Lepnica tatarska
Lepnica tatarska (Silene tatarica (L.) Pers.) – gatunek rośliny z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae Juss.). Występuje naturalnie w północnej części Niemiec, w Polsce, Norwegii, Szwecji, Finlandii oraz Rosji (aż po Syberię)[4][5][6].
| |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
lepnica tatarska | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Silene tatarica (L.) Pers. Syn. Pl. 1: 497 1805[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
W Polsce jest gatunkiem rzadko występującym. Rośnie najczęściej na piaszczystych brzegach rzek oraz skrajach lasów. Rośnie w dolinach rzek Wisły, Bugu, Warty oraz dolnej Odry[6]. W Niemczech występuje między innymi na murawach kserofitycznych w Parku Narodowym Doliny Dolnej Odry[7]. W Finlandii gatunek ten pojawił się pod koniec epoki lodowcowej. Wówczas obszar ten porastał głównie step ustępujący później miejsca lasowi iglastemu. Kiedy klimat stał się bardziej kontynentalny siedliska lepnicy tatarskiej ograniczyły się do dolin rzek w północnej części tego kraju. Główne subpopulacje[a][8] znajdują się wzdłuż rzek Oulujoki oraz Kemijoki[9].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Bylina dorastająca do 20–80 cm wysokości[5][10]. Ma liczne łodygi, wzniesione lub dołem nieco pokładające się[10]. Pędy u podstawy są lekko owłosione, natomiast górne partie rośliny są nagie[9]. Włoski są długie, kędzierzawe, wielokomórkowe[10].
- Liście
- Naprzeciwległe (na łodydze występuje po 12–16 par liści[10]). Mają lancetowaty lub podłużny kształt, długość 2–4 cm. Blaszka jest całobrzega, zaostrzona, słabo piłkowana u podstawy[5][9]. Nasady zrastają się w krótką pochwę, tutaj też i na nerwie głównym są nieco owłosione[10].
- Kwiaty
- Są polisymetryczne. Zebrane w długie, wąskie i rzadkie kwiatostany, często mające formę jednostronnego grona. Kwiaty o średnicy około 2 cm osadzone są na odstająco owłosionych szypułkach o długości od 7 do 200 mm. Przysadki i podsadki są wąskolancetowate i owłosione. Kielich jest nagi, wąskocylindryczny, w górze nieco rozszerzony. Ma 10 wyraźnych żyłek. Osiąga 9–13 mm długości i zwieńczony jest trójkątnymi, spiczastymi, biało obrzeżonymi ząbkami[10]. Pięć nagich płatków ma białą, zielonkawą bądź żółtawą barwę. Płatki osiągają 13–16 mm długości i są głęboko podwójnie podzielona na łatki o długości 5 mm. W kwiatach znajduje się 10 pręcików. Słupek składa się z 3 owocolistków[9] i zwieńczony jest 3 szyjkami[10].
- Owoce
- Torebki o cylindrycznym kształcie. Mierzą 8–10 mm długości[9]. Nasiona długości 0,8 do 1 mm są nerkowate, brązowe i pomarszczone[10].
Biologia i ekologia edytuj
Rośnie na brzegach rzek, przy ujściach rzek do morza, piaszczystych łachach, wydmach, na polach z piaszczystym podłożem, na poboczach dróg oraz nasypach kolejowych, na skrajach borów sosnowych[9][10]. Kwitnie od czerwca do września[10].
Roślina jest zapylana przez owady i wydaje liczne nasiona, które rozprzestrzeniane są przez wodę oraz ewentualnie także przez zwierzęta, a nawet pojazdy[9].
Fitosocjologia edytuj
Gatunek charakterystyczny dla kontynentalnych muraw napiaskowych ze związku Koelerion glaucae i zespołu Corynephoro-silenetum tataricae[11].
Zagrożenia i ochrona edytuj
Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[12]. W Finlandii roślina ta jest zagrożona wyginięciem[13]. Występowanie muraw budowanych przez lepnicę tatarską ze szczotlichą siwą jest jednym z wyróżników siedliska przyrodniczego wymagającego ochrony w sieci Natura 2000 o kodzie 6120 (Ciepłolubne śródlądowe murawy napiaskowe Koelerion glaucae)[14].
Uwagi edytuj
- ↑ Pojęcie subpopulacji (podpopulacji) jest wprowadzane w przypadkach ocen zagrożenia populacji silnie rozczłonkowanych, co wzmaga wymieranie taksonu. W przypadkach, gdy subpopulacje są małe i w znacznym stopniu izolowane, rekolonizacja opuszczonych stanowisk jest mało prawdopodobna (zob. metapopulacja oraz J. Mitka, Metodyka oszacowania stopnia zagrożenia populacji roślin i ich siedlisk).
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-30] (ang.).
- ↑ a b Silene tatarica (L.) Pers.. The Plant List. [dostęp 2015-05-10]. (ang.).
- ↑ Silene tatarica – Maps. Encyclopedia of Life. [dostęp 2015-05-10]. (ang.).
- ↑ a b c Silene tatarica. Plantes & botanique. [dostęp 2015-05-10]. (fr.).
- ↑ a b Silene tatarica (L.) Pers.. Atlas roślin. [dostęp 2015-05-10]. (pol.).
- ↑ Murawy kserotermiczne. Nationalpark Unteres Odertal. [dostęp 2015-05-10]. (pol.).
- ↑ Józef Mitka: Metodyka oszacowania stopnia zagrożenia populacji roślin i ich siedlisk. [w:] Roczniki Bieszczadzkie nr 18 [on-line]. 2010. s. 24–44. [dostęp 2013-12-23]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g Tartarian Catchfly. LuontoPortti. [dostęp 2015-05-10]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Adam Jasiewicz (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. Tom III. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1992, s. 256. ISBN 83-85444-06-8.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 119, 254. ISBN 978-83-01-14439-5. (pol.).
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ N. Tero, J. Aspi1, P. Siikamäki & A. Jäkäläniemi: Local genetic population structure in an endangered plant species, Silene tatarica (Caryophyllaceae). [w:] Heredity [on-line]. Nature.com. [dostęp 2015-05-10]. (ang.).
- ↑ Jolanta Kujawa-Pawlaczyk: *6120 – *Ciepłolubne śródlądowe murawy napiaskowe (Koelerion glaucae). W: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 3: Murawy, łąki, ziołorośla, wrzosowiska, zarośla. Ministerstwo Środowiska, s. 80-88. ISBN 83-86564-43-1.