Koniczyna pannońska

Koniczyna pannońska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	koniczyna
Gatunek	koniczyna pannońska
	Nazwa systematyczna
	Trifolium pannonicum Jacq.; Observ. bot. 2:21. 1767
	Multimedia w Wikimedia Commons

Koniczyna pannońska, koniczyna wielkogłówkowa^[4] (Trifolium pannonicum L.) – gatunek rośliny wieloletniej należącej do rodziny bobowatych.

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Występuje w środkowej i południowo-wschodniej Europie oraz w Turcji^[5]. Szczególnie pospolita jest w rumuńskich, ukraińskich i słowackich Karpatach.

W Polsce jest rzadka i występuje wyłącznie w Beskidzie Sądeckim i w okolicach Przemyśla. W Beskidzie Sądeckim Bogumił Pawłowski wymienia pięć stanowisk w Paśmie Radziejowej i dwa w Paśmie Jaworzyny, ale jego dane pochodzą z 1925. Ostatnio jednak odkryto nowe stanowiska. Znajdują się na polanie Stos i przy drodze leśnej od tej polany na Kordowiec, na Suchym Groniu, na polanie Paszkowej, Jasionowej, w okolicach Brzyny oraz w należącym do Obidzy osiedlu Sopatowiec. Dwa z tych stanowisk (na polanie Paszkowej i Jasionowej) pokrywają się z podanymi przez Pawłowskiego (ale inaczej opisanymi). Bolesław Kotula podaje też kilka stanowisk w okolicach Przemyśla (na Pogórzu Przemyskim i Dynowskim), ale jego dane pochodzą z 1881 roku^[6].

Po stronie słowackiej gatunek ten notowano na południowym Podtatrzu (np. koło Kokawy Liptowskiej)^[7].

Morfologia edytuj

Kwiatostan

W czasie owocowania

Łodyga: Wzniesiona, mocna i gruba. Osiąga wysokość 30-60 cm i jest szorstko, odstająco owłosiona^[8].

Liście: Złożone z trzech lancetowatych lub eliptycznie podługowatych listków, 3–10 razy dłuższych niż szerokich^[7], podobnie jak łodyga szorstko owłosionych^[8].

Kwiaty: Zebrane w początkowo jajowatą, później jajowatolancetowatą główkę, która od samego początku na długiej szypułce wyrasta powyżej liści. Długość główki do 6 cm. 10-nerwowy kielich ma długość 11-16 mm. Jego dolny ząbek jest znacznie dłuższy od rurki, która wewnątrz ma owłosione, pierścieniowate zgrubienie, a z zewnątrz jest odstająco owłosiona. Korona kwiatów jest żółtawobiała^[8].

Biologia i ekologia edytuj

Bylina, hemikryptofit. W Karpatach rośnie na łąkach i w świetlistych zaroślach, na niezbyt wilgotnych i kwaśnych glebach powstałych z rozkładu fliszu karpackiego. W Beskidzie Sądeckim wszystkie stanowiska znajdują się na wysokości 480–850 m n.p.m. Kwitnie od czerwca do lipca, jest owadopylna^[6]. Liczba chromosomów 2n = 96, 98, c. 126, 128, 130, 180 Ga (06) 3, 4, 5, 6^[9].

Zagrożenia edytuj

Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony)^[10]. W klasyfikacji IUCN gatunek zagrożony wyginięciem (kategoria VU) w Karpatach polskich. W Polsce występuje na obszarze Popradzkiego Parku Krajobrazowego. W Brzynie w 2002 kwitnęło kilkaset osobników. Jest jednak zagrożony. Głównym źródłem zagrożenia jest zaprzestanie koszenia polan, na których występuje. Powoduje to ich zarastanie w wyniku naturalnej sukcesji wtórnej^[6]. Gatunek umieszczony w Polskiej czerwonej księdze roślin w kategorii VU (narażony)^[11].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ The International Plant Names Index. [dostęp 2017-01-24].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].
↑ ^a ^b ^c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b Bogumił Pawłowski: Flora Tatr. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1956, s. 553–554.
↑ ^a ^b ^c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Flora Francji. [dostęp 2011-02-12].
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).

[3] The International Plant Names Index. [dostęp 2017-01-24].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].

[K-6] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[pawlowski-7] Bogumił Pawłowski: Flora Tatr. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1956, s. 553–554.

[Szafer-8] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[9] Flora Francji. [dostęp 2011-02-12].

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[11] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]