Wikipedia

Koliberek brzytwosterny

gatunek ptaka

Koliberek brzytwosterny[19] (Doricha enicura) – gatunek ptaka z podrodziny kolibrów (Trochilinae) w obrębie rodziny kolibrowatych (Trochilidae), występujący w południowej części Ameryki Północnej; według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.

Koliberek brzytwosterny
Doricha enicura[1]
(Vieillot, 1818)
Ilustracja
Samiec
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

krótkonogie

Rodzina

kolibrowate

Podrodzina

kolibry

Plemię

Mellisugini

Rodzaj

Doricha

Gatunek

koliberek brzytwosterny

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[18]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1818 roku francuski ornitolog Louis Pierre Vieillot, nadając mu nazwę Trochilus enicurus[2]. Vieillot jako miejsce typowe odłowu holotypu wskazał błędnie Brazylię[2]; w toku późniejszej desygnacji miejsce typowe ustalono na Gwatemalę[20][21]. Holotypem był dorosły samiec[4].

Autorzy Birds of the World (jak również inne ujęcia taksonomiczne) uznają ten gatunek za monotypowy[21][22][23].

Etymologia edytuj

  • Doricha: Doricha (żyjąca w 700 roku p.n.e.), słynna grecka kurtyzana[24].
  • enicura: Gr. ἑνικος henikos „pojedynczy”; -ουρος -ouros „-ogonowy”, od ουρα oura „ogon”[25].

Zasięg występowania edytuj

Koliberek brzytwosterny występuje w górach i wewnętrznych dolinach od południowego Meksyku (Chiapas) do Gwatemali, Hondurasu i północnego Salwadoru[21].

Morfologia edytuj

Długość ciała samicy 8–9 cm, samca 11–12,5 cm (wraz z długim ogonem); masa ciała samicy 2,6 g, samca 2,3 g[21]. Inne wymiary podane przez Roberta Ridgwaya: samica (n=8) – długość skrzydła 35–39 mm, długość ogona 24–30 mm, długość środkowych sterówek 13,5–18 mm; samiec (n=10) – długość skrzydła 31–34 mm, długość ogona 55–61,5 mm, długość środkowych sterówek 9,5–14 mm[26]. Samiec ma długi, zakrzywiony czarny dziób. Głowa i górne części ciała koloru zielonego. Za okiem występuje biała plamka, podbródek czarniawy, kryza różowofioletowa, biała obwódka na dole klatki piersiowej, brzuch koloru zielonego z białawym środkiem. Ogon jest bardzo długi, głęboko rozwidlony, środkowe sterówki zielone, pozostałe czarniawe[27][21]. Samica ma górną część ciała zieloną, z białą plamką za okiem. Spód ciała jest cynamonowo-płowy, z czarniawym paskiem na pokrywach usznych; ogon jest krótszy niż u samców, mniej rozwidlony, centralne sterówki są zielone, zewnętrzne sterówki cynamonowe z szerokim czarniawym pasem i białymi końcówkami[27][21]. Osobniki młodociane są podobne do samicy[27][21]. Podczas pożywiania się nektarem samce trzymają ogony zamknięte w niemal pionowej pozycji, natomiast samice szybko machają ogonami, otwierając je i zamykając[21].

Ekologia edytuj

Koliberek brzytwosterny zamieszkuje otwarte przestrzenie w lasach, terenach lesistych, lasach wtórnych i zaroślach na wysokości 1000–3000 m n.p.m.[27][21][18] Prowadzi osiadły tryb życia, chociaż występują sezonowe wahania liczebności[21].

Dźwięki i zachowanie wokalne są słabo znane[21]. Zawołania podczas siadania na gałęziach lub żerowania obejmuje dość twarde, szybkie ćwierkanie, często powtarzane równomiernie lub lekko przechodzące w trele[21].

Pokarm zdobywa głównie w niskich i średnich warstwach lasu, często przy ziemi[21]. Żywi się kombinacją nektaru (w Meksyku obserwowano żerowanie na opuncji z gatunku Opuntia inaperta[28]) i małych stawonogów[21].

Rozród, gniazdo, jaja i wielkość lęgu nieznane[21]. Lęg odnotowano w październiku w stanie Chiapas[21].

Status zagrożenia i ochrona edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern „najmniejszej troski”)[18]. Koliberek brzytwosterny ma bardzo duży zasięg i liczebność populacji może być od umiarkowanie małej do dużej[18]. Głównym zagrożeniem jest szybkie przekształcenie preferowanego siedliska tego ptaka w obszary rolnicze[21].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Lesson zilustrował tego ptaka na podstawie rysunku Temmincka przedstawiającego ptaka opisanego przez Vieillota[3], a następnie zaproponował dla niego nową nazwę[4].
  2. ↑ Lesson opisał i zilustrował samicę D. enicurus, a następnie zaproponował dla niej nową nazwę[4].
  3. ↑ a b c d e f Kombinacja nazw.
  4. ↑ a b c d Niepoprawna późniejsza pisownia Trochilus enicurus Vieillot, 1818.
  5. ↑ Pierwsze użycie obecnej kombinacji nazw.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Doricha enicura, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c J.L.P. Vieillot: Oiseau-Mouche. W: Nouveau dictionnaire d’histoire naturelle, appliquée aux arts, à l’agriculture, à l’économie rurale et domestique, à la médecine, etc. Par une société de naturalistes et d’agriculteurs. Wyd. Nouv. éd. presqu'entièrement refondue et considérablement augmentée. T. 23. Paris: Chez Deterville, 1818, s. 429. (fr.).
  3. ↑ C.J. Temminck: Nouveau recueil de planches coloriées d’oiseaux: pour servir de suite et de complément aux planches enluminées de Buffon, édition in-folio et in-4⁰ de l’Imprimerie royale, 1770. Cz. 4. Strasbourgh: Chez Legras Imbert et Comp, 1838, s. ryc. 66, fig. 3. (fr.).
  4. ↑ a b c O. Salvin & F.D. Godman: Biologia centrali-americana: Aves. Cz. 2. London: R.H. Porter, 1888–1904, s. 345. (ang.).
  5. ↑ Lesson 1829 ↓, s. xxi, 72, ryc. 15.
  6. ↑ Lesson 1829 ↓, s. 197, ryc. 70.
  7. ↑ G.R. Gray: The genera of birds : comprising their generic characters, a notice of the habits of each genus, and an extensive list of species referred to their several genera. Cz. 1. London: Longman, Brown, Green, and Longmans, 1849, s. 110. (ang.).
  8. ↑ J. Gould: A monograph of the Trochilidæ, or family of humming-birds. Cz. 3. London: Printed by Taylor and Francis, 1861, s. ryc. 157 i tekst. (ang.).
  9. ↑ Ch.L. Bonaparte. Conspectus Trochilorum. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2e Série. 6, s. 257, 1854. (łac.). 
  10. ↑ H.G.L. Reichenbach. Aufzählung der Colibris Oder Trochilideen in ihrer wahren natürlichen Verwandtschaft, nebst Schlüssel ihrer Synonymik. „Journal für Ornithologie”. 1, s. 12, 1854. (niem.). 
  11. ↑ H.G.L. Reichenbach: Trochilinarum enumeratio, ex affinitate naturali reciproca primum ducta provisoria. Lipsiae: Friedericum Hofmeister, 1855, s. 10. (łac.).
  12. ↑ J. Cabanis & F. Heine: Museum Heineanum: Verzeichniss der ornithologischen Sammlung des Oberamtmann Ferdinand Heine, auf Gut St. Burchard vor Halberstadt. T. 3: Schrillvögel. Halberstadt: In Commission bei R. Frantz, 1860, s. 59. (niem.).
  13. ↑ O. Salvin & P.L. Sclater. Contributions to the Ornithology of Guatemala. „The Ibis”. 2 (5), s. 40, 1860. (ang.). 
  14. ↑ J. Gould: An introduction to the Trochilidae: or family of humming-birds. London: Printed by Taylor and Francis, 1861, s. 91. (ang.).
  15. ↑ É. Mulsant, J. Verreaux & E. Verreaux. Essai d’une classification méthodique des Trochilidés comprenant le catalogue de toutes les espèces connues de ces oiseaux. „Mémoires de la Société impériale des sciences naturelles de Cherbourg”. Deuxième Série. 12, s. 229, 1866. (fr.). 
  16. ↑ P.L. Sclater & O. Salvin: Nomenclator avium neotropicalium: sive avium quae in regione neotropica hucusque repertae sunt nomina systematice disposita adjecta sua cuique speciei patria accedunt generum et specierum novarum diagnoses. Londini: Sumptibus Auctoeum, 1873, s. 85. (łac.).
  17. ↑ É. Mulsant. Note sur les effets produits par l’extrait de colchique d’automne. „Annales de la Société Linnéenne de Lyon”. Nouvelle Série. 22, s. 225, 1875. (fr.). 
  18. ↑ a b c d BirdLife International, Doricha enicura, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2022-1 [dostęp 2022-07-23] (ang.).
  19. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Mellisugini Gray,GR, 1848 (wersja: 2021-07-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-07-23].
  20. ↑ J.L. Peters (red.): Check-list of birds of the world. Cz. 5. Cambridge: Harvard University Press, 1945, s. 133. (ang.).
  21. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q A.T. Peterson & P.F.D. Boesman: Slender Sheartail (Doricha enicura), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (redaktorzy): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2022. DOI: 10.2173/bow.sleshe1.01. [dostęp 2022-07-23]. (ang.).  
  22. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (redaktorzy): Hummingbirds. IOC World Bird Names (v12.1). [dostęp 2022-07-23]. (ang.).
  23. ↑ J. Boyd III: Trochilidae: Hummingbirds. Taxonomy in Flux Checklist: Version 3.08. [dostęp 2022-07-23]. (ang.).
  24. ↑ The Key to Scientific Names ↓, Doricha [dostęp 2022-07-23].
  25. ↑ The Key to Scientific Names ↓, enicura [dostęp 2022-07-23].
  26. ↑ R. Ridgway: The birds of North and middle America: a descriptive catalogue of the higher groups, genera, species, and subspecies of birds known to occur in North America, from the Arctic lands to the Isthmus of Panama, the West Indies and other islands of the Caribbean sea, and the Galapagos Archipelago. Cz. 5. Washington: Government Printing Office, 1911, s. 648–649. (ang.).
  27. ↑ a b c d M. del Coro Arizmendi & H.A. Berlanga; M.A. Pineda Maldonado (rys.): Colibríes de México y Norteamérica Hummingbirds of Mexico and North America. México: Comisión Nacional para el Conocimiento y Uso de la Biodiversidad, 2014, s. 68. ISBN 978-607-8328-03-1. (hiszp. • ang.).
  28. ↑ R. Puente. Hummingbirds and Prickly-Pears: 4 Pollination Adaptations in the Genus Nopalea. „The Sonoran Quarterly”. 60, s. 6, 2006. (ang.). 

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Koliberek_brzytwosterny&oldid=72333338”