Kozłówka długoszyjkowa

Kozłówka długoszyjkowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	marzanowate
Podrodzina	Rubioideae
Rodzaj	kozłówka
Gatunek	kozłówka długoszyjkowa
	Nazwa systematyczna
	Phuopsis stylosa (Trin.) Hook.f. ex B.D.Jacks.; Index Kew. 2: 505 1894
Synonimy
	Asperula ciliaris DC.; Asperula stylosa (Trin.) Boiss.; Crucianella stylosa Trin.; Galium stylosum (Trin.) E.H.L.Krause; Laxmannia fasciculata Trin.; Nemostylis ciliaris (DC.) Steven;
	Asperula ciliaris DC.; Asperula stylosa (Trin.) Boiss.; Crucianella stylosa Trin.; Galium stylosum (Trin.) E.H.L.Krause; Laxmannia fasciculata Trin.; Nemostylis ciliaris (DC.) Steven;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kozłówka długoszyjkowa^[4]^[5] (Phuopsis stylosa) – gatunek rośliny z monotypowego rodzaju kozłówka (Phuopsis (A. Grisebach) Bentham et J. D. Hooker) z rodziny marzanowatych. Ta najbliżej spokrewniona z rozpowszechnioną rolnicą pospolitą (Sherardia arvensis) roślina^[6] ma reliktowy, niewielki zasięg w rejonie Kaukazu (Góry Tałyskie w południowym Azerbejdżanie) oraz w północnym Iranie. Rośnie tam w lasach liściastych^[6]^[7]. Nazwa naukowa rodzaju Phuopsis pochodzi od podobieństwa gatunku do Valeriana phu^[7]. Roślina rozpowszechniona została w uprawie jako ozdobna^[7]^[4]. Zalecana jest do ogrodów skalnych i na rabaty bylinowe^[8].

Morfologia edytuj

Pokrój: Bylina z rozłogami^[6] o pędach nadziemnych rozesłanych do prosto wzniesionych^[8], osiągających do 60 cm wysokości^[6], w uprawie często do 25 cm^[4]^[8]. Łodygi czterokanciaste, nagie lub rzadko owłosione, ale na kantach z włoskami haczykowato odgiętymi w dół^[6].
Liście: Ulistnienie nibyokółkowe – liście naprzeciwległe, ale z liściopodobnymi przylistkami zebranymi w sumie po 6–10 w nibyokółku. Blaszki liści i przylistków siedzące, wąskolancetowate do wąskoeliptycznych, na końcu zaostrzone, o długości 12–30 mm i szerokości 1,5–6 mm^[6]. Na brzegach blaszki i na wiązce centralnej pokryte są haczykowatymi włoskami^[8]^[6], poza tym nagie^[6].
Kwiaty: Obupłciowe, siedzące, zebrane w główkowaty, szczytowy kwiatostan wsparty wolnymi, lancetowatymi listkami u nasady o długości do 12 mm. Kwiatostan ma kształt półkulisty do niemal kulistego i średnicę do 3 cm. Kielich silnie zredukowany. Korona kwiatu różowoliliowa, u form uprawnych do różowopurpurowej, z rurką długości do 15 mm i pięcioma rozpostartymi łatkami o długości 3 mm. Pręcików pięć, o krótkich nitkach, schowane w rurce korony. Zalążnia gładka, dwukomorowa, w każdej z komór z pojedynczym zalążkiem. Szyjka słupka długa, daleko wystająca z rurki korony, maczugowata, karmazynowa, na szczycie płytko wycięta^[6]^[8].
Owoce: Nagie, gładkie i twarde rozłupnie o średnicy 1,5 mm, złożone z dwóch jednonasiennych rozłupek^[6]^[8].

Biologia edytuj

Czerwone kwiaty ozdobnej odmiany 'Rubra'

Bylina kwitnąca od maja do sierpnia (w uprawie w Europie Środkowej od czerwca^[8]), owocująca do września^[6]. Kwiaty wonne^[8], zapylane są przez motyle^[6]. Cała roślina pachnie kumaryną^[8].

Uprawa edytuj

Roślina najlepiej rośnie w umiarkowanie żyznej^[9], umiarkowanie wilgotnej, przewiewnej glebie w miejscu słonecznym lub półcienistym^[8]. Rozmnażana jest przez podział, sadzonki (ukorzenia się szczyty pędów^[9]) i z nasion^[8]. W Europie Środkowej może wymarzać podczas bezśnieżnych zim^[4]. Zaleca się przycinanie pędów po zakończeniu kwitnienia w celu utrzymania zwartego pokroju roślin. Gatunek w uprawie generalnie wolny od chorób i szkodników^[9].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-07-28] (ang.).
↑ ^a ^b Phuopsis stylosa (Trin.) Hook.f. ex B.D.Jacks.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-07-28].
↑ ^a ^b ^c ^d Jacek Marcinkowski: Phuopsis stylosa. [w:] e-katalog roślin [on-line]. Związek Szkółkarzy Polskich. [dostęp 2018-07-28].
↑ Phuopsis stylosa Benth. et Hook. f.. [w:] Atlas roślin Polski atlas-roslin.pl [on-line]. Marek Snowarski. [dostęp 2018-07-28].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Phuopsis stylosa (Trinius) Bentham & J. D. Hooker. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-07-28].
↑ ^a ^b ^c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 218. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom II. Poznań: Zysk i s-ka, 2012, s. 682. ISBN 978-83-7506-846-7.
↑ ^a ^b ^c Phuopsis stylosa. The Royal Horticultural Society. [dostęp 2018-07-28].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-07-28] (ang.).

[tpl-3] Phuopsis stylosa (Trin.) Hook.f. ex B.D.Jacks.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-07-28].

[zsp-4] Jacek Marcinkowski: Phuopsis stylosa. [w:] e-katalog roślin [on-line]. Związek Szkółkarzy Polskich. [dostęp 2018-07-28].

[5] Phuopsis stylosa Benth. et Hook. f.. [w:] Atlas roślin Polski atlas-roslin.pl [on-line]. Marek Snowarski. [dostęp 2018-07-28].

[china-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Phuopsis stylosa (Trinius) Bentham & J. D. Hooker. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-07-28].

[philips-7] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 218. ISBN 0-333-74890-5.

[grabowska-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom II. Poznań: Zysk i s-ka, 2012, s. 682. ISBN 978-83-7506-846-7.

[rhs-9] Phuopsis stylosa. The Royal Horticultural Society. [dostęp 2018-07-28].

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[9]