Krzysztof Sobieszczański

polski wojskowy

Krzysztof Mikołaj Sobieszczański ps. „Krzysztof”, „Kolumb” i 111 S (ur. 3 lipca?/16 lipca 1916 w Odessie, zm. 26 sierpnia 1950 na Morzu Śródziemnym) – polski wojskowy, żołnierz Marynarki Wojennej RP i Armii Krajowej, powstaniec warszawski, więzień KL Auschwitz.

Krzysztof Mikołaj Sobieszczański
Krzysztof, Kolumb i 111 S
Ilustracja
Zdjęcie wykonane w KL Auschwitz, 1941
podporucznik podporucznik
Data i miejsce urodzenia

16 lipca 1916
Odessa

Data śmierci

26 sierpnia 1950

Przebieg służby
Siły zbrojne

 Marynarka Wojenna (II RP)
Armia Krajowa

Jednostki

Zgrupowanie „Radosław”, Batalion „Zośka”

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa, powstanie warszawskie

Późniejsza praca

handel, przemyt

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920–1941)

Życiorys

edytuj

Urodził się 16 lipca 1916 r. Odessie[1], choć jako miejsce swojego urodzenia wskazywał także Dalarö[2]. Wychowywał się w majątku rodziców w Beyzymówce na Podolu. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej stracił ojca, Włodzimierza[3], który jako rotmistrz 1 Pułku Ułanów Krechowieckich zmarł na tyfus[4]. Wraz z matką Janiną[3] osiadł w Warszawie[2]. Po osiągnięciu pełnoletniości służył w stopniu starszego marynarza w Marynarce Wojennej RP[1], z której zdezerterował i po kradzieży jachtu w porcie gdańskim został osadzony w więzieniu[5]. Już w 1936 był nazywany Kolumbem[2][6].

Aresztowany 1 października 1940 za śpiewanie antyniemieckich piosenek, osadzony w więzieniu na Pawiaku. W nocy z 31 stycznia na 1 lutego 1941 został przewieziony do KL Auschwitz (numer obozowy 9913[7]), jednak po roku pracy w komandach roboczych został zwolniony za sprawą matki[3], która powoływała się skutecznie na koneksje z niemiecką arystokracją[4][8]. W marcu 1943 wstąpił do Armii Krajowej[1]. Został członkiem patrolu Kazimierza Jakubowskiego Oddziału Dyspozycyjnego „A” Kedywu Okręgu Warszawskiego[3] i uczestniczył w licznych akcjach likwidacji Niemców oraz konfidentów gestapo. Jako dobrze znający język niemiecki, często używał przebrania żołnierza Wehrmachtu[1] (zob. akcja Panienka). 25 lipca 1944 odznaczony Krzyżem Walecznych[3][5].

W pierwszych dniach powstania warszawskiego zdobywał wraz z oddziałem magazyny SS na Stawkach[2]. Początkowo przydzielony Zgrupowaniu Radosław do oddziału dyspozycyjnego dowódcy, potem od 6 do 11 sierpnia woził rannych, sprzęt i żywność z Woli na Stare Miasto[3][2]. Od 12 sierpnia w batalionie Zośka pułku Broda 53. Był dwukrotnie ranny (1 sierpnia w ataku na magazyny na Stawkach i 23/24 sierpnia). 25 sierpnia, po opuszczeniu szpitala polowego przy ul. Podwale, mimo ran przeczołgał się kanałami do Śródmieścia i został przyjęty w szpitalu polowym przy ul. Marszałkowskiej 79[3][2]. 2 października 1944 r. otrzymał awans na podporucznika[1].

Po upadku powstania w niewyjaśnionych okolicznościach uciekł z obozu jenieckiego i trafił do Hamburga. Założył tam Polską Misję Okrętową, która w teorii zajmowała się rewindykacją polskiego mienia portowego, a w rzeczywistości spekulacją towarami deficytowymi w warunkach powojennego chaosu[2], nielegalnym handlem bronią oraz przemytem samochodów. Na Lazurowym Wybrzeżu założył firmę, wydobywającą ładunki z zatopionych na Morzu Śródziemnym statków[1][5] i stocznię jachtową[9].

Zginął 26 sierpnia 1950 r. w niewyjaśnionych okolicznościach między Genuą a Cannes, wypadając za burtę jachtu[1][5].

Upamiętnienie w literaturze

edytuj

Był jednym z pierwowzorów (obok Stanisława Likiernika) postaci Stanisława Skiernika „Kolumba” w powieści Kolumbowie. Rocznik 20 (1957) Romana Bratnego, na podstawie której powstał serial Kolumbowie (1970) w reżyserii Janusza Morgensterna[1].

W książce Emila Marata – „Sen Kolumba” – Wydawnictwo W.A.B., Warszawa, 2018, ISBN: 978-83-280-2733-6 autor prowadzi historyczne śledztwo, odnajduje nieznane dokumenty, korespondencję, polskie i zagraniczne archiwalia. Chce wyjaśnić kim był Krzysztof Sobieszczański, człowiek, którego pseudonim stał się imieniem powstańczego pokolenia.

Życie prywatne

edytuj

5 stycznia 1938[9] ożenił się ze Stefanią Grzywacz, z którą miał dwoje dzieci: córkę Elżbietę (ur. 1942) i syna Tomasza (ur. 1944). Na emigracji zmienił nazwisko na Robert Steen i związał się z austriacką Żydówką Rosą Laufer, z którą miał dwie córki: Janinę (ur. 1947) i Krystinę (ur. 1949). Jednocześnie nadal wspierał finansowo żonę pozostawioną w Polsce[1].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i Adam Cyra: „Kolumb” z powieści Romana Bratnego. [w:] Myśl Polska, nr 27-28 (5-12.07.2015) [on-line]. [dostęp 2018-08-08]. (pol.).
  2. a b c d e f g Igor Rakowski-Kłos: „Sen Kolumba” – historia Sindbada Żeglarza z Armii Krajowej. Polecamy książkę. [w:] Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2018-08-06. [dostęp 2018-08-08]. (pol.).
  3. a b c d e f g Krzysztof Mikołaj Sobieszczański. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2018-08-08]. (pol.).
  4. a b Adam Cyra: „Kolumb” z powieści Romana Bratnego. 2015-06-15. [dostęp 2018-08-08]. (pol.).
  5. a b c d „Kolumb” bohater czy rozbójnik? Tajemnicze losy żołnierza, przemytnika i marynarza. warszawa.naszemiasto.pl. [dostęp 2024-02-23].
  6. „Sen Kolumba”. dzieje.pl. [dostęp 2024-02-23].
  7. „Kolumb” z powieści Romana Bratnego. mysl-polska.pl, lipiec 2015. [dostęp 2018-09-02].
  8. Auschwitz Memorial. twitter.com. [dostęp 2024-02-23].
  9. a b Kolumb. posejdon.sos.pl. [dostęp 2018-08-08]. (pol.).