Wikipedia

Roman Bratny

polski prozaik, poeta i publicysta

Roman Jerzy Bratny, pierwotnie Roman Jerzy Mularczyk (ur. 5 sierpnia 1921 w Krakowie, zm. 6 listopada 2017 w Radziach) – polski prozaik, poeta, publicysta i scenarzysta filmowy.

Roman Bratny
Ilustracja
Imię i nazwisko

Roman Mularczyk

Data i miejsce urodzenia

5 sierpnia 1921
Kraków

Data i miejsce śmierci

6 listopada 2017
Radzie

Dziedzina sztuki

literatura piękna

Ważne dzieła

Kolumbowie. Rocznik 20

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Medal 40-lecia Polski Ludowej Medal 10-lecia Polski Ludowej
POL Zasłużony Kultury Narodowej (1985)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Życiorys

edytuj
 
Roman Bratny (Mularczyk) w 1932 roku

W 1942 r. ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty „Agricola” Armii Krajowej, następnie związał się z OWZPN „Miecz i Pług” (Organizacja Wojskowa – Zbrojne Pogotowie Narodu)[1]. Pierwszy tomik swojej poezji pt. „Pogarda” ogłosił pod pseudonimem „Roman Bratny” w 1944 r. W latach 1943–1944 współpracował z pismem „Kuźnia”, a od 1944 r. był jednym z założycieli i redaktorem pisma literackiego „Dźwigary”[1]. Walczył w powstaniu warszawskim w Śródmieściu Południowym – I Obwód „Radwan” (Śródmieście) – 3. Rejon „Ratusz – Wojskowa Służba Ochrony Powstania – VI zgrupowanie WSOP – batalion „Bełt” – 2. kompania[1]. Z dokumentacji zgromadzonej w Centralnym Muzeum Jeńców Wojennych wynika, że por. Roman Mularczyk dostał się do niewoli w Warszawie 5 października 1944, w okresie 8 października – 20 stycznia 1945 przebywał w obozie jenieckim Lamsdorf[2], skąd został skierowany dalej. Po wyzwoleniu z niewoli przez pewien czas służył w Polskich Siłach Zbrojnych na terenie Francji[1].

Po wojnie studiował w Akademii Nauk Politycznych w Warszawie i był redaktorem dwutygodnika literacko-społecznego „Pokolenie” (1946–1947). W 1949 roku wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej[3]. Był członkiem zespołu redakcyjnego tygodnika „Nowa Kultura” (1950–1951), zastępcą redaktora tygodnika „Kultura” (1963–1971), a od 1975 kierownikiem literackim Teatru Powszechnego w Warszawie. Otrzymał nagrodę państwową II stopnia. W roku jubileuszu 45-lecia LWP 12 października 1988 roku otrzymał Nagrodę I stopnia Ministra Obrony Narodowej w dziedzinie literatury[potrzebny przypis].

20 sierpnia 1980 roku podpisał apel 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[4].

W swoich powieściach obrazował walkę i powojenne losy swojego pokolenia. Od jego powieści Kolumbowie. Rocznik 20 pochodzi nazwa generacji literatów urodzonych około 1920 roku. W powieści tej zawarł informację, że był jednym z pierwszych pisarzy, który poznał prawdę o zbrodni w Katyniu (informacje otrzymał jeszcze w czasach konspiracyjnych od Ferdynanda Goetla)[5]. W 1983 wydano w dużym nakładzie powieść Rok w trumnie. Zdaniem Piotra Müldner-Nieckowskiego książka „cynicznie i wymiotnie gloryfikuje stan wojenny 1981–1982”[6]. Roman Bratny w roku 1992 stwierdził, że dzieło to jest „do przyjęcia”, a walkę władzy z Solidarnością określił mianem sporu „szaleńców z kretynami”[5].

 
Grób Romana Bratnego na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Pochowany w Panteonie Żołnierzy Walczących na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera D 18 Kol lewe B-8-6)[7][8].

Stefan Kisielewski stwierdził, że był on „jedynym pisarzem polskim, którego można uznać za konsekwentnego kronikarza współczesności, który niczego nie przegapił, na wszystko się ważył, był świadkiem – stronniczym, ale innych nie ma”[5].

Życie prywatne

edytuj

Syn Józefa Mularczyka (1893–1968) – legionisty, pułkownika kawalerii WP i Wandy z Repetowskich[9], brat Andrzeja Mularczyka. Jego pierwszą żoną była Joanna Żwirska (Halszka)[10], następną plastyczka Alicja Wahl, z którą miał córkę, Julię[11]. Jego wnuczką jest plastyczka Natalia Luniak[12]. Przez ponad pięćdziesiąt lat, aż do śmierci, był mężem Ewy Bratny-Młynarskiej, absolwentki Politechniki Warszawskiej[13], specjalizującą się w nieruchomościach[2]. Ich córka Berenika jest rolniczką, hoduje konie na Mazurach[14].

Nawiązania w kulturze

edytuj

W utworze Elektrycznych Gitar Nie pij, Piotrek z płyty A ty co Bratny jest wzorcem macho. W istocie, w twórczości Romana Bratnego przewijają się liczne wątki „męskich przygód”, a w szczególności myślistwa. Dlatego też w okresie swojej popularności Bratny był traktowany jako swego rodzaju „polski Hemingway”[potrzebny przypis].

Twórczość

edytuj

Proza i poezja

  • 1944 Pogarda (wiersze)
  • 1946 Ślad (nowele)
  • 1948 Losy (wiersze)
  • 1948 15 batalionów (wiersze)
  • 1948 W karty z historią (wiersze)
  • 1949 Słowo miliarda (wiersze)
  • 1951 Człowieku, żyć będziesz (wiersze)
  • 1953 Głos bomby Ishi (szkice publicystyczne)
  • 1953 Ile serce wytrzyma (opowiadania)
  • 1953 Rola główna (opowiadania)
  • 1955 Kryśka Brzytew (opowiadania)
  • 1955 Krok ostateczny (powieść)
  • 1957 Wiersze wybrane (wiersze)
  • 1957 Kolumbowie. Rocznik 20 (powieść)
  • 1959 Niespokojne tropy. Wrażenia z podróży do ZSRR (seria: „Naokoło świata”)
  • 1959 Szczęśliwi torturowani (powieść)
  • 1961 Śniegi płyną (powieść)
  • 1961 Spacer w ZOO (opowiadania)
  • 1962 Życie raz jeszcze (powieść, napisana w 1957)
  • 1962 Brulion (powieść)
  • 1963 Wybór opowiadań
  • 1964 Historia najnowsza Polski u Antka Półgłówki (opowiadania)
  • 1965 Nauka chodzenia (powieść)
  • 1967 Przeszło, nie minęło. Wybór prozy
  • 1968 Ciągle wczoraj; Ciemięga i inni; Nauka chodzenia (powieści)
  • 1969 Przesłuchanie Pana Boga (opowiadania)
  • 1969 Kontrybucja. Opowieści i opowiadania filmowe
  • 1969 Opowiadania
  • 1970 Trzech w linii prostej (powieść)
  • 1970 Izba tonów i drwina (opowiadania)
  • 1970 Ćwierć wieku i cała przyszłość (publicystyka)
  • 1971 Ile jest życia (powieść)
  • 1971 Noc księżycowa (opowiadania)
  • 1971 Tygodnie zdumienia (reportaże)
  • 1974 Pięć opowieści (wznowienie wydanych wcześniej powieści)
  • 1972 Sześć osób pierwszych (opowiadania)
  • 1973 Losy (powieść)
  • 1974 Zgoda na gniew (opowiadania)
  • 1976 Hobby wielkie jak łoś (opowiadania)
  • 1976 Lot ku ziemi (powieść)
  • 1976 Kiosk na Dębowego (powieść)
  • 1976 Opowieści współczesne (wznowienie wydanych wcześniej opowiadań i powieści)
  • 1976 Wybór opowiadań (wznowienie wydanych wcześniej opowiadań)
  • 1977 Na bezdomne psy (powieść)
  • 1968 Radość nagrobków (opowiadania)
  • 1978 Pamiętnik moich książek tom I
  • 1979 Rozstrzelane wesele (powieść)
  • 1979 Czwartki ubogich (opowiadania)
  • 1980 Kiepskie zmartwychwstanie (powieść)
  • 1980 Wiersze i dramaty
  • 1980 Dzieci Świętej (powieść)
  • 1981 Bronić siebie (powieść)
  • 1981 Wdrażanie obłędu (powieść)
  • 1983 Rok w trumnie (powieść)
  • 1983 Koszenie pawi (opowiadania)
  • 1983 Pamiętnik moich książek tom II
  • 1983 Racja wilków (wznowienie wydanych wcześniej opowiadań)
  • 1984 Twarde ojczyzny (opowiadania)
  • 1985 Honor germańskiego bobra (opowiadania)
  • 1986 Miłowanie kata (powieść)
  • 1986 CDN (powieść)
  • 1987 Wśród nocnej ciszy (powieść)
  • 1987 Co las mi powiedział (opowiadania, w tym jedno nowe)
  • 1987 Żarty (opowiadania)
  • 1987 Klapa, czyli Pan Bóg rozdaje karty (opowiadania)
  • 1987 Upadek „Ludowej” (powieść)
  • 1988 Nagi maj (powieść)
  • 1988 Przyducha (opowiadania)
  • 1989 Bez diabła (opowiadania)
  • 1989 Błazen Królestwa Niebieskiego (opowiadania)
  • 1989 Paradoks istnienia (opowiadania, w tym jedno nowe)
  • 1989 „Jeżeli żyjesz” i inne opowiadania (wznowienie wydanych wcześniej opowiadań)
  • 1990 List gończy. Komiks quasi-utopijny (opowiadanie)
  • 1990 Puste poduszki (opowiadania)
  • 1990 Rok 199?, czyli Dziura w Płocie (opowiadania)
  • 1990 Szaleństwo Rewizora (opowiadania)
  • 1991 Super Prezydent (opowiadanie)
  • 1992 Tryptyk paradoksalny (opowiadania)
  • 1993 Rok myśliwego (felietony)
  • 1993 Wielebny Romeo (powieść)
  • 1993 Replika zbrodni: przypowieść kryminalna (powieść)
  • 1994 Dzieci Ojca Świętego (opowiadania)
  • 1994 Historie miłosne pod psem (opowiadania)
  • 1995 Anioł w butach z ostrogami (powieść)

Utwory teatralne

  • 1949 Pobita kra (sztuka teatralna)
  • 1950 Zwycięstwo Gralaków (sztuka teatralna)
  • 1952 Ludzie, którzy rosną (jednoaktówki świetlicowe)
  • 1952 Przeciw krzywdzie (jednoaktówka)
  • 1952 Sześć godzin ciemności (sztuka teatralna)
  • 1956 Spór o wiek XX-sty (groteska sceniczna)
  • 1960 Przesłuchanie Pana Boga (utwór sceniczny)
  • 1960 Trzecia strona (dramat)
  • 1974 Urodziny (sztuka teatralna)

Scenariusze dla filmu, telewizji i radia

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Romana Bratnego.
  • 1954 Trudna miłość (adaptacja opowiadania „Siódmy krzyżyk młodości”, scenariusz powstał wspólnie z reżyserem Stanisławem Różewiczem)
  • 1960 Powrót (scenariusz, adaptacja powieści „Szczęśliwi torturowani”)
  • 1963 Śniegi płyną (widowisko telewizyjne, na podst. powieści pod tym samym tytułem)
  • 1964 Naganiacz (scenariusz, adaptacja opowiadania pod tym samym tytułem)
  • 1964 Zerwany most (scenariusz na podstawie powieści „Śniegi płyną”)
  • 1965 Życie raz jeszcze (scenariusz, na podst. powieści pod tym samym tytułem)
  • 1966 Niedziela sprawiedliwości (scenariusz filmowy)
  • 1967 Brulion (scenariusz widowiska TV, na podst. powieści pod tym samym tytułem)
  • 1967 Kontrybucja (scenariusz, adaptacja opowiadania pod tym samym tytułem)
  • 1968 Przeszło, nie minęło (scenariusz widowiska TV, adaptacja opowiadania „Własna kula”)
  • 1970 Kolumbowie (scenariusz serialu TV, na podst. powieści pod tym samym tytułem)
  • 1973 Losy (scenariusz serialu TV, na podst. powieści pod tym samym tytułem)
  • 1974 Ile jest życia (scenariusz serialu, na podst. powieści pod tym samym tytułem)
  • 1981 Czwartki ubogich (scenariusz, na podst. opowiadania pod tym samym tytułem)
  • 1981 Czwartki ubogich (słuchowisko radiowe, adaptacja opowiadania pod tym samym tytułem)
  • 1982 Piwko i Zdesperowany (scenariusz widowiska TV, adaptacja opowiadania pod tym samym tytułem)

Ordery i odznaczenia

edytuj

Nagrody

edytuj
  • Nagroda Stołecznej Rady Narodowej (1971)
  • Nagroda Komitetu ds. Radia i Telewizji za twórczość radiową i telewizyjną (1970, 1971)
  • Nagroda Państwowa II stopnia w dziedzinie literatury (1972)
  • Nagroda Trybuny Ludu za kształtowanie i upowszechnianie kultury socjalistycznej (1979)
  • Nagroda Ministra Obrony Narodowej (1983)
  • Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1985)
  • Nagroda Gazety Krakowskiej im. T. Hołuja „Drzewo i owoc” (1987)

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d Powstańcze biogramy – Roman Mularczyk. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2017-11-07].
  2. ↑ a b Aktualności / Centralne Muzeum Jeńców Wojennych [online], www.cmjw.pl [dostęp 2023-01-26].
  3. ↑ Kryptonim „Gracze”. Służba Bezpieczeństwa wobec Komitetu Obrony robotników i Komitetu Samoobrony społecznej „Kor” 1976–1981, wybór, wstęp i opracowanie Łukasz Kamiński i Grzegorz Waligóra, Warszawa 2010, s. 128.
  4. ↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s.]).
  5. ↑ a b c Wiesław Kot, Ja, wróg publiczny. Rozmowa z Romanem Bratnym, pisarzem, w: „Wprost”, nr 7/1992, s. 66–67.
  6. ↑ Chciejstwo w formie political fiction, „Forum Akademickie” 2014, nr 1.
  7. ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2023-12-08].
  8. ↑ Roman Bratny. Nekrolog [online], nekrologi.wyborcza.pl [dostęp 2017-11-08].
  9. ↑ Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego [online], geneteka.genealodzy.pl [dostęp 2023-01-26].
  10. ↑ Okupacja, Konstancin, Boryczówka, [w:] Hanna Zofia Etemadi, Wirtualne Muzeum Konstancina [dostęp 2023-01-26].
  11. ↑ Konrad Wojciechowski: Zmarła znana malarka, animatorka życia kulturalnego stolicy. wyborcza.pl, 2020-10-22. [dostęp 2021-11-17]. (pol.).
  12. ↑ Jolanta Gajda-Zadworna: Otchłań obrazu, kalimba i trzy pokolenia w galerii. zw.com.pl, 2010-06-17. [dostęp 2021-11-17]. (pol.).
  13. ↑ Absolwenci Wydziału Mechaniki Precyzyjnej/Mechatroniki poltechnik warszawskiej z lat 1954–2007, Warszawa 2007, s. 15.
  14. ↑ Droga do wolności. Rozmowa z Bereniką Bratny z Krainy Wolnych Koni (podcast) [online], empik.com [dostęp 2023-01-26] (pol.).
  15. ↑ Uznanie dla twórców kultury, [w:] Trybuna Robotnicza, nr 170, 19 lipca 1984, s. 1–2.
  16. ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 – Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 – na wniosek Ministra Kultury i Sztuki – wskazany jako Mularczyk Roman.
  17. ↑ Wojskowy Przegląd Historyczny, nr 1 (41), styczeń – marzec 1967, s. 430.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Roman_Bratny&oldid=75478514”