Kalisz (województwo pomorskie)
Kalisz (dodatkowa nazwa w j. kaszub. Kalisz; niem. Kalisch[4]) – wieś kaszubska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie kościerskim, w gminie Dziemiany na obrzeżach Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego w kompleksie Borów Tucholskich. Przez Kalisz prowadzą trasy drogi wojewódzkiej nr 235 i linii kolejowej Kościerzyna-Lipusz-Brusy-Chojnice. W skład sołectwa Kalisz wchodzą następujące miejscowości: Jałowe, Leżuchowo, Nowe Słone, Stare Słone, Słupinko i Tomaszewo.
| wieś | |
 Kościół pw. św. Rocha | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
992[2] |
| Strefa numeracyjna |
58 |
| Kod pocztowy |
83-425[3] |
| Tablice rejestracyjne |
GKS |
| SIMC |
0160689 |
Położenie na mapie gminy Dziemiany  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kościerskiego  | |
 54°02′40″N 17°47′52″E/54,044444 17,797778[1]
| |
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0160695 | Jałowe | część wsi |
| 0160703 | Leżuchowo | część wsi |
| 0160710 | Tomaszewo | część wsi |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gdańskiego.
Historia
edytujOkoło 1880 r. we wsi były 24 zagrody gburskie, 23 zagrodników, szkoła katolicka, poczta, 2 karczmy i młyn[7].
W końcu 1892 r. wieś liczyła 601 mieszkańców. 568 z nich posługiwało się j. kaszubskim jako ojczystym, 28 niemieckim. Pośród Kaszubów było 562 katolików i 6 ewangelików, pośród Niemców 9 katolików i 19 ewangelików. Mozaikę wyznaniową uzupełniało 5 żydów[8].
W listopadzie 1906 r. w miejscowej szkole elementarnej rozpoczął się strajk dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim (jego dalszy przebieg nie jest znany). Z uczestników strajku znane są nazwiska następujących dzieci: M. Szyszka, B. Kobierzyński, J. Sprawka, T. Peplińska, A. Rybiński, M. Laska, Lemańczykowie. Strajk był elementem znacznie większej akcji biernego oporu wobec pruskich władz szkolnych, która na przełomie 1906 i 1907 r. objęła ponad 460 (!) szkół w prowincji Prusy Zachodnie, czyli przedrozbiorowe Pomorze Gdańskie, Powiśle, ziemię chełmińską i ziemię lubawską oraz część Krajny. Inspiracją dla strajków pomorskich były wcześniejsze działania dzieci w prowincji wielkopolskiej, ze słynnym strajkiem we Wrześni (1901) na czele[9].
Osoby związane z miejscowością
edytujW roku 1932 urodził się w Kaliszu prof. Edward Breza, językoznawca, wieloletni wykładowca Uniwersytetu Gdańskiego, doktor honoris causa Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, uznany badacz i kodyfikator języka kaszubskiego[10].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 48613
- ↑ Wieś Kalisz (pomorskie) w liczbach » Przystępne dane statystyczne [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 412 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Dr F. Lorentz "Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem" (ISBN 83-60437-22-X) (ISBN 978-83-60437-22-3)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom III - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl, s. 699 [dostęp 2025-04-13].
- ↑ Stefan Ramułt, Statystyka ludności kaszubskiej, Akademia Umiejȩtności, 1899 [dostęp 2025-04-08], s.134.
- ↑ L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 77.
- ↑ BREZA EDWARD, profesor Uniwersytetu Gdańskiego – Encyklopedia Gdańska [online], gdansk.gedanopedia.pl [dostęp 2025-04-13].