata 1939–1945 – okres II wojny światowej

• 1939:
  • 1 września – lotnictwo niemieckie zbombardowało stację kolejową oraz koszary.
  • 2 września – w wyniku przeprowadzonego nalotu na stację kolejową śmierć ponieśli pierwsi mieszkańcy miasta: Jan Biel oraz Stanisław Wożniak.
  • 7 września – do miasta wkroczyły wojska niemieckie.

• 1941:
  • Czerwiec – władze okupacyjne utworzyły getto, w którym zgromadzili ponad 20 tys. nowosądeckich Żydów. Składało się ono z dwóch części: pierwszej – w centrum miasta i drugiej w dzielnicy Piekło.
• 1942:
  • 29 kwietnia – władze okupacyjne rozstrzeliwują kilkuset Żydów na cmentarzu żydowskim.
  • Sierpień – likwidacja getta i deportacja całej ludności żydowskiej do obozu zagłady w Bełżcu.

Lata 1945–1989 – okres Polski Ludowej

• 1945:
  • 6 kwietnia – Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło Centralne Obozy Pracy dla byłych żołnierzy AK i podziemia niepodległościowego. Obóz pracy nr 143 powstał w Nowym Sączu.
  • 15 stycznia – o godzinie 12:50 grupa złożona z 14 samolotów IŁ-2 z 525. Pułku lotnictwa szturmowego zaatakowała stację kolejową oraz stojące na peronach składy, powodując tylko niewielkie straty.
  • 18 stycznia – wycofujące się z miasta jednostki niemieckie wysadziły drewniany most drogowy i most kolejowy na rzece Dunajec.
• 1946 – za bohaterską postawę w czasie wojny i za wybitny udział ludności w konspiracji miasto zostało odznaczone przez KRN Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy.
• 1951, 25 lipca – utworzono Nowosądeckie Zakłady Przemysłu Terenowego.
• 1957 – rozpoczęto budowę pierwszego osiedla mieszkaniowego "Łany" w czworoboku ulic Żółkiewskiego, Limanowskiego, Reja i Bieruta (dziś Grota–Roweckiego) składające się z trójkondygnacyjnych bloków mieszkalnych.
• 1959 – oddano do użytku nowy most drogowy na rzece Dunajec.
• 1964, 1 września – w 25 rocznicę wybuchu II wojny światowej wmurowany został akt erekcyjny pod budowę szkoły Szkoły Podstawowej nr 7.
• 1965:
  • rozpoczynają funkcjonowanie Sądeckie Zakłady Elektro-Węglowe.
  • 15 grudnia – oddano do użytku budynek szkolny przy ul. Bieruta (obecnie Grota-Roweckiego) Szkoły Podstawowej nr 7.
• 1966, 16 stycznia – nastąpiło uroczyste otwarcie Szkoły Podstawowej nr 7. Otrzymała ona imię Obrońców Pokoju i została przekształcona z żeńskiej na koedukacyjną. Liczyła wówczas 14 oddziałów, w których uczyło się 452 uczniów.
• 1967 – otwarto hotel Orbis-Beskid.
• 1976, 1 stycznia – w ramach przekształceń Nowosądeckich Zakładów Przemysłu Terenowego utworzono Nowosądecką Fabrykę Urządzeń Górniczych NOWOMAG.
• 1977 – w granice miasta włączono Biegonice.
• 1979 – rozpoczynają funkcjonowanie Sądeckie Zakłady Napraw Autobusów.

Lata 1990–obecnie – III Rzeczpospolita

grudzień 2012 – zburzenie pomnika Wdzięczności Armii Czerwonej w Alei Wolności i ekshumacja poległych żołnierzy radzieckich

Zobacz też

• Kalendarium historii Polski
• Nowy Sącz
• Jan Sygański: Nowy Sącz jego dzieje i pamiątki dziejowe, Nowy Sącz, 1892
• Jan Sygański: Historya Nowego Sącza od wstąpienia dynastyi Wazów do pierwszego rozbioru Polski, Lwów, 1901–1902

Linki zewnętrzne

• Leszek Migrała: Wybór ważniejszych dat z historii Nowego Sącza z lat 1292–1770. nsi.pl, przed 2003-05-22. [dostęp 2021-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-07-12)].
• Marek Basiaga, Leszek Migrała: Wybór ważniejszych dat z historii Nowego Sącza z lat 1770–1889. nsi.pl, przed 2003-05-22. [dostęp 2021-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-07-13)].
• Marek Basiaga, Leszek Migrała: Wybór ważniejszych dat z historii Nowego Sącza z lat 1890–1918. nsi.pl, przed 2003-05-22. [dostęp 2021-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-07-13)].