Wikipedia

Kolumnea

rodzaj roślin

Kolumnea[6], kolumna[7] (Columnea L.) – rodzaj roślin z rodziny ostrojowatych (Gesneriaceae). Obejmuje ponad 160[5][8], 195[9] lub nawet 270[4] gatunków. Rośliny te występują na kontynentach amerykańskich na obszarze od Meksyku na północy po Boliwię i Brazylię na południu, w tym także na Antylach[8]. Największe zróżnicowanie gatunkowe znajduje się w Panamie, Kolumbii i Ekwadorze[10].

Kolumnea
Ilustracja
Columnea hirta
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

ostrojowate

Rodzaj

kolumnea

Nazwa systematyczna
Columnea Linnaeus
Sp. Pl. 638 ('938'). 1 Mai 175[3]
Typ nomenklatoryczny

C. scandens L.[3]

Synonimy
  • Bucinellina[4]
  • Dalbergaria Tussac[5]
  • Glycanthes Rafinesque[3]
  • Pentadenia (Planch.) Hanst.
  • Trichantha Hook.[5]
Multimedia w Wikimedia Commons
Columnea angustata

W większości są to rośliny wilgotnych lasów równikowych, zwykle rosnące jako epifity[11][12], rzadziej jako rośliny naziemne czy nawet naskalne[10]. Zapylane są przez kolibry[4][11].

Liczne gatunki, a często też ich mieszańce (uznawane za bardziej odporne i efektowne ze względu na większe kwiaty niż u taksonów rodzicielskich[13]), uprawiane są jako rośliny ozdobne[4]. Do częściej uprawianych należą: kolumnea drobnolistna C. microphylla, kolumnea Schiedego C. schiedeana, C. microcalyx (=C. gloriosa)[12], C. minor[13]. Rośliny są trudne w uprawie, choć w miarę wprowadzania coraz to nowych, odporniejszych odmian utrzymanie ich jako roślin pokojowych w warunkach mieszkań staje się łatwiejsze[12]. Źle znoszą przeciągi, z powodu których mogą gubić liście. Rośliny te kwitną w okresie od jesieni do wiosny, czasem dwukrotnie w ciągu roku[12].

Indianie w Ekwadorze wykorzystują rośliny z tego rodzaju jako lek na ukąszenia węży, a Indianie z Amazonii palą liście kolumnei pstrej jako stymulant oraz używają różnych gatunków z tego rodzaju jako leku na stany zapalne i oparzenia skóry[10].

Morfologia edytuj

Pokrój
Krzewy, półkrzewy, pnącza i byliny, o pędach wzniesionych, podnoszących się, pokładających się, pnących i często zwisających[8][12], czasem nieco gruboszowate, często korzeniące się w węzłach[8] i zróżnicowane na stronę grzbietową i brzuszną[10].
Liście
Naprzeciwległe, ogonkowe, choć często ogonki krótkie. Liście wyrastające w parach podobne są wielkością lub czasem mocno różnią się wielkością. Blaszka liścia bywa asymetryczna, może być całobrzega do piłkowanej, cienka do skórzastej, równowąska do jajowatej[8]. Blaszki często z czerwono nabiegłymi wzorami, czasem biegnącymi wzdłuż użyłkowania lub brzegów liścia, czasem też z przejrzystymi, czerwonawymi „okienkami”[10].
Kwiaty
Często okazałe, wyrastają w kątach liści pojedynczo lub zebrane po kilka (do 10) w wierzchotki[10]. U nasady szypułek występują szybko odpadające[8], łuskowate przysadki, rzadziej okazałe, barwne, przykrywające kielichy kwiatowe[10]. Działki kielicha w liczbie 5, są rozdzielone niemal do nasady, całobrzegie, ale czasem także ząbkowane. Korona kwiatu zrosłopłatkowa, z dłuższą lub krótszą rurką zgiętą w dolnej części, silnie grzbiecista. Górna warga powstaje z dwóch płatków i zrasta się często z płatkami bocznymi. Dolna warga powstaje z jednego płatka[8]. Korona najczęściej jest czerwona lub pomarańczowoczerwona, rzadziej żółta, kremowa lub zielona[10][12], zwykle wewnątrz gruczołowato owłosiona[10]. Pręciki są cztery, rozwijają się w dwóch parach. Pylniki pękają podłużnymi pęknięciami. Górna zalążnia powstaje z dwóch owocolistków i jest jednokomorowa. U nasady ze zredukowanym dyskiem miodnikowym do jednego lub pięciu gruczołków. Słupek długości podobnej do pręcików[8].
Owoce
Kulistawe lub jajowate[10], białe lub inaczej zabarwione jagody o lepkim miąższu, zawierające liczne i drobne nasiona[8].

Systematyka edytuj

 
Columnea domingensis
 
Columnea flexiflora
 
Columnea glabra
 
Columnea gloriosa
 
Columnea lepidocaula
 
Columnea querceti

Rodzaj roślin z rodziny ostrojowatych (Gesneriaceae). Na początku XXI wieku włączany był do plemienia Episcieae Endl. z podrodziny Gesnerioideae Link[10], a współcześnie do plemienia Gesnerieae Dumortier[2].

Rodzaj współcześnie jest szeroko ujmowany (Columnea L. sensu lato)[4][9], ale jeszcze w latach 80. i 90. XX wieku ujmowany był też wąsko (Columnea L. sensu stricto) obejmując ok. 75 gatunków, a jako osobne rodzaje traktowano: Bucinellina (Wiehler) Wiehler, Dalbergaria Tussac, Pentadenia (Planch.) Hanst. i Trichantha Hook.f.[10]

Wykaz gatunków (gatunki zweryfikowane według The Plant List)[9]

Uprawa edytuj

W uprawie doniczkowej dominują epifity o pędach zwisających i dlatego rośliny takie najlepiej rosną w pojemnikach wiszących. Wymagają miejsc widnych i zacisznych – źle znoszą bezpośrednie słońce i ekspozycję na przeciągi. Zimą powinny rosnąć w temperaturze wynoszącej ok. 15–18°C. Lubią dużą wilgotność powietrza, ale źle tolerują bezpośrednie zraszanie. Wymagają podlewania wodą letnią i miękką[12] i utrzymywania podłoża wilgotnego. Rośliny te w uprawie rozmnaża się przez sadzonki pozyskiwane z końcówek pędów po ich przekwitnieniu[14].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-13] (ang.).
  3. ↑ a b c Columnea. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-13].
  4. ↑ a b c d e David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 220, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  5. ↑ a b c Columnea L.. [w:] Flora de Nicaragua [on-line]. Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2019-11-13].
  6. ↑ a b c d e f Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 93.
  7. ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 220. (pol.).
  8. ↑ a b c d e f g h i Columnea. [w:] Flora de Panama [on-line]. World Flora Online. [dostęp 2019-11-13].
  9. ↑ a b c Columnea. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2019-11-13].
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 94, 122-123. ISBN 978-3-642-62200-7.
  11. ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 246, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  12. ↑ a b c d e f g Margot Schubert, Rob Herwig: Mieszkamy wśród kwiatów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, s. 177. ISBN 83-09-00563-6.
  13. ↑ a b Anna Skalicka: Encyklopedia roślin domowych. Warszawa: Oficyna Wydawnicza "BGW", 1992, s. 207. ISBN 83-7066-242-0.
  14. ↑ Christopher Brickell (red.): Encyclopedia of plants and flowers. New York: American Horticultural Society, 2012, s. 546. ISBN 978-0-7566-6857-0.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kolumnea&oldid=70133442”